Rozdział 31 – Najwyższa doskonałość

Bez względu na to, jaką pozycję zajmuje dana osoba, jeśli jest ona w pełni zaznajomiona z nauką o Krysznie, świadomością Kryszny, może stać się bona fide mistrzem duchowym, osobą inicjującą albo nauczycielem tej nauki. Innymi słowy, bona fide mistrzem duchowym można zostać wówczas, jeśli ma się wystarczającą wiedzę o nauce o Krysznie, świadomości Kryszny. Pozycja ta nie zależy od określonej pozycji w społeczeństwie czy od narodzin. Taka jest konkluzja Pana Caitanyi Mahaprabhu, i jest ona zgodna z zaleceniami wedyjskimi. Na mocy tej konkluzji, Pan Caitanya, poprzednio znany jako Viśvambhara, przyjął na Swojego mistrza duchowego Iśvarę Puri, który był sannyasinem. Podobnie, Pan Nityananda Prabhu i Śri Advaita Acarya również przyjęli na mistrza duchowego innego sannyasina, Madhavendrę Puri. Ten Madhavendra Puri jest również znany jako Laksmipati Tirtha. Podobnie, inny wielki acarya, Śri Rasikananda, przyjął na swojego mistrza Śri Syamanandę, chociaż Śri Śyamananda nie narodził się w rodzinie bramina. Podobnie również, Ganganarayana Cakravarti przyjął na mistrza duchowego Narottama dasa Thakurę. W starożytności był nawet myśliwy o imieniu Dharma, który stał się mistrzem duchowym dla wielu ludzi. W Mahabharacie i Śrimad-Bhagavatam (7.11.32) znajdują się wyraźne instrukcje mówiące o tym, że osoba – bez względu na to, czy jest braminem, ksatriyą, vaiśvą czy śudrą – powinna być przyjmowana na mocy jej osobistych kwalifikacji, a nie na podstawie narodzin.

Dana osoba powinna być oceniana według swoich osobistych kwalifikacji, a nie według narodzin. Na przykład, jeśli człowiek urodził się w rodzinie bramina, ale posiada cechy śudry, powinien być uważany za śudrę. Podobnie, jeśli jakaś osoba narodziła się w rodzinie śudry, ale ma kwalifikacje bramina, powinna być przyjmowana za bramina. Wszystkie zalecenia śastr, jak również poglądy wielkich mędrców i autorytetów, zakładają, że bona fide mistrz duchowy niekoniecznie musi być braminem. Jego jedyną kwalifikacją jest to, że jest on obeznany z nauką o Krysznie, świadomością Kryszny. Jedynie ta cecha czyni go w doskonały sposób zdolnym do stania się mistrzem duchowym. Taka jest konkluzja Śri Caitanyi Mahaprabhu w Jego dyskusjach z Ramanandą Raya.

W Hari-bhakti-vilasa jest powiedziane, że jeśli jeden bona fide mistrz duchowy narodził się w rodzinie bramina, a drugi, który jest również kwalifikowany, narodził się w rodzinie śudry, to należy przyjąć tego, który narodził się w rodzinie bramina. Oznajmienie to jest kompromisem społecznym, ale nie ma nic wspólnego z rozumieniem duchowym. To zalecenie jest jedynie dla tych, którzy większą wagę przywiązują do statusu społecznego, niż do statusu duchowego. Nie jest ono dla osób, które są poważne odnośnie życia duchowego. Osoba poważna przyjmie instrukcje Pana Caitanyi Mahaprabhu, że każdy – bez względu na swoją pozycję – kto jest zaznajomiony z nauką o Krysznie, musi być przyjęty za mistrza duchowego. W Padma Puranie znajduje się wiele zaleceń, że wysoce zaawansowany duchowo bhakta Pana jest zawsze bhaktą pierwszej klasy, i dlatego jest mistrzem duchowym, ale wysoce postawiona osoba urodzona w rodzinie bramina nie może być mistrzem duchowym, jeśli nie jest bhaktą Pana. Osoba urodzona w rodzinie bramina może być zaznajomiona z wszelkimi rytuałami pism wedyjskich, ale jeśli nie jest czystym bhaktą, nie może być mistrzem duchowym. Wszystkie śastra mówią, że cechą mistrza duchowego jest to, że jest on zaznajomiony z nauką o Krysznie.

Dlatego Pan Caitanya poprosił Ramanandę Raya, aby bez wahania kontynuował swoje nauki, nie zważając na to, że Pan Caitanya ma pozycję sannyasina. W ten sposób Pan Caitanya nakłaniał go, aby kontynuował swoją opowieść o rozrywkach Radhy i Kryszny.

"Ponieważ prosisz mnie, abym mówił o rozrywkach Radhy i Kryszny," pokornie powiedział Ramananda Raya, "będę posłuszny Twojemu poleceniu. Będę mówił w sposób, który Cię zadowala." W ten sposób Ramananda Raya pokornie podporządkował się Panu Caitanyi, stawiając się w pozycji marionetki wobec mistrza marionetek. Pragnął jedynie tańczyć odpowiednio do życzenia Caitanyi Mahaprabhu. Swój język porównał do instrumentu strunowego, mówiąc, "Ty jesteś osobą grającą na tym instrumencie." I tak jak Pan Caitanya uderzał w odpowiednie struny, tak Ramananda Raya wydawał odpowiednią wibrację.

Powiedział on, że Pan Kryszna jest Najwyższą Osobą Boga, źródłem wszystkich inkarnacji i przyczyną wszystkich przyczyn. Są niezliczone planety Vaikuntha, niezliczone inkarnacje, ekspansje Najwyższego Pana, i również niezliczone wszechświaty, a jedynym źródłem tych wszystkich egzystencji jest Najwyższy Pan Kryszna. Jego transcendentalne ciało zbudowane jest z wieczności, szczęścia i wiedzy, i jest On znany jako syn Maharaja Nandy i mieszkaniec Goloki Vrindavany. Jest On pełen sześciu bogactw – mianowicie, zamożności, siły, sławy, piękna, wiedzy i wyrzeczenia. W Brahma-samhicie (5.1) jest stwierdzone, że Kryszna jest Najwyższym Panem, Panem wszystkich panów, a Jego transcendentalne ciało jest sac-cid-ananda. Nikt nie jest źródłem Kryszny, ale Kryszna jest źródłem każdego. Jest On najwyższą przyczyną wszystkich przyczyn, i jest mieszkańcem Vrindavany. Jest On również bardzo atrakcyjny, niczym Kupidyn. Można wielbić Go przez kama-gayatri mantra.

Brahma-samhita opisuje transcendentalną ziemię Vrindavany jako wiecznie duchową. Ta duchowa ziemia jest zamieszkana przez boginie fortuny, które są znane jako gopi. Wszystkie gopi są ukochanymi Kryszny, i Kryszna jest jedynym ukochanym wszystkich gopi. Drzewa na tej ziemi są drzewami kalpa-vrksa, czyli drzewami spełniającymi pragnienia, i każdy może otrzymać od nich wszystko, czego tylko zapragnie. Ziemia ta jest z kamienia filozoficznego, a woda z nektaru. Wszelką mową tam są pieśni, chód – tańcem, a bezustannym towarzyszem – flet. Wszystko jest samoświetlne, tak jak słońce w tym materialnym świecie. Ludzka forma życia jest przeznaczona dla zrozumienia tej transcendentalnej ziemi Vrindavany, i ten, kto jest szczęśliwy, powinien kultywować wiedzę o Vrindavanie i jej mieszkańcach. W tej najwyższej siedzibie znajdują się krowy surabhi, które zalewają jej ziemię mlekiem. Ponieważ nikt nie marnuje tam ani chwili, nie ma tam przeszłości, teraźniejszości czy przyszłości. Ekspansja tej Vrindavany, która jest najwyższą siedzibą Kryszny, jest również obecna na tej ziemi, i starsi bhaktowie czczą ją jako najwyższą siedzibę. Jednakże Vrindavany nie można docenić, jeśli nie jest się wysoce zaawansowanym w wiedzy duchowej, świadomości Kryszny. Kiedy patrzy się na Vrindavanę poprzez swoje zwykłe doświadczenie, zdaje się być ona zwykłą wioską, ale w oczach wysoce zaawansowanego bhakty jest ona tak dobra jak oryginalna Vrindavana. Wielki święty acarya śpiewał: "Kiedy mój umysł zostanie uwolniony od wszelkich zanieczyszczeń, tak bym mógł ujrzeć Vrindavanę taką, jaką jest ona naprawdę? Kiedy będę w stanie zrozumieć literaturę pozostawioną przez Goswamich, i w ten sposób poznać transcendentalne rozrywki Radhy i Kryszny?"

Sprawy miłosne pomiędzy Kryszną i gopi we Vrindavanie są również transcendentalne. Chociaż zdają się być zwykłym pożądaniem z tego materialnego świata, to jednak jest ogromna różnica. W świecie materialnym może być tymczasowe rozbudzenie pożądania, ale znika ono po uzyskaniu tak zwanego zadowolenia. W świecie duchowym, natomiast, miłość pomiędzy Kryszną a gopi bezustannie rośnie. Taka jest różnica pomiędzy transcendentalną miłością a materialnym pożądaniem. Pożądanie, czyli tak zwana miłość budząca się w tym ciele, jest przemijające jak samo ciało, ale miłość pochodząca z wiecznej duszy w świecie duchowym jest na platformie duchowej, i ta miłość jest również wieczna. Dlatego Kryszna jest nazywany wiecznie świeżym Kupidynem.

Pan Kryszna jest wielbiony przez gayatri mantrę, a specyficzna mantra, przez którą jest czczony, jest zwana kama-gayatri. Literatura wedyjska wyjaśnia, że wibracja dźwiękowa, która może wznieść daną osobę ponad umysłową spekulację, jest zwana gayatri. Ta kama-gayatri mantra jest skomponowana z 24,5 sylaby w następujący sposób:

klim kama-devaya vidmahe
puspa-banaya dhimahi
tanno 'nangah pracodayat

Tę kama-gayatri otrzymuje się od mistrza duchowego, kiedy jest się zaawansowanym w intonowaniu Hare Kryszna, Hare Kryszna, Kryszna Kryszna, Hare Hare; Hare Rama, Hare Rama, Rama, Rama, Hare Hare. Innymi słowy, ta kama-gayatri mantra i samskara (czyli proces reformacyjny, któremu jest poddawany doskonały bramin), są ofiarowane przez mistrza duchowego, kiedy widzi on, że jego uczeń jest zaawansowany w wiedzy duchowej. Nawet wtedy kama-gayatri nie jest wypowiadana w pewnych warunkach. W każdym razie, intonowanie Hare Kryszna jest wystarczające do wzniesienia nas do najwyższej platformy duchowej.

W Brahma-samhicie znajduje się wspaniały opis fletu Kryszny: "Kiedy Kryszna zaczął grać na Swoim flecie, ta wibracja dźwiękowa weszła do ucha Brahmy jako wedyjska mantra om." To om jest skomponowane z trzech liter – A, U i M – i opisuje nasz związek z Najwyższym Panem, nasze czynności, dzięki którym możemy osiągnąć najwyższą doskonałość miłości i rzeczywistą pozycję miłości na platformie duchowej. Kiedy wibracja dźwiękowa fletu Kryszny zostaje wyrażona przez usta Brahmy, staje się gayatri. W ten sposób, przez wibrację dźwiękową fletu Kryszny, Brahma, najwyższa postać i pierwsza żywa istota w tym materialnym świecie, został inicjowany na bramina. Potwierdza to Śrila Jiva Goswami. Kiedy Brahma został oświecony mantrą gayatri poprzez flet Kryszny, osiągnął on wszelką wiedzę wedyjską. Kiedy zdał sobie sprawę z błogosławieństwa otrzymanego od Kryszny, stał się oryginalnym mistrzem duchowym wszystkich żywych istot.

Brahma-samhita wyjaśnia słowo klim, dodane do gayatri mantry, jako transcendentalne nasienie miłości Boga, albo nasienie kama-gayatri. Podmiotem jest Kryszna, który jest wiecznie świeżym Kupidynem, i jest On wielbiony przez wymawianie klim mantry. W Gopala-tapani Upanisad jest również powiedziane, że kiedy mówimy o Krysznie jako o Kupidynie, nie należy myśleć o Nim jako o Kupidynie z tego materialnego świata. Jak to już zostało wyjaśnione, Vrindavana jest duchową siedzibą Kryszny, i słowo Kupidyn jest również duchowe i transcendentalne. Nie należy stawiać materialnego Kupidyna i Kryszny na tym samym poziomie. Materialny Kupidyn reprezentuje atrakcję do zewnętrznego ciała, ale Kupidyn duchowy jest atrakcją, poprzez którą Dusza Najwyższa przyciąga duszę indywidualną. W rzeczywistości pożądanie i seks istnieją w życiu duchowym, ale kiedy dusza jest wcielona w elementy materialne, ten duchowy impuls jest wyrażany poprzez materialne ciało i dlatego jest odbity w sposób wypaczony. Kiedy ktoś rzeczywiście zaznajamia się z nauką świadomości Kryszny, wówczas rozumie on, że jego materialne pragnienie seksu jest czymś ohydnym, podczas gdy czymś pożądanym jest seks duchowy.

Seks duchowy jest dwóch rodzajów: jeden jest zgodny z konstytucjonalną pozycją jaźni, a drugi jest zgodny z podmiotem. Jeśli ktoś rozumie prawdę o tym życiu, ale nie jest całkowicie wolny od materialnego zanieczyszczenia, nie jest on w rzeczywistości usytuowany w transcendentalnej siedzibie, Vrindavanie, chociaż może rozumieć życie duchowe. Kiedy jednakże dana osoba uwalnia się od pobudek seksualnych tego materialnego ciała, wówczas może rzeczywiście osiągnąć tę najwyższą siedzibę Vrindavany. Będąc tak usytuowaną, może ona wymawiać kama-gayatri i kama-bija-mantrę.

Ramananda Raya następnie wyjaśnił, że Kryszna jest atrakcyjny zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet, dla przedmiotów ruchomych i nieruchomych – zaprawdę, dla wszystkich żywych istot, Z tego względu jest On zwany transcendentalnym Kupidynem. Następnie Ramananda Raya zacytował werset ze Śrimad-Bhagavatam (10.32.2) oznajmiający, że kiedy Pan pojawił się przed dziewczętami Vrajy, uśmiechając się i grając na Swoim flecie, wyglądał dokładnie tak jak Kupidyn.

Są bhaktowie różnego rodzaju, którzy mają różne zdolności i różne związki z Najwyższym Panem. Każdy poszczególny związek jest tak dobry jak jakikolwiek inny, ponieważ centralnym punktem jest Kryszna. Jak zostało to oznajmione w Bhakti-rasamrita-sindhu: "Kryszna jest źródłem wszelkiej przyjemności i zawsze urzeka gopi duchowym powabem Swego ciała. Szczególnie urzeka On Tarakę, Pali, Śyamę, i Lalitę. Kryszna jest bardzo drogi Radharani, najważniejszej gopi." Tak jak Kryszna jest sławiony przez Swoje rozrywki, tak również przez rozrywki te sławione są gopi. Są różnego rodzaju związki z Kryszną, i godny chwały jest każdy, kto jest przyciągany do jakiegoś określonego związku z Kryszną.

Kryszna jest tak piękny, transcendentalny i atrakcyjny, że czasami urzeka nawet Samego Siebie. W Gita-govindzie (1.11) znajduje się następujący werset:

viśvesam anuranjanena janayann anandam indivara-
śreni-śyamala-komalair upanayann angair anangotsavam
svacchandam vraja-sundaribhir abhitah pratyangam alingitah
śrngarah sakhi murtiman iva madhau mugdho harih kridati

"Moja droga przyjaciółko, spójrz tylko, jak Kryszna rozkoszuje się Swoimi transcendentalnymi, wiosennymi rozrywkami, roztaczając piękno Swojego ciała. Jego miękkie ręce i nogi, niczym najpiękniejszy księżyc, dotykają gopi. Obejmując różne części ich ciał, jest On tak niezwykle piękny. Kryszna jest tak piękny; że urzeka nawet Narayana, jak również boginię fortuny, która towarzyszy Narayanowi."

W Śrimad-Bhagavatam (10.89.58), Bhuma-purusa (Maha-Visnu) powiedział Krysznie, "Mój drogi Kryszno i Arjuno, zabrałem tych synów bramina dlatego, że pragnąłem was zobaczyć." Arjuna usiłował ocalić pewnych młodzieńców, którzy zmarli przedwcześnie w Dvarace, a kiedy mu się to nie udało, Kryszna zabrał go do Bhuma-purusy. Bhuma-purusa przywrócił życie tym martwym ciałom, a następnie powiedział, "Obaj chronicie religijne zasady w tym świecie, oraz niszczycie demony." Innymi słowy, Bhuma-purusa również został urzeczony pięknem Kryszny i wymyślił tę rozrywkę dlatego, aby mieć pretekst do ujrzenia Kryszny. W Śrimad-Bhagavatam (10.16.36.) jest powiedziane, że kiedy Kryszna ukarał węża Kaliya, jedna z żon Kaliyi powiedziała Panu: "Drogi Panie, nie rozumiemy, w jaki sposób ten wąż otrzymał szansę bycia skopanym Twoimi lotosowymi stopami, kiedy nawet bogini fortuny podejmuje wieloletnie surowe wyrzeczenia, po to tylko, by móc Cię zobaczyć."

Lalita-madhava (8.34) opisuje, w jaki sposób Kryszna jest przyciągany przez Swoje własne piękno. Po ujrzeniu Swojego własnego odbicia, Kryszna lamentował, "Jakże chwalebny jest ten obraz! Urzeka Mnie dokładnie tak, jak urzeka Radharani."

Po krótkim opisie piękna Kryszny, Ramananda Raya zaczął mówić o duchowej energii Kryszny, której przewodzi Śrimati Radharani. Kryszna ma rozległe ekspansje energetyczne. Trzy energie są dominujące: energia wewnętrzna, energia zewnętrzna i energia marginalna. Potwierdzone zostało to w Szóstym Rozdziale Visnu Purany, gdzie jest powiedziane, że Visnu ma jedną energię, która jest zwana energią duchową, i która manifestuje się na trzy sposoby. Kiedy energia duchowa zostaje owładnięta przez ignorancję, jest zwana energią marginalną. Jeśli chodzi o samą energię duchową, przejawia się ona w trzech formach, ponieważ Kryszna jest kombinacją wieczności, szczęścia i wiedzy. Jeśli chodzi o Jego szczęście, to Jego energia duchowa manifestuje się jako energia dostarczająca przyjemności. Jego wieczność manifestuje się jako energia, a Jego wiedza manifestuje się jako doskonałość duchowa. Jak to zostało stwierdzone w Visnu Puranie (1.12.69): "Energia przyjemności Kryszny dostarcza Krysznie transcendentalnej przyjemności i szczęścia." Zatem, kiedy Kryszna pragnie czerpać przyjemność, przejawia Swoją własną energię duchową, znaną jako hladini.

W formie duchowej, Kryszna raduje się Swoją duchową energią, i to jest istotą rozrywek Radha-Kryszny. Rozrywki te mogą zrozumieć jedynie bardzo zaawansowani bhaktowie. Jeśli ktoś jest na zwykłej platformie, to w ogóle nie powinien usiłować ich zrozumieć. Na ogół ludzie błędnie przyjmują te rozrywki za materialne.

Kiedy energia przyjemności zostaje bardziej skondensowana, jest zwana mahabhava. Uosobieniem tej mahabhavy jest Śrimati Radharani, wieczna małżonka Kryszny. W związku z tym, w Ujjvala-nilamani (4.3) Śrila Rupa Goswami oznajmia, że są dwie konkurentki w miłości z Kryszną, Radharani i Candravali. Kiedy zostaną porównane, to zdaje się, że Radharani jest wyższa, gdyż posiada Ona mahabhava-svarupa. Mahabhava-svarupa, czyli uosobienie mahabhavy, odnosi się jedynie do Radharani. Mahabhava jest pełna energii przyjemności, i jest ona przejawieniem najwyższej miłości do Kryszny. Dlatego Radharani jest znana na całym świecie jako najbardziej ukochana Kryszny i Jej imię jest zawsze związane z Kryszną, jako Radha-Kryszna.

Brahma-samhita (5.37) również stwierdza, że Kryszna rozszerza się poprzez Swoją energię przyjemności w świecie duchowym, i że wszystkie te energie są tożsame z Kryszną. Chociaż Kryszna zawsze czerpie przyjemność z towarzystwa Swoich ekspansji przyjemności, jest On wszechprzenikający. Dlatego Brahma ofiarowuje swoje pełne szacunku pokłony Govindzie, przyczynie wszystkich przyczyn.

Tak jak Kryszna jest najwyższym symbolem doskonałości duchowej, tak Radharani jest najwyższym symbolem tej duchowej mocy przyjemności, poprzez którą zadowalany jest Kryszna. Ponieważ Kryszna jest nieograniczony, to, aby Go zadowolić, Radharani jest również nieograniczona. Kryszna odczuwa satysfakcję po prostu przez oglądanie Radharani, ale Radharani rozwija się w taki sposób, że Kryszna pragnie radować się Nią bardziej. Ponieważ Kryszna nie był w stanie ocenić mocy przyjemności Radharani, postanowił przyjąć rolę Radharani, i tą kombinacją jest Śri Caitanya Mahaprabhu.

Następnie Ramananda Raya zaczął wyjaśniać Radharani jako najwyższy symbol energii przyjemności Kryszny. Radharani przejawia się w różnych formach, znanych jako Lalita, Viśakha, i Jej inne zaufane towarzyszki. W swojej książce Ujjvala-nilamani, Śrila Rupa Goswami wyjaśnia cechy charakteryzujące Śrimati Radharani. Wykazuje on, że już samo ciało Śrimati Radharani jest prawdziwą ewolucją transcendentalnej przyjemności. To ciało o przyjemnej woni jest dekorowane kwiatami i jest przepełnione transcendentalną miłością do Kryszny. Jest to uosobienie Jego energii przyjemności. To transcendentalne ciało kąpie się trzy razy: najpierw w wodach miłosierdzia, następnie w wodach młodzieńczego piękna, a po raz trzeci w wodach młodzieńczego powabu. Po takiej trzykrotnej kąpieli, ciało Radharani jest okrywane błyszczącymi szatami i dekorowane osobistym pięknem Kryszny, które jest porównywane do kosmetyków. W ten sposób Jej piękno jest szczytem artyzmu. Ciało Radharani jest również dekorowane ornamentami duchowej ekstazy – drżeniem, łzami, znieruchomieniem, potem, zdławieniem, zanikiem wszelkich funkcji cielesnych na skutek transcendentalnej przyjemności, potykaniem się, wysokim ciśnieniem krwi i szaleństwem.

Ta ozdobna, transcendentalna energia przyjemności przejawia dziewięć symptomów. Pięć z nich jest przejawianych poprzez ekspansję Jej osobistego piękna, które jest ozdobione girlandami kwiatów. Jej spokój jest porównywany do nakrycia, które zostało oczyszczone kamforą. Wyrazem Jej skrytego cierpienia z powodu Kryszny jest węzeł w Jej włosach, a Jej fortuną jest znak tilaka na Jej czole. Zmysł słuchu Radharani jest wiecznie skupiony na imieniu i sławie Kryszny. Usta czerwienieją od żucia orzechu betel. Podobnie, kąciki oczu Radharani są czarnawe z powodu Jej zupełnego przywiązania do Kryszny. To przyciemnienie może zostać porównane do kosmetyku użytego przez naturę, kiedy natura ta żartuje z Radhą i Kryszną. Uśmiech Radharani jest niczym smak kamfory. Na Jej ciele porusza się girlanda rozłąki, kiedy kładzie się Ona na posłaniu z dumy w pokoju z aromatu. Z powodu Jej ekstatycznego uczucia do Kryszny, Jej piersi są okryte bluzką gniewu. Uchodząca za najlepszą spośród wszystkich przyjaciółek Kryszny, gra Ona na strunowym instrumencie. Kiedy Kryszna stoi w Swojej młodzieńczej pozie, Ona kładzie Mu rękę na ramieniu. Chociaż posiada tak wiele transcendentalnych cech, jest zawsze zaangażowana w służbę dla Kryszny.

Śrimati Radharani jest dekorowana emocjami suddipta-sattvika, które czasami są smutkiem, a czasami uspokojeniem. W ciele Radharani manifestują się wszystkie transcendentalne ekstazy. Emocje suddipta-sattvika manifestują się wtedy, kiedy kochanek albo ukochana są przepełnieni pewnymi uczuciami ekstazy, których nie mogą powstrzymać. Radharani ulega również innego rodzaju emocjom, zwanym kilakincita, które manifestują się na dwadzieścia różnych sposobów. Emocje te manifestują się częściowo z powodu ciała, umysłu i przyzwyczajenia. Jeśli chodzi o doznania cielesne, manifestują się one w postawie i ruchach. Jeśli chodzi o doznania czy emocje umysłu, manifestują się one w pięknie, powabie, cerze, woni, mowie, wielkoduszności, i spokoju. Jeśli chodzi o emocje zwyczajowe, manifestują się one w rozrywkach, radości, przygotowaniu i zapomnieniu.

Na czole Śrimati Radharani znajduje się tilaka fortuny, i posiada Ona również naszyjnik z prema-vaicittya. Prema-vaicittya manifestuje się wówczas, kiedy kochanek i ukochana spotykają się i obawiają się rozłąki.

Śrimati Radharani jest piętnaście dni młodsza od Kryszny. Swoją rękę zawsze opiera Ona na ramionach Swoich przyjaciółek i zawsze myśli i rozmawia o rozrywkach z Kryszną. Jej słodka mowa jest pewnego rodzaju toksykacją dla Kryszny, i zawsze jest Ona gotowa spełnić wszystkie Jego pragnienia. Innymi słowy, spełnia Ona wszystkie wymagania Śri Kryszny i posiada wyjątkowe i niezwykłe cechy sprawiające Krysznie satysfakcję.

W Govinda-lilamrita znajduje się werset, który oznajmia: "Co jest wylęgarnią uczuć Kryszny? Odpowiedź brzmi – jedynie Śrimati Radhika. Kto jest obiektem największej miłości Kryszny? Odpowiedź brzmi – jedynie Śrimati Radhika i nikt inny." Połysk włosów, wilgotność oczu i jędrność piersi, to cechy, które są obecne w Śrimati Radharani. Jedynie Śrimati Radhika, i nikt inny, jest zdolna spełnić wszystkie pragnienia Kryszny.

Inną konkurentką Śrimati Radharani jest Satyabhama, która zresztą zawsze pragnie osiągnąć poziom Śrimati Radharani. Radharani jest takim ekspertem we wszystkim, że wszystkie dziewczęta przychodzą do Niej, aby od Niej nauczyć się różnych sztuk. Jest Ona również tak niezwykle piękna, że nawet bogini fortuny i Parvati, żona Pana Śivy, pragną osiągnąć poziom Jej piękna. Arundhati, która jest znana jako najbardziej czysta kobieta we wszechświecie, pragnie nauczyć się standardu czystości Śrimati Radharani. Skoro nawet Pan Kryszna nie jest w stanie ocenić wysoce transcendentalnych cech Radharani, oszacowanie ich tym bardziej nie jest możliwe dla żadnego zwykłego człowieka.

Wysłuchawszy mowy Ramanandy Raya o cechach Radha-Kryszny, Pan Caitanya zapragnął usłyszeć o Ich wzajemnej wymianie miłości. Ramananda Raya określił Krysznę słowem dhira-lalita, które opisuje osobę będącą bardzo sprytną i pełną młodości, która jest ekspertem w ucinaniu żartów, która jest wolna od niepokoju i która zawsze ulega swojej dziewczynie. Kryszna jest zawsze zaangażowany w sprawy miłosne z Radharani, z powodzeniem zadowalając z Nią Swoje pożądanie w zaroślach Vrindavany. W Bhakti-rasamrita-sindhu jest powiedziane: "Poprzez Swoje zuchwałe i śmiałe rozmowy o sprawach seksualnych, Kryszna zmusił Radharani do zamknięcia oczu, i, korzystając z tego, namalował wiele obrazków na Jej piersiach. Obrazki te były potem przedmiotem żartów przyjaciółek Radharani. Tak więc Kryszna był zawsze zaangażowany w sprawy miłosne, w ten sposób czyniąc Swoje młodzieńcze życie pełnym sukcesu."

Po wysłuchaniu o tych transcendentalnych czynach, Pan Caitanya powiedział, "Mój drogi Ramanando, to, co wyjaśniłeś odnośnie transcendentalnych rozrywek Śri Radhy i Kryszny, jest całkiem prawidłowe, jednakże jest coś więcej, o czym chciałbym usłyszeć od ciebie!"

"Bardzo trudno jest wyrazić coś więcej ponad to," odpowiedział Ramananda Raya. "Mogę jedynie powiedzieć, że jest pewne emocjonalne zaangażowanie zwane prema-vilasa-vivarta, które mogę spróbować wyjaśnić, ale nie wiem, czy będziesz zadowolony z tego wyjaśnienia." W prema-vilasa są dwa rodzaje emocjonalnych zaangażowań – rozłąka i spotkanie. Ta transcendentalna rozłąka jest tak dotkliwa, że w istocie jest ona bardziej ekstatyczna niż spotkanie. Ramananda Raya był ekspertem w rozumieniu tych wzniosłych stosunków pomiędzy Radhą i Kryszną, i skomponował wspaniałą pieśń, którą przedstawił Panu. Znaczenie tej pieśni jest takie, że przed spotkaniem, poprzez wymianę transcendentalnych czynności, kochanek i kochanka wytwarzają pewien rodzaj emocji. Ta emocja jest zwana raga, czyli atrakcją. Śrimati Radharani wyraża Swoje pragnienie, aby "ta atrakcja i uczucie miłości pomiędzy Nami wzrosło do najwyższych granic," i przyczyną tej atrakcji jest Sama Śrimati Radharani. ''Bez względu na przyczynę," powiedziała Radharani, "to uczucie miłości pomiędzy Nami połączyło Nas w jedno. Teraz, kiedy nadszedł czas rozłąki, nie jestem w stanie dojrzeć historii rozwoju tej miłości. Poza samym Naszym spotkaniem i wzrokową wymianą uczuć, nie było żadnej przyczyny ani pośrednika w tej Naszej miłości."

Ta wymiana uczuć pomiędzy Kryszną i Radharani jest bardzo trudna do zrozumienia, dopóki ktoś nie znajduje się na platformie czystej dobroci. Takiej transcendentalnej wymiany nie można zrozumieć nawet z platformy dobroci materialnej. W rzeczywistości, aby zrozumieć ten temat, należy wznieść się ponad materialną dobroć. Jest tak dlatego, ponieważ wymiana uczuć pomiędzy Radhą i Kryszną nie jest z tego materialnego świata. Nawet najwięksi spekulanci umysłowi nie są w stanie tego pojąć, czy to pośrednio, czy bezpośrednio. Materialne czynności manifestują się albo w stosunku do wulgarnego ciała, albo w stosunku do subtelnego umysłu, ale ta wymiana uczuć pomiędzy Radhą i Kryszną jest poza tymi manifestacjami i poza intelektualną spekulacją umysłową. Zrozumieć ją można jedynie oczyszczonymi zmysłami, które zostały uwolnione od wszelkich desygnatów tego materialnego świata. Te transcedentalne cechy i wymianę uczuć mogą zrozumieć jedynie osoby, które mają takie oczyszczone zmysły, ale impersonaliści i osoby, które nie posiadają wiedzy o zmysłach duchowych, mogą postrzegać tylko to, na co pozwalają im materialne zmysły. A zatem nie są w stanie zrozumieć duchowej wymiany uczuć czy duchowych czynności zmysłowych. Osoby, które czynią postęp dzięki wiedzy eksperymentalnej, mogą jedynie zadowolić swoje tępe materialne zmysły, czy to przez czynności cielesne, czy przez spekulację umysłową. Wszystko, cokolwiek zostało wytworzone przez ciało czy umysł, jest zawsze niedoskonałe i przemijające, ale transcendentalne czynności duchowe są zawsze pogodne i wspaniałe. Czysta miłość na platformie transcendentalnej jest wzorem czystości pozbawionej wszelkich materialnych uczuć i jest całkowicie duchowa. Uczucie do materii jest tymczasowe, jak wskazuje na to pełen wad seks w tym materialnym świecie, ale takie defekty nie występują w świecie duchowym. Przeszkody na ścieżce zadowalania zmysłów powodują materialne strapienia, ale nie można porównać tego do rozłąki duchowej. Rozłąka duchowa jest wolna od jakichkolwiek defektów, jakie występują w rozłące materialnej, która nie jest w stanie wyprodukować żadnych przyjemnych efektów.

Pan Caitanya przyznał, że jest to najwyższa pozycja w transcendentalnej wymianie miłości, i powiedział do Ramanandy Raya, "Jedynie dzięki twojej łasce mogłem zrozumieć tę wzniosłą transcendentalną pozycję. Takiej pozycji nie można osiągnąć bez spełniania transcendentalnych czynności. Czy możesz Mi łaskawie wytłumaczyć, w jaki sposób mogę wznieść się do tej platformy?"

"Bardzo trudno jest mi mówić do Ciebie w zrozumiały sposób," odpowiedział Ramananda. "Jeśli chodzi o mnie, to mogę jedynie mówić o tym, o czym Ty chcesz, abym mówił. Nikt nie może uniknąć Twojej najwyższej woli. W istocie, nie ma nikogo w tym świecie, kto byłby w stanie przewyższyć Twoją najwyższą wolę, i chociaż to ja zdaję się mówić, w rzeczywistości nie jestem mówcą. To Ty przemawiasz. Dlatego Ty jesteś zarówno mówiącym, jak i słuchającym. Dlatego będę mówił tak, jak Ty pragniesz, abym mówił o postępowaniu, które jest wymagane dla osiągnięcia tej najwyższej transcendentalnej pozycji."

Następnie Ramananda Raya zaczął opowiadać o poufnych i transcendentalnych czynach Radhy i Kryszny. Czynów tych nie może zrozumieć osoba, która posiada emocjonalny związek z Panem na platformie pana i sługi, przyjaciela i przyjaciela albo rodzica i syna. Ten poufny temat może być jedynie zrozumiany w towarzystwie dziewcząt Vrajy, gdyż takie poufne czynności mają swoje źródło w uczuciach miłości i emocjach tych dziewcząt. Bez towarzystwa tych dziewcząt Vrajy, nie można rozkoszować się takim transcendentalnym rozumieniem. Innymi słowy, te poufne rozrywki Radhy i Kryszny zostały rozprzestrzenione poprzez łaskę tych dziewcząt i bez ich łaski nie mogą być zrozumiane. Aby je zrozumieć, należy postępować śladami dziewcząt Vrajy.

Kiedy ktoś rzeczywiście osiąga to rozumienie, staje się on zdolnym do przeniknięcia poufnych rozrywek Radhy i Kryszny. Nie ma żadnego innego sposobu zrozumienia tych poufnych rozrywek. Potwierdza to Govinda-lilamrita (10.17): "Chociaż wymiana uczuć pomiędzy Radhą i Kryszną jest zamanifestowana, pełna szczęścia, rosnąca i nieograniczona, może być ona zrozumiana jedynie przez dziewczęta Vrajy czy osoby postępujące za ich przykładem." Tak jak nikt nie jest w stanie zrozumieć ekspansji duchowej energii Najwyższego Pana bez Jego bezprzyczynowej łaski, tak nikt nie może zrozumieć transcendentalnego życia seksualnego pomiędzy Radhą i Kryszną bez podążania śladami dziewcząt Vrajy. Osobiste towarzyszki Radharani są nazywane sakhi, a Jej bliskie służki są zwane manjari. Bardzo trudno jest wyrazić ich stosunek do Kryszny, ponieważ nie mają one pragnienia przebywania w towarzystwie Kryszny czy cieszenia się Nim osobiście. Raczej zawsze są one gotowe pomagać Radharani, by Ona mogła obcować z Kryszną. Ich uczucie do Kryszny i Radhy jest tak czyste, że są zadowolone jedynie wtedy, kiedy Radha i Kryszna są razem. W rzeczywistości, ich transcendentalna przyjemność polega na oglądaniu Radhy i Kryszny razem. Rzeczywista forma Radharani jest niczym pnącze obejmujące drzewo Kryszny, a dziewczęta Vrajy, towarzyszki Radharani, są niczym liście i kwiaty tego pnącza. Kiedy pnącze obejmuje drzewo, to liście i kwiaty tego pnącza również automatycznie je obejmują. Govinda-lilamrita (10.16) potwierdza, że Radharani jest ekspansją energii przyjemności Kryszny i jest porównywana do pnącza, a Jej towarzyszki, dziewczęta Vrajy, są niczym kwiaty i liście tego pnącza. Kiedy Radharani i Kryszna cieszą się Sobą wzajemnie, dziewczęta Vrajy rozkoszują się tą przyjemnością bardziej niż Sama Radharani.

Chociaż towarzyszki Radharani nie otrzymują żadnej osobistej uwagi od Kryszny, Radharani jest tak bardzo z nich zadowolona, że Sama aranżuje indywidualne spotkania pomiędzy Kryszną a dziewczętami Vrajy. W istocie, Radharani usiłuje połączyć czy zjednoczyć Swoje przyjaciółki z Kryszną, stosując wiele transcendentalnych trików, i czerpie więcej przyjemności z ich spotkań, niż ze Swoich własnych spotkań z Kryszną. Kiedy Kryszna widzi, że zarówno Radharani, jak i Jej przyjaciółki, są zadowolone z Jego towarzystwa, osiąga On jeszcze większe zadowolenie. Takie towarzystwo i wymiana miłości nie mają nic wspólnego z materialnym pożądaniem, mimo iż przypominają materialny związek pomiędzy mężczyzną i kobietą. To jedynie z powodu tego podobieństwa, taka wymiana miłości jest czasami zwana, w języku transcendentalnym, transcendentalnym pożądaniem. Jak to zostało wyjaśnione w Gautamiya-tantra (B.r.s. 1.2.285): "Pożądanie oznacza przywiązanie do osobistego zadowalania zmysłów. Ale jeśli chodzi o Radharani i Jej towarzyszki, one nie pragną osobistego zadowalania zmysłów. Pragną jedynie zadowolić Krysznę." Zostało to dalej potwierdzone w Śrimad-Bhagavatam (10.31.19), w jednej z rozmów gopi:

yat te sujata-caranamburuham stanesu
bhitah śanaih priya dadhimahi karkaśesu
tenatavim atasi tad vyathate na kim svit
kurpadibhir bhramati dhir bhavad-ayusam nah

"Mój drogi przyjacielu Kryszno, teraz spacerujesz po lesie gołymi stopami, które czasami spoczywają na naszych piersiach. Kiedy kładziesz je na nasze piersi, myślimy, że są one zbyt twarde dla Twoich miękkich stóp. A teraz spacerujesz po lesie, stąpając po kamieniach, i nie wiemy, co czujesz. Ponieważ jesteś dla nas wszystkim, to cierpienie, którego doznajesz, stąpając po twardych kamieniach, sprawia nam wiele bólu." Takie uczucia wyrażane przez dziewczęta Vrajy są uczuciami w najwyższym stopniu świadomymi Kryszny. Osoba, która zostaje naprawdę urzeczona świadomością Kryszny, zbliża się do poziomu gopi. Są sześćdziesiąt cztery kategorie służby oddania, poprzez spełnianie których można wznieść się do etapu bezprzyczynowego oddania gopi. Uczucie do Kryszny na poziomie gopi jest zwane raganuga, czyli miłością spontaniczną. Kiedy ktoś wkracza w spontaniczne sprawy miłosne z Kryszną, to nie musi wówczas przestrzegać żadnych zasad czy reguł wedyjskich.

W transcendentalnej siedzibie są różne typy osobistych bhaktów Kryszny. Na przykład, są słudzy Kryszny, tacy jak Raktaka i Patraka, i przyjaciele Kryszny, tacy jak Śridama i Sudama. Są również rodzice Kryszny, tacy jak Nanda i Yaśoda, którzy są również zaangażowani w służbę dla Kryszny zgodnie ze swoimi transcendentalnymi uczuciami. Ten, kto pragnie osiągnąć transcendentalną siedzibę Kryszny, może przyjąć schronienie takich transcendentalnych sług. Następnie, spełniając służbę miłości, może osiągnąć transcendentalne uczucie do Kryszny. Innymi słowy, bhakta w tym materialnym świecie, który spełnia służbę miłości według czynności tych wiecznych towarzyszy Kryszny, również osiąga tę samą pozycję, kiedy jest już doskonały.

Mędrcy wspomniani w Upanisadach i śruti także pragną pozycji gopi, i również podążają ich śladem, aby osiągnąć ten najwyższy cel życia. Zostało to potwierdzone w Śrimad-Bhagavatam (10.87.23), gdzie jest powiedziane, że mędrcy ci praktykują pranayamę (trans), kontrolując proces oddychania, umysł i zmysły przez praktykę yogi mistycznej. W ten sposób usiłują oni wtopić się w Najwyższego Brahmana. Ten sam cel jest osiągany przez ateistów, którzy zaprzeczają istnieniu Boga. Jeśli tacy ateiści zostaną zabici przez inkarnację Najwyższej Osoby Boga, również wtapiają się w egzystencję Brahmana Najwyższego Pana. Jednakże, kiedy dziewczęta Vrindavany wielbią Krysznę, jest to tak, jak gdyby zostały ukąszone przez żmiję, gdyż ciało Kryszny jest porównywane do ciała żmiji. Ciało żmiji nigdy nie jest proste; zawsze jest pofalowane czy zwinięte. Podobnie, Kryszna często stoi w potrójnie zgiętej pozie, kąsając gopi Swoją transcendentalną miłością. Gopi z pewnością znajdują się w lepszej pozycji niż wszyscy yogini-mistycy i inni, którzy pragną wtopić się w Najwyższego Brahmana. Śladami dziewcząt Vrajy podążają również mędrcy Dandakaranya, pragnąc osiągnąć podobną pozycję. Pozycji tej nie można osiągnąć jedynie poprzez stosowanie się do zasad i przepisów. Raczej, należy poważnie przyjąć zasady gopi. Zostało to potwierdzone w Śrimad-Bhagavatam (10.9.21), gdzie jest powiedziane, że Pan Śri Kryszna, syn Śrimati Yaśody, nie jest łatwo dostępny dla tych, którzy przestrzegają zasad spekulacji umysłowej, ale jest z łatwością osiągany przez wszelkiego rodzaju osoby, które podążają ścieżką służby oddania.

Jest wielu pseudo-bhaktów, twierdzących, że należą do sekty Caitanyi Mahaprabhu, i którzy przebierają się za dziewczęta Vrajy, ale nie jest to pochwalane przez zaawansowanych spirytualistów czy zaawansowanych studentów w służbie oddania. Tacy ludzie przybierają swoje zewnętrzne materialne ciało, ponieważ niemądrze mylą ciało z duszą. Znajdują się w błędzie, kiedy myślą, że ciała duchowe Kryszny, Radharani i Ich towarzyszek, dziewcząt Vrajy, są zbudowane z materialnej natury. Należy doskonale wiedzieć, że wszelkie takie manifestacje są ekspansjami wiecznego szczęścia i wiedzy w transcendentalnym świecie. Nie mają one nic wspólnego z tymi materialnymi ciałami; zatem ciała, szaty, ozdoby i czynności dziewcząt Vrajy nie są z tej materialnej manifestacji kosmicznej. Dziewczęta Vrindavany nie są przedmiotem atrakcji dla osób z tego materialnego świata. Są one transcendentalną atrakcją dla wszechatrakcyjnego Kryszny. Ponieważ Pan jest wszechatrakcyjny, jest On zwany Kryszną, ale dziewczęta Vrindavany są atrakcyjne nawet dla Kryszny. Dlatego nie są one z tego materialnego świata.

Jeśli ktoś błędnie myśli, że to materialne ciało jest tak doskonałe jak ciało duchowe i zaczyna imitować dziewczęta Vrindavany, zostaje skażony bezosobową filozofią Mayavadi. Impersonaliści polecają proces aham grahopasana, w którym czci się swoje własne ciało jako Najwyższego. Myśląc w ten sposób, tacy pseudotranscendentaliści przebierają się za dziewczęta Vrajy. Takie czynności nie są przyjmowane w służbie oddania. Nawet Śrila Jiva Goswami, najbardziej autorytatywny acarya w Gaudiya-sampradaya potępił takich imitatorów. Proces realizacji transcendentalnej polega na podążaniu śladami towarzyszy Najwyższego Pana; dlatego, jeśli ktoś uważa się za bezpośredniego towarzysza Najwyższego Pana, jest on potępiony. Według autoryzowanych zasad Vaisnava, należy podążać śladami określonego bhakty, i nie uważać się za towarzysza Kryszny.

W ten sposób Ramananda Raya wyjaśnił, że należy przyjąć nastrój dziewcząt Vrajy. W Caitanya-caritamrita jest wyraźnie powiedziane, że należy zaakceptować czynności emocjonalne towarzyszy Kryszny, a nie imitować ich stroju. Należy również zawsze medytować o sprawach pomiędzy Radhą i Kryszną w transcendentalnym świecie. Należy myśleć o Radzie i Krysznie dwadzieścia cztery godziny na dobę i wiecznie angażować się w Ich służbę. Nie trzeba zmieniać swojego zewnętrznego stroju. Przyjmując nastrój towarzyszek i przyjaciółek Radharani, można ostatecznie osiągnąć stan doskonałości i zostać przeniesionym na Golokę Vrindavanę, transcendentalną siedzibę Kryszny.

Nastrój emocjonalnych czynności gopi jest zwany siddha-deha. Słowo to wskazuje na czyste ciało duchowe, które jest poza zmysłami, umysłem i inteligencją. Siddha-deha to oczyszczona dusza, która jest zdolna do służenia Najwyższemu Panu. Nikt nie może służyć Najwyższemu Panu jako Jego towarzysz, nie osiągnąwszy swojej czystej, duchowej tożsamości. Ta tożsamość jest całkowicie wolna od wszelkiego materialnego zanieczyszczenia. Jak oznajmiono w Bhagavad-gicie, osoba zanieczyszczona materialnie zostaje przenoszona do innego materialnego ciała poprzez materialną świadomość. W momencie śmierci myśli ona w sposób materialny i dlatego zostaje przeniesiona do innego materialnego ciała. Podobnie, kiedy ktoś jest usytuowany w swojej czystej tożsamości duchowej i myśli o duchowej służbie miłości dla Najwyższego Pana, zostaje przeniesiony do królestwa duchowego, aby stać się towarzyszem Kryszny. Innymi słowy, poprzez osiągnięcie swojej duchowej tożsamości i myśleniu o towarzyszach Kryszny, można osiągnąć kwalifikacje pozwalające na wejście do królestwa duchowego. Nikt nie może medytować albo myśleć o czynnościach królestwa duchowego, nie będąc usytuowanym w swojej czystej duchowej tożsamości (siddha). W ten sposób Ramananda Raya powiedział, że bez osiągnięcia siddha-deha nie można zostać ani towarzyszem dziewcząt Vrindavany, ani bezpośrednio służyć Osobie Boga; Krysznie, i Jego wiecznej małżonce, Radharani. W związku z tym Ramananda zacytował Śrimad-Bhagavatam (10.47.60):

nayam śriyo 'nga u nitantarateh prasadah
svar-yositam nalina-gandha-rucam kuto 'nyah
rasotsave 'sya bhujadanda-grhita-kantha-
labdhaśisam ya udagad vraja-vallavinam

"Ani bogini fortuny, Laksmi, ani dziewczęta królestwa niebiańskiego, nie mogą osiągnąć możliwości dziewcząt Vrajabhumi – a co dopiero mówić o innych."

Pan Caitanya był bardzo zadowolony z tej wypowiedzi Ramanandy Raya i objął go. Wówczas obaj zaczęli płakać w ekstazie transcendentalnej realizacji. W ten sposób Pan i Ramananda Raya dyskutowali o transcendentalnych rozrywkach Radhy i Kryszny przez całą noc, a rano rozeszli się. Ramananda wrócił do swojego pałacu, a Pan poszedł wziąć kąpiel.

W chwili rozłąki, Ramananda upadł do stóp Pana Caitanyi i modlił się: "Mój drogi Panie, przyszedłeś tutaj, aby wyzwolić mnie z bagna niewiedzy. Dlatego proszę Cię, abyś pozostał tutaj jeszcze przynajmniej przez dziesięć dni, aby oczyścić mój umysł z tego materialnego zanieczyszczenia. Nie ma nikogo innego, kto mógłby obdarzyć taką transcendentalną miłością Boga."

"To ja przyszedłem do ciebie, aby oczyścić się poprzez słuchanie twoich wypowiedzi o transcendentalnych rozrywkach Radhy i Kryszny," odpowiedział Pan. "Jestem bardzo szczęśliwy, gdyż jesteś jedyną osobą, która naucza o tych transcendentalnych rozrywkach. Nie ma nikogo innego na świecie, kto mógłby zrealizować transcendentalną wymianę miłości pomiędzy Radhą i Kryszną. Prosisz Mnie, abym został tutaj dziesięć dni dłużej, ale Ja mam ochotę pozostać z tobą do końca Mego życia. Proszę, przybądź do Jagannatha Puri, gdzie znajdują się Moje kwatery, i pozostańmy razem do końca życia. Wówczas będę mógł spędzić pozostałe Mi dni życia, poznając Radhę i Krysznę dzięki twojemu towarzystwu."

Następnego wieczoru Śriman Ramananda Raya przyszedł ponownie zobaczyć się z Panem, i prowadzili dalsze dyskusje o tych transcendentalnych sprawach.

"Jaki jest najwyższy standard wykształcenia?" zaczął pytać Pan Caitanya, a Ramananda Raya natychmiast odpowiedział, że najwyższym standardem edukacji jest wiedza o Krysznie. Standardem materialnego wykształcenia jest zadowalanie zmysłów, ale najwyższym standardem wykształcenia duchowego jest wiedza o nauce o Krysznie. W Śrimad-Bhagavatam (4.29.50) jest powiedziane, że najwyższą pracą jest ta, która zadowala Najwyższą Osobę Boga, a najwyższą wiedzą jest ta nauką, która umieszcza nas w pełnej świadomości Kryszny. Podobnie, Prahlada Maharaja, kiedy instruował swoich szkolnych przyjaciół, również oznajmił, że słuchanie o Panu, intonowanie, pamiętanie, wielbienie, modlenie się, służenie, zawarcie przyjaźni z Kryszną i ofiarowanie Mu wszystkiego, składa się na najwyższą wiedzę duchową.

"A na czym polega największy honor, który można osiągnąć?" zapytał Pan Caitanya Ramanandę Raya, a Ramananda natychmiast odpowiedział, że na najsławniejszą w świecie powinna być uważana osoba, która uchodzi za świadomą Kryszny.