Rozdział 5 – Jak zbliżyć się do Boga
W rzeczywistości cała literatura wedyjska kieruje
ludzką istotę ku doskonałemu stanowi oddania. Do tego stanu doskonałości nie
prowadzi ścieżka czynności karmicznych, wiedzy spekulatywnej czy medytacji.
Pana można osiągnąć jedynie przez proces służby oddania. Dlatego cała
literatura wedyjska poleca przyjęcie tego procesu. W związku z tym
Caitanya Mahaprabhu cytuje fragment z instrukcji Pana do Uddhavy
w Śrimad-Bhagavatam:
na sadhayati mam yogo
na sankhyam dharma uddhava
na svadhyayas tapas tyago
yatha bhaktir mamorjita
"Mój drogi Uddhavo, ani filozoficzne spekulacje, ani yoga medytacyjna, ani
pokuty nie są w stanie sprawić Mi takiej przyjemności, jak służba oddania
praktykowana przez żywe istoty." (Bhag. 11.14.20) Kryszna jest drogi
jedynie bhaktom, i może być On osiągnięty jedynie przez służbę oddania.
Jeśli nisko urodzona osoba jest bhaktą, automatycznie uwalnia się
z wszelkich zanieczyszczeń. Służba oddania jest jedyną ścieżką, poprzez
którą można osiągnąć Najwyższą Osobę. Cała literatura wedyjska jest zgodna co
do tęgo, że jest to jedyna doskonałość. Tak jak biedak może stać się
szczęśliwy, jeśli otrzyma jakieś bogactwo, tak, kiedy ktoś osiąga służbę
oddania, natychmiast znikają jego materialne troski. Kiedy ktoś czyni postęp
w służbie oddania, osiąga miłość Boga. I kiedy awansuje w tej
miłości, wyzwala się z niewoli materialnej. Nie należy jednak myśleć, że
to odejście ubóstwa i wyzwolenie a niewoli są końcowymi rezultatami
miłości do Kryszny. Ta miłość Kryszny jest obecna w rozkoszowaniu się
wymianą służby miłości. Z literatury wedyjskiej dowiadujemy się, że
osiągnięcie tego miłosnego związku pomiędzy Najwyższym Panem i żywymi
istotami jest funkcją służby oddania. Naszą rzeczywistą funkcją jest służba
oddania, a naszym ostatecznym celem jest miłość Boga. Z całej
literatury wedyjskiej dowiadujemy się, że Kryszna jest ostatecznym centrum,
gdyż przez wiedzę o Krysznie można rozwiązać wszelkie problemy życia.
Caitanya Mahaprabhu wykazał, że chociaż (według Padma Purany) są różne pisma
mówiące o wielbieniu różnego typu półbogów, takie pisma jedynie zwodzą
ludzi, i wskutek tego ludzie ci uważają półbogów za Najwyższego. Jeśli
jednakże ktoś bardzo starannie studiuje Purany, przekona się, że jedynym
obiektem czci jest Kryszna, Najwyższa Osoba Boga. Na przykład,
w Markandeya Puranie znajduje się wzmianka o kulcie Devi, czyli
kulcie bogini Durgi albo Kali, ale w tej samej candika jest również
powiedziane, że wszyscy półbogowie – nawet Durga czy Kali – są jedynie różnymi
energiami Najwyższego Visnu. Zatem Purany objawiają, że Visnu, Najwyższa Osoba
Boga, jest jedynym obiektem czci. Wniosek jest taki, że pośrednio, czy
bezpośrednio, wszystkie typy kultu są mniej lub bardziej skierowane do
Najwyższej Osoby Boga, Kryszny. Bhagavad-gita stwierdza, że ten, kto czci
półbogów, w rzeczywistości czci jedynie Krysznę, ponieważ półbogowie są
jedynie różnymi częściami ciała Visnu, czyli Kryszny. Bhagavad-gita również
oznajmia, że taki kult półbogów nie jest rzeczą właściwą (Bg. 7.20-23, 9.23).
Śrimad-Bhagavatam potwierdza tę samą rzecz, pytając, "Jaki jest cel
wielbienia różnego typu półbogów?" Literatura wedyjska zawiera różne
działy opisujące różne typy rytualistycznych czynności. Jeden to karma-kanda,
czyli czynności czysto rytualistyczne, a inny to jnana-kanda, czyli
spekulacje o Najwyższej Absolutnej Prawdzie. Zatem jaki jest cel różnych
rytualistycznych działów literatury wedyjskiej, i jaki jest cel różnych
mantr czy hymnów, które mówią o kulcie różnych półbogów? Jaki jest cel
filozoficznych spekulacji na temat Absolutnej Prawdy? Śrimad-Bhagavatam
odpowiada, że w rzeczywistości wszystkie z metod podanych
w Vedach wskazują na potrzebę wielbienia Najwyższego Pana Visnu. Innymi
słowy, wszystkie te metody są pośrednimi drogami wielbienia Najwyższej Osoby
Boga. Ofiary zawarte w rytualistycznych częściach tej literatury są
przeznaczone do zadowolenia Najwyższego Pana Visnu. W rzeczywistości,
ponieważ celem yajny, czyli ofiary, jest szczególnie zadowolenie Visnu, innym
imieniem Visnu jest Yajneśvara, co znaczy Pan ofiar.
Ponieważ neofici nie są wszyscy na tym samym transcendentalnym poziomie,
otrzymują radę czczenia różnego typu półbogów, stosownie do swojej pozycji
w różnych siłach materialnej natury. Idea jest taka, że stopniowo tacy
neofici mogą wznieść się na plan transcendentalny i zaangażować się
w służbę dla Visnu, Najwyższej Osoby Boga. Na przykład, niektórym
neofitom, którzy są przywiązani do jedzenia mięsa, Purany radzą, aby spożywali
mięso po uprzednim ofiarowaniu go bóstwu Kali.
Celem filozoficznych działów hymnów wedyjskich jest umożliwienie człowiekowi
odróżnienia Najwyższego Pana od mayi. Kiedy zrozumie się pozycję mayi, można
zbliżyć się do Najwyższego Pana w czystej służbie oddania. Taki jest
rzeczywisty cel filozoficznych spekulacji, i to zostało stwierdzone
w Bhagavad-gicie:
bahunam janmanam ante
jnanavan mam prapadyate
vasudevah sarvam iti
sa mahatma sudurlabhah
"Po wielu narodzinach i śmierciach, ten, kto posiadł prawdziwą
wiedzę, podporządkowuje się Mnie, znając Mnie jako przyczynę wszystkich
przyczyn i wszystkiego co jest. Taka wielka dusza jest czymś bardzo
rzadkim." (Bg. 7.19)
W ten sposób można przekonać się, że ostatecznym celem wszelkich rytuałów
wedyjskich, różnego typu kultu i filozoficznych spekulacji, jest Kryszna.
Następnie Caitanya Mahaprabhu powiedział Sanatanie
Goswamiemu o różnych formach i nieograniczonym bogactwie Kryszny.
Również opisał mu naturę manifestacji duchowej, manifestacji materialnej,
i manifestacji żywej istoty. Poinformował go także, że planety
w niebie duchowym, znane jako Vaikunthy, jak i wszechświaty
w tej manifestacji materialnej, są w rzeczywistości manifestacjami
różnego typu, gdyż zostały stworzone z dwóch różnych typów energii –
materialnej i duchowej. Jeśli chodzi o Samego Krysznę, to jest On
bezpośrednio usytuowany w Swojej energii duchowej, a dokładniej
mówiąc, w Swojej energii wewnętrznej. Aby pomóc nam zrozumieć różnice
pomiędzy energią duchową i materialną, w Drugim Canto
Śrimad-Bhagavatam znajduje się jasna analiza tych dwóch energii. Zrozumiałe,
analityczne studium tego tematu daje również Śridhara Swami w swoim
komentarzu do pierwszego wersetu Dziesiątego Canto Śrimad-Bhagavatam. Caitanya
Mahaprabhu uznał komentarze Śridhara Swamiego do Śrimad-Bhagavatam za
autorytatywne. Pan cytował jego pisma i wyjaśnił, że w Dziesiątym
Canto Śrimad-Bhagavatam zostały opisane czynności i życie Kryszny,
ponieważ Kryszna jest schronieniem wszelkich manifestacji. Wiedząc to, Śridhara
Swami wielbi Krysznę jako schronienie wszystkiego i ofiarowuje Mu swoje
pokłony.
W świecie tym działają dwie zasady: jedną z nich jest źródło
i schronienie wszystkiego, a druga wywodzi się z tej zasady
oryginalnej. Najwyższa Prawda jest schronieniem wszystkich manifestacji
i jest nazywana aśraya. Wszystkie inne zasady, które pozostają pod
kontrolą aśraya-tattvy, czyli Prawdy Absolutnej, są nazywane asrita, czyli podrzędnymi
następstwami i reakcjami. Celem manifestacji materialnej jest danie
uwarunkowanej duszy szansy osiągnięcia wyzwolenia i powrotu do
aśraya-tattvy, czyli Prawdy Absolutnej. Skoro wszystko w tym stworzeniu
kosmicznym jest zależne od aśraya-tattvy – twórczej manifestacji, czyli
manifestacji Visnu – różni półbogowie i manifestacje energii, żywe istoty
i wszelkie elementy materialne, są zależne od Kryszny, gdyż Kryszna jest
Prawdą Najwyższą. Zatem Śrimad-Bhagavatam wskazuje na to, że Kryszna jest
schronieniem wszystkiego, bezpośrednio i pośrednio. Wskutek tego doskonałą
wiedzę można posiąść jedynie poprzez analityczne studia Kryszny, tak jak
stwierdza to Bhagavad-gita.
Pan Caitanya opisał następnie różne cechy Kryszny i poprosił Sanatanę
Goswamiego, aby słuchał uważnie. Poinformował go też, że Kryszna, syn Nandy
Maharaja, jest Najwyższą Absolutną Prawdą, przyczyną wszystkich przyczyn
i źródłem wszelkich emanacji i inkarnacji. Jednak we Vrajy, czyli
Goloce Vrindavanie, jest On niczym młody chłopiec i jest synem Nandy
Maharaja. Jednakże Jego forma jest wieczna, pełna szczęścia, i pełna
absolutnej wiedzy. Jest On zarówno schronieniem, jak i właścicielem
wszystkiego.
Pan Caitanya również przytacza dowody z Brahma-samhity, które mówią
o transcendentalnych cechach ciała Pana Kryszny:
iśvarah paramah krsnah
sac-cid-ananda-vigrahah
anadir adir govindah
sarva-karana-karanam
"Kryszna, który jest znany jako Govinda, jest Najwyższym Bogiem. Ma On
wieczne, szczęśliwe ciało duchowe i jest źródłem wszystkiego. Sam nie ma
innego źródła, gdyż jest pierwszą przyczyną wszystkich przyczyn."
(Brahma-samhita, 5.1) Pan Caitanya Mahaprabhu przytacza dowody, że Kryszna jest
oryginalną Osobą Boga, posiadającym wszystkie sześć bogactw w pełni. To
właśnie siedziba Śri Kryszny, znana jako Goloka Vrindavana, jest najwyższym
systemem planetarnym w niebie duchowym.
Ponadto Pan Caitanya cytuje również jeden werset ze Śrimad-Bhagavatam (1.3.28):
ete canśa-kalah pumsah
krsnas tu bhagavan svayam
indrari-vyakulam lokam
mridayanti yuge yuge
Wszystkie inkarnacje są albo bezpośrednimi inkarnacjami Kryszny, albo,
pośrednio, ekspansjami ekspansji Kryszny. Jednakże imię Kryszna wskazuje na
oryginalną Osobę Boga. To właśnie On pojawia się na tej ziemi, w tym
wszechświecie czy wielu innych wszechświatach, kiedy mają miejsce jakieś
zakłócenia spowodowane przez demony, które zawsze starają się przeszkodzić
półbogom w wypełnianiu ich funkcji administracyjnych.
Są trzy różne procesy, dzięki którym można zrozumieć Krysznę: empiryczny proces
filozoficznej spekulacji, proces medytacyjny według systemu yogi mistycznej,
i proces świadomości Kryszny, czyli służby oddania. Poprzez metodę
spekulacji filozoficznej można zrozumieć bezosobową cechę Kryszny – Brahmana.
Przez proces medytacji czyli yogi mistycznej, można zrozumieć aspekt Duszy
Najwyższej, wszechprzenikającej ekspansji Kryszny. A dzięki służbie
oddania w pełnej świadomości Kryszny, realizowana jest oryginalna Osoba
Boga. Pan Caitanya również cytuje następujący werset ze Śrimad-Bhagavatam
(1.2.11):
vadanti tat tattva-vidas
tattvam yaj jnanam advayam
brahmeti paramatmeti
bhagavan iti śabdyate
"Uczeni transcendentaliści, którzy znają Absolutną Prawdę, zwą tę
niedwoistą substancję Brahmanem, Paramatmą albo Bhagavanem, Najwyższą Osobą
Boga, Kryszną." Innymi słowy, Brahman, manifestacja bezosobowa, Paramatma,
manifestacja zlokalizowana, i Bhagavan, Najwyższa Osoba Boga, są jednym
i tym samym. Jednakże, odpowiednio do przyjętego procesu, może On zostać
zrealizowany jako Brahman, Paramatma i Bhagavan.
Przez
realizację bezosobowego Brahmana realizuje się jedynie blask emanujący
z transcendentalnego ciała Kryszny. Ten blask jest porównywany do światła
słonecznego. Jest bóg Słońca, samo Słońce i blask słoneczny, który jest
światłością tego oryginalnego boga Słońca. Podobnie, blask duchowy
(brahmajyoti), bezosobowy Brahman, nie jest niczym innym jak tylko osobistą
światłością Kryszny. Aby poprzeć te analizy, Pan Caitanya cytuje jeden bardzo
ważny werset z Brahma-samhity, w którym Pan Brahma mówi:
yasya prabha prabhavato jagadanda-koti-
kotisv aśesa-vasudhadi-vibhuti-bhinnam
tad-brahma niskalam anantam aśesa-bhutam
govindam adi-purusam tam aham bhajami
"Wielbię Najwyższą Osobę Boga, przez osobową światłość którego
manifestowane jest nieograniczone brahmajyoti. W tym brahmajyoti znajdują
się nieograniczone wszechświaty, z których każdy jest napełniony
niezliczonymi planetami." (Bs. 5.40)
Pan Caitanya dalej wykazuje, że Paramatma, wszechprzenikający aspekt
Najwyższego usytuowany w każdym ciele, jest jedynie częściową manifestacją
czy ekspansją Kryszny, ale ponieważ Kryszna jest duszą wszelkich dusz, jest On
nazywany Paramatmą, Duszą Najwyższą. W związku z tym Caitanya
zacytował inny werset ze Śrimad-Bhagavatam, z rozmowy Śukadevy Goswamiego
i Maharaja Pariksita. Słuchając o transcendentalnych rozrywkach
Kryszny we Vrindavanie, Maharaja Pariksit zapytywał swojego mistrza duchowego,
Śukadevę Goswamiego, dlaczego mieszkańcy Vrindavany byli tak bardzo przywiązani
do Kryszny. Na pytanie to Śukadeva Goswami odpowiedział:
krsnam enam avehi tvam
atmanam akhilatmanam
jagaddhitaya so'py atra
dehi vabhati mayaya
(Bhag. 10.14.55)
"Kryszna powinien być znany jako dusza wszystkich dusz, gdyż jest On duszą
wszystkich dusz indywidualnych, jak również duszą zlokalizowanej Paramatmy. We
Vrindavanie grał On rolę zwykłej ludzkiej istoty, aby przyciągnąć ludzi
i pokazać, że nie jest pozbawiony formy."
Najwyższy Pan jest w nie mniejszym stopniu osobą indywidualną, jak inne
żywe istoty, ale różni się tym, że jest Najwyższym, i że wszystkie żywe
istoty są Jemu podległe. Wszystkie inne żywe istoty również mogą cieszyć się
duchowym szczęściem, pełną wiedzą i wiecznym życiem w Jego
towarzystwie. Pan Caitanya cytuje werset z Bhagavad-gity, w którym
Kryszna, opowiadając Arjunie o Swoich różnych bogactwach, wykazuje, że Sam
przenika ten wszechświat poprzez jedną ze Swoich plenarnych części,
Garbhodakaśayi Visnu, i również wchodzi w każdy wszechświat jako
Ksirodakaśayi Visnu, a następnie przejawia się jako Dusza Najwyższa
w każdym sercu. Pan Kryszna Sam wskazuje na to, że jeśli ktoś pragnie
zrozumieć Najwyższą Absolutną Prawdę w sposób doskonały, musi on przyjąć
proces służby oddania w pełnej świadomości Kryszny. Wówczas będzie mógł
zrozumieć ostatnie słowo Absolutnej Prawdy.