Rozdział 11 – Służenie Panu

Kiedy Vyasadeva nie był usatysfakcjonowany nawet po skompilowaniu stosów ksiąg na temat wiedzy wedyjskiej, Narada Muni, jego mistrz duchowy, wyjaśnił mu, że nie ma ścieżki samorealizacji, która by mogła zakończyć się sukcesem, jeśli nie zostanie do niej domieszana służba oddania. Kiedy Narada pojawił się przed nim, Vyasadeva właśnie był w stanie depresji, siedząc na brzegu Rzeki Sarasvati. Ujrzawszy jego przygnębienie, Narada wyjaśnił mu, dlaczego skompilowane przez niego księgi były niekompletne.

"Nawet czysta wiedza jest niewystarczająca, jeśli jest pozbawiona transcendentalnej służby miłości," powiedział Narada. "A co dopiero mówić o czynnościach karmicznych, kiedy są pozbawione służby oddania? W jaki sposób mogłyby przynieść jakąkolwiek korzyść osobie, która je spełnia?"

Jest wielu mędrców, którzy są ekspertami w praktykowaniu wyrzeczeń; jest wiele osób, które praktykują dobroczynność na dużą skalę; jest wielu słynnych ludzi, naukowców i myślicieli, i są również eksperci w recytowaniu hymnów wedyjskich. Chociaż wszystkie te czynności są pomyślne, to jednak dopóki ktoś nie spożytkuje swoich źródeł oraz nie spełnia czynności dla osiągnięcia służby oddania dla Pana, nie może osiągnąć pożądanego rezultatu. Dlatego w Śrimad-Bhagavatam (Bhag. 2.4.17) Śukadeva Goswami ofiarował swoje pełne szacunku pokłony Najwyższemu Panu, jako jedynej osobie, która może zapewnić sukces.

Wszelkiego rodzaju filozofowie i transcendentaliści utrzymują, że z uwikłania materialnego nie może zostać wyzwolona osoba, która posiada ubogi zasób wiedzy. Jednakże wiedza bez służby oddania nie może zapewnić wyzwolenia. Innymi słowy, jnana, czyli kultywacja wiedzy, może dać wyzwolenie jedynie wtedy, kiedy otworzy się na ścieżkę służby oddania, ale nie w innym wypadku. To samo również oznajmił Brahma w Śrimad-Bhagavatam (10.14.4):

śreyah-srutim bhaktim udasya te vibho
kliśyanti ye kevala-bodha-labdhaye
tesam asau kleśala eva śisyate
nanyad yatha sthula-tusavaghatinam

"Mój drogi Panie, najlepszą ścieżką samorealizacji jest służba oddania dla Ciebie. Jeśli ktoś porzuca tę ścieżkę i angażuje się w kultywację wiedzy czy spekulacje, to proces ten przysporzy mu jedynie wiele kłopotów i nie osiągnie on pożądanego rezultatu. Nie otrzyma ziarna osoba, która młóci puste kłosy pszenicy, i tak też ten, kto angażuje się jedynie w wiedzę spekulatywną, nie osiągnie pożądanego rezultatu samorealizacji. Jego jedynym osiągnięciem są kłopoty."

W Bhagavad-gicie (7.14) jest powiedziane, że materialna natura jest tak silna, iż nie może zostać pokonana przez żadną żywą istotę. Ocean materialnej egzystencji mogą pokonać jedynie ci, którzy podporządkowują się lotosowym stopom Kryszny. Żywa istota zapomina, że jest wiecznym sługą Kryszny, i to zapomnienie jest przyczyną jej niewoli w uwarunkowanym życiu, jak też i jej atrakcji dla energii materialnej. W rzeczywistości ta atrakcja jest jarzmem energii materialnej. Skoro bardzo trudno jest uzyskać wolność, dopóki pragnie się dominować nad naturą materialną, to poleca się, aby zbliżyć się do mistrza duchowego, który może wyszkolić daną osobę w służbie oddania i umożliwić jej wydostanie się z sideł materialnej natury i osiągnięcie lotosowych stóp Kryszny.

Istnieje osiem porządków społecznych, które zostały stworzone dla ułatwienia spełniania obowiązków (bramini, czyli intelektualiści; ksatriyowie, czyli administratorzy; vaiśyowie, czyli biznesmeni i farmerzy; i śudrowie, czyli robotnicy – oraz cztery aśramy: brahmacari, czyli student; grhastha, czyli gospodarz domu; vanaprastha, czyli osoba, która wycofała się z życia rodzinnego; i sannyasi, czyli osoba w wyrzeczonym porządku życia). Ale jeśli komuś brakuje oddania, czyli świadomości Kryszny, nie może on zostać wyzwolony z niewoli materialnej, nawet jeśli spełnia swój przepisany obowiązek. Wprost przeciwnie, nawet spełniając swój przepisany obowiązek ześliźnie się do piekła z powodu swojej materialnej świadomości. Dlatego; jeśli ktoś pragnie wyzwolenia z materialnego jarzma, to oprócz tego, że pełni swój zawodowy obowiązek, musi jednocześnie kultywować świadomość Kryszny w służbie oddania.

W związku z tym Pan Caitanya cytuje werset ze Śrimad-Bhagavatam, który został wypowiedziany przez Naradę Muniego dla wskazania ścieżki kultu bhagavata. Narada Muni wykazuje, że cztery podziały ludzkiego społeczeństwa, jak również cztery porządki życia, zostały zrodzone z gigantycznej formy Pana. Bramini zostali zrodzeni z ust kosmicznej formy Pana, ksatriyowie z Jego ramion, vaiśyowie z Jego klatki piersiowej, a śudrowie z nóg. Wskutek tego cechują ich różne siły materialnej natury wewnątrz tej virata-purusy. Jeśli ktoś nie jest zaangażowany w służbę oddania dla Pana, upada ze swojej pozycji, bez względu na to, czy spełnia swój przepisany obowiązek zawodowy czy nie.

Pan Caitanya dalej wykazuje, że ci, którzy należą do szkoły Mayavada, czyli impersonalistów, uważają, że są jednym z Bogiem, czyli że są wyzwoleni. Ale według Samego Caitanyi Mahaprabhu i Śrimad-Bhagavatam, nie są oni naprawdę wyzwoleni. W związku z tym Caitanya Mahaprabhu znowu cytuje Śrimad-Bhagavatam (10.2.32):

ye 'nye 'ravindaksa vimuktamaninas
tvayy asta-bhavad aviśuddha-buddhayah
aruhya krcchrena param padam tatah
patanty adho 'nadrta-yusmad-anghrayah

"Osoby, które uważają się za wyzwolone odpowiednio do filozofii Mayavada, ale które nie podejmują służby oddania dla Pana, upadają z powodu braku takiej służby, nawet po przejściu przez najsroższy typ pokut i wyrzeczeń, i mimo iż czasem osiągają najwyższą pozycję."

Caitanya Mahaprabhu tłumaczy, że Kryszna jest niczym słońce, a maya, złudna energia materialna, jest jak ciemność. Ten, kto bezustannie pozostaje w słońcu Kryszny, nie może zostać zwiedziony przez ciemność energii materialnej. To zostało bardzo wyraźnie wyjaśnione w czterech podstawowych wersetach Śrimad-Bhagavatam, i jest również w następujący sposób potwierdzone dalszymi wersetami tegoż Śrimad-Bhagavatam (Bhag. 2.5.13), "Energia iluzoryczna, czyli maya, wstydzi się stanąć przed Panem." Niemniej jednak, energia ta bezustannie zwodzi żywe istoty. W tym uwarunkowanym stanie, żywa istota wynajduje wiele form żonglerki słownej, po to, aby uzyskać pozorne wyzwolenie z sideł mayi. Ale jeśli szczerze podporządkuje się Krysznie, jedynie przez jednorazowe powiedzenie, "Mój drogi Panie Kryszno, od tego dnia należę do Ciebie," wówczas natychmiast wyzwala się z sideł energii materialnej. To również zostało potwierdzone w Ramayanie, Lanka-kanda (18.33), gdzie Pan mówi:

sakrdeva prapanno yas
tavasmiti ca yacate
abhayam sarvada tasmai
dadamy etad vratam mama

"Jest to Moją obietnicą i obowiązkiem, aby udzielić całkowitej ochrony tym, którzy podporządkowali się Mi bez reszty." Różne osoby mogą cieszyć się czynnościami karmicznymi, wyzwoleniem, jnaną czy osiągnięciem doskonałości w systemie yogi, ale jeśli ktoś staje się naprawdę inteligentny, porzuca wszystkie te ścieżki i szczerze angażuje się w służbę oddania dla Pana. Śrimad-Bhagavatam również stwierdza (2.3.10), że nawet jeśli ktoś pragnie przyjemności materialnych albo wyzwolenia, to mimo to powinien zaangażować się w służbę oddania. Ci, którzy pragną czerpać ze służby oddania korzyści materialne, nie są czystymi bhaktami, ale ponieważ są zaangażowani w służbę oddania, są uważani za szczęśliwych. Nie wiedzą oni, że rezultatem służby oddania nie jest żadne błogosławieństwo materialne, ale dzięki pełnieniu tej służby ostatecznie osiągają zrozumienie, że jej celem nie są przyjemności materialne. Kryszna Sam mówi, że osoby, które w zamian za służbę oddania pragną jakiejś korzyści materialnej, są z pewnością niemądre, ponieważ pragną czegoś, co jest dla nich trucizną. Prawdziwym celem służby oddania jest miłość Boga. I chociaż ktoś może pragnąć, by Kryszna obdarzył go jakąś materialną łaską, Pan, będąc wszechpotężnym, rozważa pozycję tej osoby i stopniowo wyzwala ją z jej materialnych ambicji i coraz bardziej angażuje ją w służbę oddania. Kiedy ktoś jest rzeczywiście zaangażowany w służbę oddania, zapomina o swoich materialnych ambicjach i pragnieniach. To również zostało potwierdzone przez Śrimad-Bhagavatam (5.19.27):

satyam diśaty arthitam arthito nrnam
naivarthado yat punar arthita yatah
svayam vidhatte bhajatam anicchatam
iccha-pidhanam nija-pada-pallavam

"Niewątpliwie Pan Kryszna spełnia pragnienia Swoich bhaktów, którzy przychodzą do Niego w służbie oddania. Jednakże nie spełnia tych pragnień, które by przyczyniły się do ich cierpienia. Pomimo swoich ambicji materialnych, tacy bhaktowie stopniowo oczyszczają się przez pełnienie transcendentalnej służby. Pozbywają się pragnień materialnych przyjemności, a zaczynają pragnąć przyjemności służby oddania."

Na ogół ludzie wchodzą w kontakt z bhaktami po to, aby zaspokoić jakieś potrzeby materialne, ale wpływ czystego bhakty jest taki, że osoby te zostaną oczyszczone ze wszystkich pragnień materialnych i ostatecznie zaczną rozkoszować się smakiem służby oddania. Służba oddania jest tak przyjemna i czysta, że oczyszcza bhaktę, i skoro tylko w pełni angażuje się on w transcendentalną służbę miłości dla Kryszny, zapomina o swoich materialnych ambicjach. Praktycznym przykładem tego jest Dhruva Maharaja, który podjął służbę oddania dlatego, że pragnął od Kryszny materialnego błogosławieństwa. Kiedy jednakże Pan pojawił się przed nim w Swojej czteroramiennej formie Visnu, Dhruva powiedział Panu: "Mój drogi Panie, mogę Cię oglądać teraz dzięki temu, że zaangażowałem się w służbę oddania, podejmując srogie pokuty i wyrzeczenia. Nawet wielcy półbogowie i mędrcy z trudem mogą Cię oglądać. Teraz osiągnąłem zadowolenie, i wszystkie moje pragnienia zostały spełnione. Nie pragnę niczego więcej. Szukałem kawałka rozbitego szkła, ale zamiast tego znalazłem ogromny i wartościowy klejnot." Zatem Dhruva Maharaja był w pełni usatysfakcjonowany i nie chciał prosić Pana o nic.

Żywa istota, transmigrując poprzez 8 400 000 gatunków życia, jest czasami porównywana do pnia, który jest unoszony z prądem rzeki. Czasami taki pień przypadkiem zahacza o brzeg, i w ten sposób zostaje ocalony od spłynięcia w dół rzeki. W Śrimad-Bhagavatam (10.38.5) znajduje się werset, który w ten sposób zachęca każdą uwarunkowaną duszę, "Nie powinniśmy smucić się, myśląc, że nigdy nie zdołamy uwolnić się z sideł materii, gdyż istnieje wszelka możliwość uwolnienia, tak jak również istnieje możliwość, że pień, który płynie w dół rzeki, spocznie na jej brzegu." Taką szczęśliwą sposobność omawia również Pan Caitanya. Tego typu szczęśliwe przypadki są uważane za początek "wyłomu" w uwarunkowanym życiu, i zdarzają się wtedy, kiedy ktoś zaczyna obcować z czystymi bhaktami Pana. Poprzez obcowanie z czystymi bhaktami, dana osoba rozwija prawdziwą atrakcję do Kryszny. Są różnego typu rytuały i czynności, i niektóre z nich rozwijają się w uciechy materialne, a niektóre w materialne wyzwolenie, ale jeśli żywa istota podejmuje te rytualistyczne czynności, poprzez które rozwija się czysta służba oddania dla Pana w towarzystwie czystych bhaktów, wówczas jej umysł w naturalny sposób zostanie przyciągnięty do służby oddania. W Śrimad-Bhagavatam (10.51.54) Mucukunda mówi:

bhavapavargo bhramato yada bhavej
janasya tarhy acyuta sat-samagamah
sat-sangamo yarhi tadaiva sad-gatau
paravareśe tvayi jayate matih

"Mój drogi Panie, podróżując w tym materialnym świecie poprzez różne gatunki życia, żywa istota może postępować w kierunku wyzwolenia. Ale jeśli przypadkiem wejdzie w kontakt z czystym bhaktą, wtedy rzeczywiście zostaje wyzwolona z sideł energii materialnej i staje się Twoim bhaktą, bhaktą Osoby Boga."

Kiedy jakaś uwarunkowana dusza staje się bhaktą Kryszny, Pan, dzięki Swojej bezprzyczynowej łasce, szkoli ją na dwa sposoby: z zewnątrz szkoli ją poprzez mistrza duchowego, a od wewnątrz poprzez Duszę Najwyższą. Jak oznajmiono w Śrimad-Bhagavatam (11.29.6): "Mój drogi Panie, nawet jeśli ktoś osiągnąłby życie tak długie jak Brahma, to mimo to nie byłby w stanie wyrazić swojej wdzięczności za łaski płynące z pamiętania Ciebie. Dzięki Swojemu bezprzyczynowemu miłosierdziu, usuwasz wszelkie niepomyślności, manifestując się od zewnątrz jako mistrz duchowy, a od wewnątrz jako Dusza Najwyższa."

Jeśli ktoś w taki czy inny sposób wchodzi w kontakt z czystym bhaktą i dzięki temu rozwija pragnienie pełnienia służby oddania dla Kryszny, stopniowo wznosi się on do platformy miłości Boga, i w ten sposób zostaje uwolniony z sideł energii materialnej. Zostało to również wyjaśnione w Śrimad-Bhagavatam (11.20.8), gdzie Sam Pan mówi: "Dla tego, kto sam z siebie jest przyciągany do Moich czynności – nie będąc wabionym przez czynności materialne ani też nie czując do nich odrazy – otwiera się ścieżka służby oddania, prowadząca do doskonałości miłości Boga." Jednakże, tego stanu doskonałości nie można osiągnąć bez łaski czystego bhakty, czyli mahatmy, wielkiej duszy. Bez miłosierdzia takiej wielkiej duszy nie można nawet zostać wyzwolonym z sideł materialnych, a co dopiero mówić o wzniesieniu się do platformy miłości Boga. Zostało to również potwierdzone w Śrimad-Bhagavatam (5.12.12) w konwersacji pomiędzy Królem Rahuganą, władcą prowincji Sind w Syberii, a Królem Bharatą. Kiedy Król Rahugana wyraził swoje zdumienie ujrzawszy osiągnięcia duchowe Króla Bharaty, Bharata odpowiedział:

rahuganaitat tapasa na yati
na cejyaya nirvapanad grhad va
na cchandasa naiva jalagni-suryair
vina mahat-pada-rajo 'bhisekam

"Mój drogi Rahugano, nikt nie może osiągnąć doskonałego stanu służby oddania, nie będąc pobłogosławionym przez wielką duszę, czyli czystego bhaktę. Osiągnięcie tego stanu doskonałości nie jest możliwe jedynie przez przestrzeganie regulujących zasad pism, czy przez przyjęcie wyrzeczonego porządku życia, spełnianie przepisanych obowiązków życia rodzinnego czy też przez zostanie wielkim studentem nauki duchowej, albo podjęcie surowych pokut i wyrzeczeń dla realizacji." Podobnie, kiedy ateista Hiranyakaśipu zapytał swego syna, Prahlada Maharaja, w jaki sposób został przyciągnięty do służby oddania, chłopiec odpowiedział, "Dopóki ktoś nie zostanie pobłogosławiony pyłem stóp czystych wielbicieli, nie może nawet mieć dostępu do ścieżki służby oddania, która jest rozwiązaniem na wszelkie problemy materialnego życia." (Bhag. 7.5.32)

Zatem Pan Caitanya powiedział Sanatanie Goswamiemu, że wszystkie pisma święte podkreślają obcowanie z czystymi bhaktami Boga. Sposobność obcowania z czystym bhaktą Najwyższego Pana jest początkiem pełnej doskonałości. Zostało to również potwierdzone w Śrimad-Bhagavatam (1.18.13), gdzie jest powiedziane, że udogodnienia i łaski, które osiąga się przez obcowanie z czystym bhaktą, nie mają porównania. Nie ma nic, co mogłoby się z nimi równać – ani wzniesienie się do królestwa niebiańskiego, ani wyzwolenie z energii materialnej. Pan Kryszna również potwierdza to w Swoich najbardziej poufnych instrukcjach w Bhagavad-gicie, gdzie mówi Arjunie:

manmana bhava mad-bhakto
mad-yaji mam namaskuru
mam evaisyasi satyam te
pratijane priyo 'si me

"Zawsze myśl o Mnie i zostań Moim bhaktą. Wielbij Mnie i składaj Mi pokłony. W ten sposób bez wątpienia przyjdziesz do Mnie. Obiecuję ci to, ponieważ jesteś drogim Mi przyjacielem." (Bg. 18.65)

Taka bezpośrednia instrukcja Kryszny jest ważniejsza od jakichkolwiek instrukcji wedyjskich, czy nawet służby spełnianej zgodnie z zasadami. Niewątpliwie jest wiele instrukcji wedyjskich, wiele rytuałów i ofiar, przepisanych obowiązków, technik medytacyjnych i procesów spekulatywnych dla osiągnięcia wiedzy, ale bezpośrednie polecenie Kryszny – "Zawsze myśl o Mnie i zostań Moim wielbicielem" – powinno zostać przyjęte za ostateczny nakaz Pana i powinno być spełnione. Jeśli ktoś jedynie przekona się do tego i podejmie służbę oddania, porzucając wszelkie inne zaangażowania, niewątpliwie osiągnie sukces. Na potwierdzenie tego oznajmienia, Śrimad-Bhagavatam (11.20.9) mówi, że inne ścieżki samorealizacji powinny być kontynuowane dopóty, dopóki nie ma się przekonania odnośnie bezpośredniego polecenia Pana Śri Kryszny. Zarówno Śrimad-Bhagavatam, jak i Bhagavad-gita, oznajmiają, że bezpośrednim nakazem Pana jest – porzucić wszystko i zaangażować się w służbę oddania.

Mocne przekonanie odnośnie spełniania poleceń Pana jest nazywane wiarą. Jeśli ktoś posiada wiarę, jest on mocno przekonany, że jedynie przez pełnienie służby oddania dla Pana Kryszny, automatycznie spełniane będą wszystkie inne czynności – łącznie z obowiązkami rytualistycznymi, ofiarami, yogą i spekulatywnym dążeniem do wiedzy. Jeśli ktoś jest przekonany, że służba oddania dla Pana obejmuje wszystko, nie musi on robić nic innego. Jak oznajmiono w Śrimad-Bhagavatam (4.31.14):

yatha taror mula-nisecanena
trpyanti tat-skandha-bhujopaśakhah
pranopaharac ca yathendriyanam
tathaiva sarvarhanam acyutejya

"Przez podlewanie korzenia drzewa, automatycznie odżywione zostają gałęzie, gałązki i owoce, a przez dostarczenie pokarmu żołądkowi, odżywiane są również wszystkie zmysły. Podobnie, przez pełnienie służby oddania dla Kryszny, automatycznie spełniane są wymagania wszelkich innych form kultu." Ten, kto jest mocno o tym przekonany, posiada kwalifikacje, aby zostać czystym bhaktą.

Bhaktów można podzielić na trzy klasy, odpowiednio do mocy ich przekonania. Bhakta pierwszej klasy jest zaznajomiony z wszelkiego rodzaju literaturą wedyjską i jednocześnie posiada mocne przekonanie, o którym była mowa wcześniej. Posiada on kwalifikacje, by wyzwolić z cierpień materialnych wszystkie inne osoby. Bhakta drugiej klasy posiada mocne przekonanie i wiarę, ale nie jest w stanie cytować dowodów z pism objawionych. Bhaktą trzeciej klasy jest osoba, której wiara nie jest bardzo mocna, ale, przez stopniową kultywację służby oddania, ostatecznie będzie mogła ona wznieść się do poziomu bhakty drugiej czy pierwszej klasy. W Śrimad-Bhagavatam (11.2.45-47) jest powiedziane, że bhakta pierwszej klasy zawsze widzi Najwyższego Pana jako duszę wszystkich żywych istot. Zatem, patrząc na żywe istoty, widzi on jedynie Krysznę. Bhakta drugiej klasy całą swoją wiarę kieruje ku Osobie Boga, zawiera przyjaźń z czystymi bhaktami, jest łaskawy dla osób niewinnych i unika tych, którzy są ateistami i są przeciwni służbie oddania. Bhakta trzeciej klasy angażuje się w służbę oddania odpowiednio do wskazówek mistrza duchowego, czy też pełni taką służbę na skutek rodzinnej tradycji, i czci Bóstwo Pana, ale nie jest zaawansowany w wiedzy o służbie oddania i nie widzi różnicy pomiędzy bhaktą a abhaktą. Taki bhakta trzeciej klasy nie może być uważany za czystego bhaktę; jest on prawie w linii służby oddania, ale jego pozycja nie jest bardzo pewna.

Zatem można wnioskować, że kiedy ktoś przejawia miłość do Boga i darzy przyjaźnią bhaktów, okazuje miłosierdzie niewinnym i unika towarzystwa abhaktów, to może być on uważany za czystego bhaktę. Rozwijając służbę oddania, osoba taka postrzega, że każda żywa istota jest integralną cząstką Najwyższego. W każdej żywej istocie może ujrzeć Najwyższą Osobę, i dlatego staje się wysoce zaawansowaną w świadomości Kryszny. Na tym etapie nie rozróżnia wielbicieli od niewielbicieli, gdyż w jej wizji każdy jest usytuowany w służbie dla Pana. Będąc zaangażowaną w świadomość Kryszny i służbę oddania, nadal rozwija wszystkie wielkie cechy. Jak oznajmiono w Śrimad-Bhagavatam (5.18.12):

yasyasti bhaktir bhagavaty akincana
sarvair gunais tatra samasate surah
harav abhaktasya kuto mahad-guna
mano-rathenasati dhavato bahih

"Ten, kto osiąga czystą, niezachwianą służbę oddania dla Najwyższego Pana, rozwija wszelkie dobre cechy półbogów. Podczas gdy osoba, która nie rozwija takiej służby, z pewnością zbłądzi, nawet pomimo swoich kwalifikacji materialnych, gdyż jedynie pozostaje na platformie umysłu." Zatem kwalifikacje materialne są bezwartościowe bez służby oddania.