Rozdział 12 – Bhakta

Osoba w świadomości Kryszny, która jest w pełni oddana transcendentalnej służbie miłości dla Pana, rozwija wszystkie boskie cechy półbogów. Jest wiele takich boskich cech, ale Pan Caitanya opisuje Sanatanie Goswamiemu jedynie niektóre z nich. Bhakta Pana jest zawsze uprzejmy dla wszystkich i nie wszczyna kłótni. Jest zainteresowany istotą życia, czyli duchowością. Jest jednakowo ustosunkowany do wszystkich żywych istot, i nikt nie może znaleźć w nim wad. Jego wspaniałomyślny umysł jest zawsze świeży i czysty, i pozbawiony obsesji materialnych. Jest on dobroczyńcą wszystkich żywych istot, jest spokojny i zawsze podporządkowany Krysznie. Jest wolny od pragnień materialnych. Jest bardzo pokorny i stanowczy w swoim celu. Przezwyciężył sześć materialnych cech, takich jak pożądanie i złość, i nie je więcej niż potrzeba. Jest zawsze rozsądny i oddaje szacunek innym, ale nie wymaga żadnego szacunku dla siebie. Jest poważny, miłosierny, przyjacielski i spokojny. Cechuje go poetyzm i rzeczoznawstwo.

Opis bhakty Pana znajduje się również w Śrimad-Bhagavatam (3.25.21), gdzie jest powiedziane, że jest on zawsze tolerancyjny i miłosierny. Będąc przyjacielem wszystkich żywych istot, nie ma żadnych wrogów. Jest spokojny i posiada wszelkie dobre cechy. To jedynie kilka zalet, które posiada osoba w świadomości Kryszny.

W Śrimad-Bhagavatam jest również powiedziane, że jeśli komuś nadarza się sposobność służenia wielkiej duszy – mahatmie – to otwiera się ścieżka jego wyzwolenia. Jednakże ci, którzy są przywiązani do osób materialistycznych, znajdują się na ścieżce ciemności. Osoby, które są naprawdę święte, są transcendentalne, opanowane, spokojne, przyjacielskie dla wszystkich żywych istot, i nie ulegają złości. Jedynie poprzez obcowanie z takimi osobami można stać się świadomym Kryszny bhaktą. W rzeczywistości, towarzystwo świętych wielbicieli jest konieczne dla rozwinięcia miłości do Boga. Ścieżka postępu w życiu duchowym otwiera się przed każdym, kto wchodzi w kontakt z osobą świętą. Jeśli ktoś podąża śladami wielbiciela, niewątpliwie rozwinie świadomość Kryszny w pełnej służbie oddania.

W Śrimad-Bhagavatam (11.2.28), Vasudeva, ojciec Kryszny, pyta Naradę Muniego o dobrobyt wszystkich żywych istot. W odpowiedzi Narada Muni cytuje fragment dyskusji Maharaja Nimi z dziewięcioma mędrcami. "O święci mędrcy;" powiedział Król Nimi, "usiłuję odnaleźć ścieżkę pomyślności dla wszystkich żywych istot. Najwartościowszą rzeczą w życiu jest chwila spędzona w towarzystwie świętych osób, gdyż moment ten otwiera ścieżkę postępu w życiu duchowym." Zostało to potwierdzone również w innym wersecie Śrimad-Bhagavatam (3.25.25). Poprzez obcowanie z osobami świętymi i prowadzenie z nimi dyskusji na tematy transcendentalne, zyskujemy przekonanie o wartości życia duchowego. Słuchanie o Krysznie bardzo szybko staje się przyjemne dla uszu i satysfakcjonujące dla serca. Jeśli otrzyma się taki przekaz duchowy od osób świętych czy czystych bhaktów i usiłuje się zastosować do niego w swoim własnym życiu, wówczas w naturalny sposób rozwija się ścieżka świadomości Kryszny, z wiarą, przywiązaniem i służbą oddania.

Pan poinformował następnie Sanatanę Goswamiego o zachowaniu bhakty. Główną rzeczą jest to, że bhakta powinien zawsze trzymać się z dala od niepobożnego towarzystwa. Na tym polega istota zachowania bhakty. A czym jest to niepobożne towarzystwo? Jest to obcowanie z osobami, które są zbyt przywiązane do kobiet i tymi, które nie są bhaktami Pana Kryszny. Są to osoby niepobożne. Zaleca się, aby obcować ze świętymi bhaktami Pana i starannie unikać towarzystwa osób niepobożnych. Ci, którzy są czystymi bhaktami Kryszny, trzymają się z dala od tych dwojakiego rodzaju abhaktów. W Śrimad-Bhagavatam (3.31.33-35) jest powiedziane, że należy porzucić towarzystwo osób, które lubią zabawiać się z kobietami, gdyż na skutek obcowania z takimi niepobożnymi osobami traci się wszelkie dobre cechy, takie jak prawdomówność, czystość, miłosierdzie, powaga, inteligencja, wstyd, piękno, sława, zdolność przebaczania, kontrola umysłu i zmysłów, oraz wszelkie moce, które są automatycznie osiągane przez bhaktę. Człowiek nie może zdegradować się bardziej, niż wtedy, kiedy obcuje z osobami, które są zbyt przywiązane do kobiet.

W związku z tym Pan Caitanya przytacza również werset z Katyayana-samhity: "Lepiej już być zamkniętym w płonącej klatce, niż przebywać z osobami, które nie są wielbicielami Pana." Nie należy również patrzeć na twarze osób, które są niereligijne, i które są pozbawione oddania dla Najwyższego Pana. Pan Caitanya radzi, aby zdecydowanie porzucić towarzystwo niepożądanych osób i przyjąć całkowite schronienie Najwyższego Pana Kryszny. Tę samą instrukcję otrzymał Arjuna w ostatnim rozdziale Bhagavad-gity. Kryszna mówi tam, "Po prostu porzuć wszystko i podporządkuj się Mnie. Ja zaopiekuję się tobą i będę chronił cię od wszelkich reakcji grzechu." (Bg. 18.66) Pan jest bardzo łaskawy dla Swojego bhakty, i jest On bardzo wdzięczny, pełnomocny i wspaniałomyślny. Naszym obowiązkiem jest zawierzenie Jego słowom. Jeśli jesteśmy inteligentni i posiadamy dostateczną wiedzę, bez wahania będziemy przestrzegali Jego instrukcji. W Śrimad-Bhagavatam (10.48.26) Akrura mówi Krysznie:

kah panditas tvad aparam śaranam samiyad
bhakta-priyad rta-girah suhrdah krta-jnat
sarvan dadati suhrdo bhajato 'bhikaman
atmanam apy upacayapacayau na yasya

"Jak można podporządkować się komuś poza Tobą? Któż jest tak szczery, prawdomówny, przyjacielski i wdzięczny jak Ty? Jesteś tak doskonały i kompletny, że nawet jeśli oddajesz się Swojemu bhakcie, mimo to nadal jesteś pełnym i doskonałym. Możesz zaspokoić wszelkie pragnienia Swojego bhakty i nawet oddać się jemu." Kto jest inteligentny i zdolny do zrozumienia filozofii świadomości Kryszny, w naturalny sposób porzuca wszystko i przyjmuje schronienie Kryszny. W związku z tym Pan Caitanya recytuje werset wypowiedziany przez Uddhavę w Śrimad-Bhagavatam (3.2.23): "Jak można przyjąć schronienie kogokolwiek innego poza Kryszną? Kryszna jest tak łaskawy. Chociaż siostra Bakasury planowała Go zabić, kiedy był On niemowlęciem, poprzez posmarowanie swojej piersi trucizną i podanie Mu jej do ssania, Kryszna mimo to obdarzył tę wiedźmę zbawieniem i otrzymała ona tę samą pozycję, co matka Kryszny." W wersecie tym jest mowa o tym, jak Putana usiłowała zabić Krysznę. Kryszna przyjął jej posmarowaną trucizną pierś, i, ssąc jej mleko, wyssał z nim również samo jej życie. Niemniej jednak, Putana została wyniesiona do tej samej pozycji, co własna matka Kryszny.

Nie ma zasadniczej różnicy pomiędzy duszą w pełni podporządkowaną, a osobą w wyrzeczonym porządku życia. Jedyna różnica jest taka, że dusza w pełni podporządkowana całkowicie polega na Krysznie. Jest sześć podstawowych zasad podporządkowania. Po pierwsze, należy przyjmować wszystko, co jest korzystne dla pełnienia służby oddania, i należy podjąć ten proces z determinacją. Po drugie, należy zdecydowanie porzucić wszystko to, co nie sprzyja pełnieniu służby oddania. Po trzecie, należy być przekonanym, że jedynie Kryszna może dać ochronę, i należy posiadać pełną wiarę, że Pan da nam tę ochronę. Impersonalista myśli, że jego rzeczywistą tożsamością jest bycie jednym z Kryszną, ale bhakta nie niszczy swojej tożsamości w ten sposób. Żyje on z pełną wiarą, że Kryszna będzie łaskawie chronił go pod każdym względem. Po czwarte, bhakta powinien być przekonany o tym, że Kryszna go utrzymuje. Ci, którzy są zainteresowani owocami swoich czynów, na ogół oczekują ochrony półbogów, ale bhakta Kryszny nie zwraca się do żadnego półboga o ochronę. Jest on w pełni przekonany, że Kryszna będzie chronił go we wszelkich niepomyślnych sytuacjach. Po piąte, bhakta jest zawsze świadomy, że nie jest niezależny w swoich pragnieniach; jeśli nie spełni ich Kryszna, pragnienia te nie mogą być spełnione. I, w końcu, należy zawsze uważać się za najbardziej upadłego pomiędzy wszystkimi duszami, aby w ten sposób zyskać opiekę Kryszny.

Taka podporządkowana dusza powinna przyjąć schronienie świętego miejsca, takiego jak Vrindavana, Mathura, Dvaraka, Mayapur, itd., i powinna poddać się Panu, mówiąc, "Mój Panie, od dzisiaj należę do Ciebie. Możesz mnie chronić albo zabić, jak Ci się podoba." Czysty bhakta przyjmuje schronienie Kryszny w ten sposób, i Kryszna jest tak łaskawy, że przyjmuje go i daje mu wszelkiego rodzaju ochronę. To zostało potwierdzone w Śrimad-Bhagavatam (11.29.34), gdzie jest powiedziane, że jeśli osoba, która jest bliska śmierci, przyjmuje pełne schronienie Najwyższego Pana i całkowicie oddaje się Jego opiece, w rzeczywistości osiąga nieśmiertelność i staje się zdolną do obcowania z Najwyższym Panem i cieszenia się transcendentalnym szczęściem.

Następnie Pan wyjaśnił Sanatanie Goswamiemu różne typy i symptomy praktycznej służby oddania. Kiedy pełnimy służbę oddania naszymi obecnymi zmysłami, to jest ona nazywana praktyczną służbą oddania. W rzeczywistości służba oddania jest wiecznym życiem żywej istoty i leży uśpiona w każdym sercu. Praktyka, która budzi tę drzemiącą służbą oddania, jest nazywana praktyką służby oddania. Znaczenie tego jest takie, że żywa istota jest konstytucjonalnie integralną cząstką Najwyższego Pana. Pan może być porównany do słońca, a żywe istoty do molekuł promieni słonecznych. Pod wpływem energii iluzorycznej, iskra duchowa prawie zagasła, ale tę swoją naturalną konstytucjonalną pozycję można odzyskać poprzez praktyczną służbę oddania. Kiedy ktoś praktykuje służbę oddania, to należy wiedzieć, że powraca on do swojej normalnej i oryginalnej pozycji wyzwolenia. Służbę oddania można praktykować przy pomocy swoich zmysłów pod kierunkiem bona fide mistrza duchowego.

Czynności duchowe dla postępu w świadomości Kryszny rozpoczynają się od słuchania. Słuchanie jest najważniejszą metodą postępu, i należy być bardzo gorliwym, by słuchać o Krysznie w sposób życzliwy. Porzucając wszelkie spekulacje i czynności karmiczne, należy jedynie czcić Boga i pragnąć osiągnąć miłość Boga. Ta miłość Boga już wiecznie istnieje w każdym; musi jedynie zostać rozbudzona przez proces słuchania. Słuchanie i intonowanie są zasadniczymi metodami służby oddania.

Służba oddania może być regulowana albo powodowana uczuciem miłości. Osoba, która nie rozwinęła transcendentalnego uczucia miłości do Kryszny, powinna żyć odpowiednio do wskazówek i zaleceń pism świętych i mistrza duchowego. W Śrimad-Bhagavatam (2.1.5) Śukadeva Goswami radzi Maharajowi Pariksitowi:

tasmad bharata sarvatma
bhagavan iśvaro harih
śrotavyah kirtitavyaś ca
smartavyaś cecchatabhayam

"O najlepszy z Bharatów, pierwszym i najważniejszym obowiązkiem osoby, która pragnie uwolnić się od strachu, jest słuchanie o Najwyższej Osobie Boga, Hari, intonowanie i bezustanne pamiętanie o Nim. Pana Visnu należy pamiętać zawsze; w istocie, nie można zapomnieć o Nim nawet na moment. On jest istotą wszelkich regulujących zasad." Wniosek jest taki, że kiedy wszystkie zasady, nakazy i zakazy pism świętych zostaną wzięte razem, to esencją ich wszystkich będzie, niezmiennie, pamiętanie Najwyższego Pana. Pamiętanie Najwyższej Osoby Boga wewnątrz swego serca jest celem służby oddania. Kiedy służba oddania jest spełniana v sposób czysty i z uczuciem, to nie ma kwestii regulujących zasad. Nie ma więcej zakazów i nakazów.

Jednakże, na ogół należy przyjąć następujące zasady dla właściwego spełniania służby oddania:

(1) przyjęcie schronienia bona fide mistrza duchowego,
(2) przyjęcie inicjacji od takiego mistrza duchowego,
(3) służenie mistrzowi duchowemu,
(4) zadawanie mu pytań i uczenie się od niego miłości,
(5) podążanie śladami osób świętych, oddanych transcendentalnej służbie miłości dla Pana,
(6) bycie przygotowanym na porzucenie wszelkiego rodzaju przyjemności i nieszczęść dla zadowolenia Kryszny, (7) zamieszkanie w miejscu, gdzie Kryszna odbywał Swoje rozrywki,
(8) bycie zadowolonym z tego, co otrzymujemy od Kryszny dla utrzymania ciała, i nie zabieganie o więcej,
(9) przestrzeganie postów w Ekadaśi (które przypadają na jedenasty dzień po pełni księżyca i jedenasty dzień po nowiu. W te dni nie spożywa się zbóż ani grochu; przyjmuje się jedynie skromny posiłek z warzyw i mleka, a zwiększa się intonowanie Hare Kryszna i czytanie pism świętych.),
(10) okazywanie szacunku bhaktom, krowom i świętym drzewom, takim jak figowiec.

Przestrzeganie tych dziesięciu zasad jest rzeczą zasadniczą dla bhakty neofity, który zaczyna podążać ścieżką służby oddania. Służąc Panu i intonując Jego święte imiona, należy również unikać obraz.

Jest dziesięć rodzajów obraz, które można popełnić podczas intonowania świętego imienia, i tych obraz należy unikać. Są to:

(1) zniesławianie bhakty Pana,
(2) uważanie, że Pan i półbogowie znajdują się na tym samym poziomie i uważanie, że jest wielu Bogów,
(3) lekceważenie poleceń mistrza duchowego,
(4) pomniejszanie autorytetu pism świętych (Ved),
(5) interpretowanie świętego imienia Pana,
(6) popełnianie grzesznych uczynków na mocy intonowania świętego imienia,
(7) instruowanie osób niewierzących o chwałach świętego imienia Pana,
(8) porównywanie intonowania świętego imienia do materialnej pobożności,
(9) bycie nieuważnym podczas intonowania świętego imienia,
(10) utrzymywanie materialnych przywiązań pomimo intonowania świętego imienia.

Jest też dziesięć dodatkowych nakazów:

(1) należy starać się unikać popełniania obraz podczas pełnienia służby dla Pana i podczas intonowania świętych imion Pana,
(2) należy unikać towarzystwa osób niepobożnych, będących abhaktami,
(3) nie należy przyjmować zbyt wielu uczniów,
(4) nie należy zadawać sobie trudu, by poznać zbyt wiele książek, czy poznawać jakąś książkę pobieżnie, i należy unikać dyskutowania różnych doktryn,
(5) należy być zrównoważonym zarówno wobec zysku, jak i straty,
(6) nie należy ulegać żadnego rodzaju rozpaczy,
(7) nie należy okazywać braku szacunku półbogom czy innym pismom świętym,
(8) nie należy tolerować zniewag przeciwko Najwyższemu Panu i Jego wielbicielom,
(9) należy unikać pospolitych tematów powieści i fikcji, ale nie ma polecenia, aby unikać słuchania zwykłych wiadomości,
(10) nie należy sprawiać kłopotu żadnej żywej istocie, nie wyłączając małego robaka.

W Bhakti-rasamrita-sindhu skompilowanej przez Śri Rupę Goswamiego jest powiedziane, że należy być bardzo liberalnym w zachowaniu i należy unikać wszelkich niepożądanych czynności. Najważniejszą rzeczą jest przyjęcie mistrza duchowego, otrzymanie od niego inicjacji i służenie mu.

Ponadto jest trzydzieści pięć czynności służby oddania, które mogą być zanalizowane w sposób następujący:
(1) słuchanie,
(2) intonowanie,
(3) pamiętanie,
(4) wielbienie,
(5) modlenie się,
(6) służenie,
(7) zaangażowanie w służbę,
(8) bycie przyjacielskim,
(9) ofiarowanie wszystkiego,
(10) tańczenie przed Bóstwem,
(11) śpiewanie,
(12) odkrywanie umysłu w zaufaniu,
(13) ofiarowywanie pokłonów,
(14) wstawanie, by okazać szacunek bhaktom,
(15) podążanie za bhaktą, kiedy wstaje, aby udać się do wyjścia,
(16) wchodzenie do świątyni Pana,
(17) okrążanie świątyni Pana,
(18) czytanie modlitw,
(19) wibrowanie hymnów,
(20) spełnianie sankirtana, czyli zbiorowego intonowania,
(21) wąchanie kadzideł i kwiatów ofiarowanych Bóstwu,
(22) przyjmowanie prasada (pożywienie ofiarowane Krysznie),
(23) uczestniczenie w ceremonii aratrika,
(24) oglądanie Bóstwa,
(25) ofiarowanie smacznych potraw Panu,
(26) medytowanie,
(27) ofiarowanie wody drzewku tulasi,
(28) ofiarowanie szacunku Vaisnavom i zaawansowanym bhaktom,
(29) zamieszkanie w Mathurze i Vrindavanie,
(30) zrozumienie Śrimad-Bhagavatam,
(31) robienie wszystkiego, by osiągnąć Krysznę,
(32) oczekiwanie łaski Kryszny,
(33) spełnianie różnych ceremonii razem z wielbicielami Kryszny,
(34) podporządkowanie się pod każdym względem,
(35) obchodzenie różnych świąt.

Do tych trzydziestu pięciu, można dodać inne cztery:

(1) znaczenie swojego ciała papką sandałową na znak, że jest się Vaisnavą,
(2) malowanie na swoim ciele świętych imion Pana,
(3) przykrywanie swojego ciała szatami, które kiedyś należały do Bóstwa,
(4) przyjmowanie caranamrity, wody, w której zostały skąpane Bóstwa.

Razem z tymi czterema dodatkowymi, jest trzydzieści dziewięć punktów odnośnie służby oddania, spośród których najważniejszymi jest następujących pięć:

(1) przebywanie w towarzystwie bhaktów,
(2) intonowanie świętego imienia Pana,
(3) słuchanie Śrimad-Bhagavatam,
(4) zamieszkanie w świętym miejscu, takim jak Mathura czy Vrindavana,
(5) służenie Bóstwu z wielkim oddaniem.

Te punkty zostały szczególnie wspomniane przez Rupę Goswamiego w jego książce Bhakti-rasamrita-sindhu. Trzydzieści dziewięć powyższych punktów plus te pięć, dają w sumie czterdzieści cztery punkty. Poza tym istnieją jeszcze początkowe zajęcia w liczbie dwudziestu, więc razem jest sześćdziesiąt cztery punkty dla spełniania służby oddania. Należy przyjąć te sześćdziesiąt cztery punkty swoim ciałem, umysłem i zmysłami, i w ten sposób oczyścić swoją służbę oddania. Niektóre z tych punktów są całkowicie różne, niektóre są identyczne, a niektóre zdają się być połączeniem innych.

Śrila Rupa Goswami polecił, aby zamieszkać w towarzystwie osób, które posiadają tę samą mentalność; dlatego koniecznością jest uformowanie jakiegoś społeczeństwa dla świadomości Kryszny, by wspólnie żyć i kultywować wiedzę o Krysznie i służbę oddania. Najważniejszą zasadą życia w takim towarzystwie jest wspólne poznawanie Bhagavad-gity i Śrimad-Bhagavatam. Kiedy rozwija się wiara i oddanie, przemieniają się one w wielbienie Bóstwa, intonowanie świętego imienia i zamieszkanie w świętym miejscu, takim jak Mathura i Vrindavana.

Pięć ostatnich punktów – które zostały wymienione po pierwszych trzydziestu dziewięciu – są bardzo ważne i są zasadnicze. Jeśli ktoś jest w stanie po prostu spełniać te pięć punktów, może wznieść się do najwyższego stanu doskonałości, nawet jeśli nie spełnia ich doskonale. Ktoś może być w stanie spełniać jeden z tych punktów, albo wiele z nich, odpowiednio do swoich możliwości, ale rzeczą, która czyni kogoś zaawansowanym na ścieżce służby oddania, jest zasadniczy czynnik całkowitego przywiązania do służby oddania. Jest wielu bhaktów w historii, którzy osiągnęli doskonałość służby oddania po prostu przez spełnianie jednego z tych punktów, i jest wielu innych bhaktów, jak Maharaja Ambarisa, którzy spełniali wszystkie te punkty. Oto niektórzy bhaktowie, którzy osiągnęli doskonałość służby oddania poprzez spełnianie jednego z tych punktów: Maharaja Pariksit, który został wyzwolony i osiągnął pełną doskonałość po prostu przez słuchanie; Śukadeva Goswami, który osiągnął wyzwolenie i doskonałość służby oddania jedynie przez intonowanie; Prahlada Maharaja, który osiągnął doskonałość przez pamiętanie; Laksmi, która osiągnęła doskonałość dzięki służeniu lotosowym stopom Pana; Król Prthu, który osiągnął doskonałość po prostu przez wielbienie; Akrura, który osiągnął doskonałość po prostu przez składanie modlitw; Hanuman, który osiągnął doskonałość po prostu przez służenie Panu Ramie; Arjuna który osiągnął doskonałość po prostu przez przyjaźń z Kryszną; i Bali Maharaja, który osiągnął doskonałość po prostu przez ofiarowanie wszystkiego co posiadał. Jeśli chodzi o Maharaja Ambarisę, to w rzeczywistości spełniał on wszystkie punkty służby oddania. Przede wszystkim skupił on swój umysł na lotosowych stopach Kryszny. Swoje słowa i moc mówienia zaangażował w opisywanie transcendentalnych cech Najwyższej Osoby Boga. Swoje ręce zaangażował w mycie świątyni Bóstwa, uszy – w słuchanie słów Kryszny, a oczy – w oglądanie Bóstwa. Swój zmysł dotyku zaangażował w pełnienie służby dla bhaktów, a zmysł zapachu – w wąchanie kwiatów ofiarowanych Krysznie. Język zaangażował w smakowanie liści tulasi ofiarowanych lotosowym stopom Kryszny, nogi – w chodzenie do świątyni Kryszny, a głowę – w składanie pokłonów Bóstwu Kryszny. Ponieważ wszystkie jego pragnienia i ambicje zostały w ten sposób zaangażowane w służbę oddania dla Pana, Maharaja Ambarisa jest uważany za czołowy przykład w spełnianiu różnych typów służby oddania.

Ktokolwiek angażuje się w służbę oddania dla Pana w pełni świadomości Kryszny, uwalnia się od wszystkich długów wobec mędrców, półbogów i przodków, wobec których każdy jest zadłużony. Zostało to potwierdzone w Śrimad-Bhagavatam (11.5.41):

devarsi-bhutapta-nrnam pitrnam
na kinkaro nayam rni ca rajan
sarvatmana yah śaranam śaranyam
gato mukundam parihrtya kartam

"Ktokolwiek w pełni angażuje się w służbę dla Pana, O Królu, nie jest już dłużej zobowiązany wobec półbogów, mędrców, innych żywych istot, swoich krewnych, przodków czy jakiegokolwiek innego człowieka." Każdy człowiek, tuż po swoich narodzinach, natychmiast zostaje zadłużony u tak wielu ludzi, i z powodu tych długów powinien on spełniać wszelkiego rodzaju rytuały. Jeśli jednakże w pełni podporządkuje się Krysznie, nie ma już dłużej żadnych długów. Zostaje zwolniony z wszelkich zobowiązań.

Należy jednakże zauważyć, że kiedy jakaś osoba porzuca wszelkie obowiązki i po prostu podejmuje transcendentalną służbę dla Kryszny, to jest wolna od wszelkich pragnień i nie ma upodobania do spełniania grzesznych czynów, ani też nie ulega takim czynom. Jeśli jednakże dopuszcza się jakiegoś grzechu (nie umyślnie ale przypadkiem), Kryszna daje jej wszelką ochronę. Nie musi ona oczyszczać się przez podjęcie jakichś innych metod, i to zostało potwierdzone w Śrimad-Bhagavatam (11.5.42): "Bhakta, który jest w pełni zaangażowany w transcendentalną służbę miłości dla Pana, jest chroniony przez Najwyższą Osobę, ale jeśli przypadkiem i nieintencjonalnie popełnia jakiś grzech, albo jest zmuszony do grzesznego działania pod wpływem okoliczności, Bóg, usytuowany wewnątrz jego serca, daje mu wszelką ochronę."

Procesy wiedzy spekulatywnej i wyrzeczenia nie są w rzeczywistości głównymi czynnikami postępu w służbie oddania. Osoba pełniąca służbę oddania nie musi dodatkowo przyjmować zasad łagodności i kontroli zmysłów, chociaż w innych procesach są nakazy i przepisy dla osiągnięcia tych cech. Bhakta rozwija wszystkie dobre cechy nawet bez praktykowania tych procesów, ale po prostu przez pełnienie służby oddania dla Pana. W Jedenastym Canto Śrimad-Bhagavatam (11.20.31) Pan Sam mówi, że jeśli ktoś jest rzeczywiście zaangażowany w służbę oddania dla Niego, to nie ma potrzeby kultywowania wiedzy spekulatywnej i wyrzeczenia.