Rozdział 13 – Służba oddania w przywiązaniu

Niektórzy transcendentaliści, jedynie z powodu zwykłego nieporozumienia, myślą, że do osiągnięcia platformy służby oddania konieczne są wiedza i wyrzeczenie. Ale nie jest to prawdą. Kultywacja wiedzy i wyrzeczenie się czynności karmicznych mogą być konieczne dla zrozumienia swojej egzystencji duchowej w relacji do materialnej koncepcji życia, ale nie są one integralną częścią służby oddania. Rezultatami wiedzy i czynności karmicznych są, odpowiednio, wyzwolenie i materialne przyjemności zmysłowe. Wskutek tego nie mogą być one integralną częścią służby oddania; nie mają one żadnej istotnej wartości w pełnieniu służby oddania. Dana osoba może osiągnąć służbę oddania wówczas, kiedy uwalnia się od rezultatów wiedzy i czynności karmicznych. Ponieważ bhakta Kryszny jest z natury łagodny, i ponieważ jego umysł i zmysły są kontrolowane, nie musi on czynić żadnego szczególnego wysiłku w celu osiągnięcia tych zalet, które są rezultatem kultywowania wiedzy i spełniania czynności karmicznych.

Kiedy Uddhava pytał Krysznę o nakazy i zakazy wedyjskie, zapytał, "Dlaczego hymny wedyjskie zachęcają do przyjemności materialnych, podczas gdy jednocześnie instrukcje wedyjskie również uwalniają od materialnego złudzenia i kierują ku wyzwoleniu?" Zasady wedyjskie zostały ustanowione przez Najwyższą Osobę Boga, ale pozornie są one sprzeczne, i Uddhava pragnął dowiedzieć się, w jaki sposób można rozwiązać te sprzeczności. W odpowiedzi Pan Kryszna poinformował go o niezwykłości służby oddania.

"Dla tego, kto już zaangażował się w służbę oddania dla Mnie, i którego umysł jest skupiony na Mnie, wysiłki w kierunku kultywacji wiedzy i wyrzeczenia nie są ani praktyczne, ani konieczne." Zatem wniosek Pana jest taki, że służba oddania nie jest zależna od jakiegokolwiek innego procesu. Kultywacja wiedzy, wyrzeczenie i medytacja mogą być trochę pomocne na początku, ale nie mogą być uważane za konieczne dla spełniania służby oddania. Innymi słowy, służba oddania może być spełniana niezależnie od kultywacji wiedzy czy wyrzeczenia. W związku z tym pozostaje pewien werset ze Skanda Purany, w którym Parvata Muni powiedział myśliwemu: "O myśliwy, nie ma w tym nic dziwnego, że osiągnąłeś takie kwalifikacje – jak łagodność i inne – ponieważ ten, kto jest zaangażowany w służbę oddania dla Najwyższego Pana, nie może, w żadnych okolicznościach, być źródłem kłopotu dla nikogo."

Po przedyskutowaniu tych punktów, Pan Caitanya powiedział Sanatanie Goswamiemu, "Dotychczas wyjaśniłem służbę oddania spełnianą zgodnie z regulującymi zasadami. A teraz objaśnię służbę oddania w transcendentalnym przywiązaniu."

Żywymi przykładami służby oddania są mieszkańcy Vrindavany, Vrajavasowie. Ich służba oddania jest idealną służbą oddania w przywiązaniu, i takie oddanie można spotkać jedynie we Vrindavanie, Vrajabhumi. Jeśli ktoś rozwija służbę oddania i przywiązanie przez podążanie śladami Vrajavasów, osiąga on raga-marga-bhakti, czyli służbę oddania w przywiązaniu do Pana. Według Bhakti-rasamrita-sindhu (1.2.270), "Służba oddania cechująca się ekstatycznym przywiązaniem do tej służby, które staje się czymś naturalnym dla bhakty, jest nazywana raga, czyli transcendentalnym przywiązaniem." Służba oddania spełniana z takim przywiązaniem jest zwana ragatmika, a głębokie przywiązanie z głębokim zaabsorbowaniem się obiektem miłości jest nazywane ragatmika. Przykłady tego widzimy w czynnościach mieszkańców Vrajabhumi. Osoba, która zostaje przyciągnięta do Kryszny na skutek słuchania o takim przywiązaniu, jest niewątpliwie bardzo szczęśliwa. Kiedy ktoś jest głęboko wzruszony oddaniem mieszkańców Vrajabhumi i usiłuje podążać ich śladem, nie dba on o ograniczenia i zasady pism objawionych. Jest to cecha osoby, która spełnia raga-bhakti.

Służba oddania cechująca się przywiązaniem jest naturalna, i osoba, która została przez nią przyciągnięta, nie sprzecza się z tymi, którzy są jej przeciwni, nawet chociaż mogą oni prezentować zalecenia pism świętych. Ta naturalna inklinacja do służby oddania jest również oparta na zaleceniach pism świętych, i ten, kto ma przywiązanie do takiej służby oddania, nie musi porzucać jej jedynie ze względu na argumenty pism. W związku z tym należy zauważyć, że klasa tak zwanych bhaktów (znana jako prakrta-sahajiya) stosuje się do swoich własnych, wymyślonych idei, i, podając się za Krysznę i Radharani, angażuje się w rozpustę. Taka służba oddania i przywiązanie są fałszywe, a ci, którzy oddają się temu, w rzeczywistości postępują ścieżką wiodącą do piekła. Nie jest to standard ragatmika, czyli oddania. Społeczność prakrta-sahajiya jest w rzeczywistości zwiedziona i bardzo nieszczęśliwa.

Służba oddania w przywiązaniu może być spełniana na dwa sposoby – wewnętrznie i zewnętrznie. Zewnętrznie bhakta ściśle przestrzega regulujących zasad, począwszy od intonowania i słuchania, podczas gdy wewnątrz siebie myśli o przywiązaniu, które przyciąga go do służenia Najwyższemu Panu. W istocie, zawsze myśli on o swojej szczególnej służbie oddania i przywiązaniu. Takie przywiązanie nie gwałci regulujących zasad służby oddania i prawdziwy bhakta ściśle przestrzega tych zasad; a mimo to zawsze myśli o swoim określonym przywiązaniu.

Ponieważ wszyscy mieszkańcy Vrindavany, Vrajabhumi, są bardzo drodzy Krysznie, bhakta wybiera jednego z nich i ściśle podąża jego śladem, by odnieść sukces w swojej własnej służbie oddania. Czysty bhakta, który jest przywiązany do Kryszny, zawsze podąża śladami jakiejś osobistości z Vrajabhumi. Bhakti-rasamrita-sindhu (1.2.2.94) mówi, że czysty bhakta przywiązany do służby oddania powinien zawsze pamiętać czynności jakiegoś określonego mieszkańca Vrajy, nawet chociaż sam nie jest w stanie mieszkać we Vrajabhumi czy Vrindavanie. W ten sposób będzie mógł bezustannie medytować o Vrajabhumi i Vrindavanie.

Zaufani bhaktowie przywiązani do służby Pana są dzieleni na kilka kategorii: niektórzy z nich są sługami, niektórzy przyjaciółmi, niektórzy rodzicami, a niektórzy kochankami. W służbie oddania, którą cechuje przywiązanie, należy postępować za przykładem jakiegoś określonego typu bhakty z Vrajabhumi. W Śrimad-Bhagavatam (3.25.38) Pan mówi:

na karhicin mat-parah śanta-rupe
nanksyanti no me'nimiso ledhi hetih
yesam aham priya atma sutaś ca
sakha guruh suhrdo daivam istam

"Słowa mat-para używa się tylko w odniesieniu do osób, które zadowala jedynie pozycja Moich bhaktów. Uważają one, że Ja jestem ich duszą, ich przyjacielem, synem, panem, dobroczyńcą, ich Bogiem i najwyższym celem. Moja droga matko, tacy bhaktowie nie podlegają wpływom czasu." W Bhakti-rasamrita-sindhu (1.2.308), Śrila Rupa Goswami ofiarowuje swoje wyrazy szacunku tym, którzy zawsze myślą o Krysznie takim, jakim jest naprawdę, i, w zależności od swojego związku z Nim, odnosząc się do Niego jako syna, dobroczyńcy, brata, ojca, przyjaciela, itd. Ktokolwiek przestrzega zasad służby oddania w przywiązaniu i podąża śladami określonego bhakty Vrajabhumi, z pewnością osiąga najwyższą doskonałość miłości Boga w tym duchu.

Są dwie cechy, dzięki którym może rozwinąć się nasionko miłości Boga, i cechy te są znane jako rati, czyli przywiązanie, i bhava, stan bezpośrednio poprzedzający miłość Boga. To właśnie przez takie przywiązanie i bhavę bhaktowie zdobywają Najwyższego Pana, Śri Krysznę. Te dwie cechy obecne są jeszcze zanim zamanifestują się jakiekolwiek symptomy miłości Boga. Pan Caitanya wyjaśnił to Sanatanie Goswamiemu. Pan Caitanya powiedział mu, że skoro nie ma końca opisom systemu służby oddania w przywiązaniu, to jedynie postara się podać mu przykład takiej służby. Pan opisał następnie ostateczny cel służby oddania, który jest przeznaczony dla osób pragnących osiągnąć doskonałość. Kiedy czyjeś przywiązanie do Kryszny staje się bardzo głębokie, osiąga on stan zwany miłością Boga. Taki stan istnienia jest uznawany za trwałą pozycję bhakty. W związku z tym, Kaviraja Goswami ofiarował swoje pełne szacunku pokłony Panu Caitanyi, za Jego wzniosłe nauki o miłości Boga. Jak oznajmiono w Caitanya-caritamrita (Madhya, 23.1): "O Najwyższa Osobo Boga; któż inny poza Tobą kiedykolwiek obdarzał taką czystą służbą oddania? O najbardziej łaskawa inkarnacjo Osoby Boga, pragnę ofiarować moje pełne szacunku pokłony Tobie, który jesteś znany jako inkarnacja Gaurakrsna."

Bhakti-rasamrita-sindhu (1.3.1) porównuje ten stan miłości Boga do blasku słonecznego emanującego ze słońca; ten blask słoneczny czyni serce bhakty coraz piękniejszym. Serce takiego bhakty jest usytuowane w pozycji transcendentalnej, nawet poza siłą dobroci. Proces, który jeszcze bardziej oczyszcza serce takimi promieniami miłości, jest nazywany bhava. To bhava opisuje Śrila Rupa Goswami. Bhava jest zwana trwałą cechą żywej istoty, a decydujący krok naprzód do tej bhavy jest zwany marginalnym stanem miłości Boga. Kiedy stan bhava coraz bardziej się pogłębia, uczeni bhaktowie zwą go miłością Boga. Jak oznajmiono w Narada-pancaratra:

ananya-mamata visnau
mamata prema-sangata
bhaktir ity ucyate bhisma-
prahladoddhava-naradaih

"Kiedy ktoś jest mocno przeświadczony, że jedynym obiektem miłości i czci jest Visnu, i że nikt inny, nawet półbogowie, nie są warci otrzymywania służby oddania, wówczas zaczyna on odczuwać zażyłość w swoim miłosnym związku z Bogiem. Potwierdziły to takie osobistości jak Bhisma, Prahlada, Uddhava i Narada."

Jeśli, dzięki jakimś prawym czynom, które budzą służbę oddania, ktoś znajdzie się pod wpływem takiej postawy służenia i przyjmuje schronienie w dobrym towarzystwie czystych bhaktów, wówczas rozwija przywiązanie do słuchania i intonowania. A rozwinąwszy przywiązanie do słuchania i intonowania, osoba taka może czynić coraz większy postęp w regulowanej służbie oddania dla Najwyższego Pana. Czyniąc postęp, stopniowo uwalnia się od wątpliwości odnośnie służby oddania i proporcjonalnie zmniejsza się jej atrakcja do świata materialnego. Awansując w słuchaniu i intonowaniu, bhakta umacnia się w swojej wierze. Stopniowo ta jego początkowa wiara rozwija się w smak do służby oddania, a ten smak stopniowo rozwija się w przywiązanie. Kiedy to przywiązanie staje się czyste, przejawia dwie cechy – bhava i rati. Kiedy rati wzmaga się, jest zwane miłością Boga, która jest ostatecznym celem ludzkiego życia.

Śrila Rupa Goswami podsumował ten proces w Bhakti-rasamrita-sindhu (1.4.15-16): "Najpierw wymagana jest wiara; to dzięki ufności dana osoba zaczyna obcować z czystymi bhaktami, a poprzez takie towarzystwo rozwija służbę oddania. Kiedy służba oddania rozwija się dalej, rozpraszają się wątpliwości. Wówczas osoba ta utwierdza się w swoim mocnym przekonaniu, a z tego przekonania rozwija smak do służby oddania i awansuje do stanu przywiązania, a następnie przestrzega regulujących zasad służby oddania. Potem, kiedy czyni dalszy postęp, osiąga stan zwany bhava, który jest stanem trwałym. Kiedy taka miłość Boga wzmaga się, zostaje osiągnięty najwyższy stan miłości Boga."

W sanskrycie ten najwyższy stan jest nazywany prema. Prema może zostać zdefiniowana jako miłość Boga bez oczekiwania czegokolwiek w zamian. W rzeczywistości, słowo prema i miłość nie są synonimami, chociaż można powiedzieć, że prema jest najwyższym stanem miłości. Osoba, która osiągnęła prema, jest najdoskonalszą ludzką istotą. Zdanie to zostało również potwierdzone w Śrimad-Bhagavatam (3.25.25): Smak do świadomości Kryszny można rozwinąć jedynie poprzez obcowanie z czystymi bhaktami. I kiedy ktoś stara się zastosować świadomość Kryszny w swoim życiu, może on osiągnąć wszystko, aż do stanu bhava i prema.

Opisując symptomy osoby, która awansowała od etapu wiary do etapu bhava, Pan Caitanya oznajmia, że osoba ta nigdy nie ulega niepokojom, nawet w obliczu niespokojnych sytuacji. Osoba taka nie marnuje ani chwili; zawsze pragnie robić coś dla Kryszny. Nawet jeśli nie ma żadnego zajęcia, zawsze znajdzie jakieś zaangażowanie, które zadowoli Krysznę. Nie lubi ona niczego, co nie jest związane z Kryszną. Chociaż znajduje się w najlepszej pozycji, nie pragnie honoru ani szacunku. Jest zdecydowana w swojej pracy i nigdy nie ulega wrażeniu, że nie czyni postępu w kierunku najwyższego celu życia, którym jest powrót do Boga. Ponieważ jest całkowicie przekonana o swoim postępie, jest zawsze pełna ufności i bezustannie dąży do osiągnięcia najwyższego celu. Jest bardzo przywiązana do sprawiania przyjemności Panu, jak również do intonowania i słuchania o Panu, i zawsze znajduje przyjemność w opisywaniu Jego transcendentalnych cech. Również preferuje życie w takich świętych miejscach jak Mathura, Vrindavana czy Dvaraka. Cechy takie przejawia osoba, która awansowała do stanu bhava.

Dobrym przykładem stanu bhava jest Król Pariksit. Siedząc na brzegu Gangesu i oczekując swojej śmierci, powiedział: "Wszyscy obecni tu bramini, jak również matka Ganges, powinni wiedzieć, że jestem duszą w pełni podporządkowaną Krysznie. Nie mam nic przeciwko temu, jeśli natychmiast zostanę ukąszony przez żmiję zesłaną przez klątwę chłopca-bramina. Niech stanie się, co ma się stać. Będę zadowolony, jeśli wy wszyscy tu obecni będziecie intonowali przekaz Kryszny." Taki bhakta zawsze troszczy się o to, by nie trwonić czasu na nic, co nie jest związane z Kryszną. Wskutek tego nie pragnie korzyści płynących z czynności karmicznych, medytacji w yodze czy kultywacji wiedzy. Jest przywiązany jedynie do rozmów, które w sposób życzliwy są związane z Kryszną. Tacy czyści bhaktowie zawsze modlą się do Pana ze łzami w oczach; w swoich. umysłach zawsze rozpamiętują czyny Pana, a swoje ciała angażują w składanie Mu pokłonów. Wskutek tego są usatysfakcjonowani. Każdy bhakta, który działa w służbie oddania, poświęca swoje życie i ciało dla celów Pana.

Król Bharata – od którego imienia Indie przybrały nazwę Bharata-varsa – również był czystym bhaktą, i już za młodu porzucił życie rodzinne, oddaną, piękną żonę, syna, przyjaciół i królestwo, tak jak gdyby były one łajnem. Jest to typowe dla osoby, która rozwinęła stan bhava w służbie oddania. Taka osoba uważa się za najbardziej nieszczęśliwą i jedyną przyjemność sprawia jej myśl, że pewnego dnia Kryszna będzie wystarczająco łaskawy, aby zaangażować ją w służbę oddania. W Padma Puranie znajdujemy inny przykład czystego oddania. Powiedziane jest tam, że król, chociaż najbardziej wzniosły spośród wszystkich istot ludzkich, chodził po prośbie od drzwi do drzwi, żebrząc nawet u candali, najniższych członków ludzkiego społeczeństwa.

Sanatana Goswami później skomponował ten werset

na prema śravanadi-bhaktir api va yogo'thava vaisnavo
jnanam va śubha-karma va kiyad aho saj jatir apy asti va
hinarthadhika-sadhake tvayi tathapy acchedya-mula sati
he gopijanavallabha vyathayate ha ha madaśaiva mam

"Jestem ubogi w miłość do Boga i nie mam kwalifikacji, aby słuchać o służbie oddania. Nie mam też żadnego zrozumienia nauki służby oddania, żadnej kultury wiedzy, i nie spełniłem też żadnych prawych czynności. Nie narodziłem się nawet w wysoko postawionej rodzinie. Niemniej jednak, o ukochany dziewcząt Vrajy, nadal pielęgnuję nadzieję, że kiedyś Cię osiągnę, i ta nadzieja zawsze mnie niepokoi." Bhakta żywiący takie mocne pragnienie zawsze intonuje Hare Kryszna, Hare Kryszna, Kryszna Kryszna, Hare Hare; Hare Rama, Hare Rama, Rama, Rama, Hare Hare.

W związku z tym, w Kryszna-karnamrita (32) znajduje się następujący werset Bilvamangali:

tvac chaiśavam tri-bhuvanadbhutam ity avehi
mac capalam ca tava va mama vadhigamyam
tat kim karomi viralam murali vilasi
mugdhah mukhambujam udiksitum iksanabhyam

"O Kryszno, wspaniale grający na flecie, piękno Twoich dziecięcych czynów jest czymś zadziwiającym w tym świecie. Ty znasz poruszenie mojego umysłu, a ja wiem, kim Ty jesteś. Nikt nie wie o tym, jak poufny jest nasz związek. Lecz chociaż moje oczy pragną oglądać Ciebie i Twą twarz, nie mogę Cię zobaczyć. Proszę, powiedz mi, co powinienem zrobić." Podobny ustęp pojawia się w Bhakti-rasamrita-sindhu (1.3.38), w którym Śrila Rupa Goswami oznajmia:

rodana-bindu-maranda-svandi-
drgindivaradya govinda
tava madhura-svara-kanthi
gayati namavalim bala

"O Govindo! Ta młoda dziewczyna ze łzami w oczach słodko intonuje Twoje chwały." Tacy czyści bhaktowie zawsze pragną opisywać chwały Kryszny i zawsze pragną mieszkać w miejscu, gdzie Kryszna oddawał się Swoim rozrywkom. Podobny werset pojawia się też w Kryszna-karnamrita (92): "Ciało Kryszny jest tak przyjemne, a Jego twarz tak piękna. Wszystko w Nim jest słodkie i pachnące." A w Bhakti-rasamrita-sindhu (1.2.156): "O lotosooki, kiedy będę mógł bezustannie intonować Twoje święte imię, i kiedy będę mógł tańczyć na brzegach Yamuny, zainspirowany tym intonowaniem'"

Pan Caitanya przytoczył te wszystkie opisy stanu bhava Sanatanie Goswamiemu, a następnie przechodzi do opisów symptomów rzeczywistej miłości do Kryszny. Informuje On Sanatanę Goswamiego, że nikt nie jest w stanie zrozumieć osoby, która rozwinęła miłość do Kryszny. Nikt nie może zrozumieć jego słów, czynów, czy innych symptomów. Nawet jeśli jakaś osoba jest wielce uczona, mimo to trudno jej zrozumieć czystego bhaktę pogrążonego w miłości do Pana. Fakt ten potwierdza również Bhakti-rasamrita-sindhu.

Osoba zaangażowana w służbę oddania doznaje bólu serca, śpiewając chwały Najwyższego Pana. Ponieważ Pan jest bardzo jej drogi, wychwalając imię Pana, Jego sławę, itd., prawie doznaje obłędu, i tak czasami śmieje się, czasami płacze, a czasami tańczy. Będąc w takim stanie, nie zważa na okoliczności. Kiedy stopniowo rozwija swoją miłość do Boga, wzmaga się jej uczucie, emocje i ekstaza. Takie przywiązanie, mahabhava, jest najwyższym stanem miłości oddania. Może być ono porównane do cukru kandy. który jest najmocniejszą formą cukru. Prawdziwy bhakta może rozwinąć swoją miłość do Boga w taki sposób, że w końcu osiągnie transcendentalną przyjemność najwyższego stopnia.