Tekst 4

anejad ekam manaso javiyo
nainad deva apnuvan purvam arsat
tad dhavato 'nyan atyeti tisthat
tasminn apo matariśva dadhati

anejat – niezmiennie usytuowany; ekam – jeden; manasah – niż umysł; javiyah – szybszy; na – nie; enat – ten Najwyższy Pan; devdh – półbogowie, tacy jak Indra; apnuvan – mogą się zbliżyć; purvam – z przodu; arsat – będąc w szybkim ruchu; tat – On; dhavatah – biegnących; anyan – innych; atyeti – prześciga; tisthat – pozostając w jednym miejscu; tasmin – w Nim; apah – deszcz; matariśva – bogowie, którzy rządzą wiatrem i deszczem; dodhati – dostarczają.

Chociaż Najwyższy Pan pozostaje zawsze w swej siedzibie, jest szybszy niż myśl i prześciga wszystkich w biegu. Potężni półbogowie nie mogą zbliżyć się do Niego. Chociaż trwa w jednym miejscu, kiereje tymi, którzy dostarczają powietrza i deszczu. Nikt nie jest równie doskonały jak on.

ZNACZENIE: Nawet najwięksi filozofowie nie są w stanie poznać Najwyższego Pana, Absolutnej Boskiej Osoby, na drodze dociekań umysłu. Mogą Go poznać tylko Jego bhaktowie dzięki, temu, że Pan obdarza ich łaską. Brahma-samhita (5.34) mówi, że choćby niebhakta-filozof podróżował setki milionów lat z prędkością wiatru lub myśli, i tak przekona się, że Prawda Absolutna pozostaje bardzo, bardzo odległa. Dalej (5.37) Brahma-samhita oznajmia, że Absolutna Boska Osoba ma transcendentalną siedzibę, Golokę, gdzie przebywa oddając się rozrywkom, zarazem jednak dzięki swym niepojętym mocom może dosięgnąć dowolnego miejsca swego stworzenia. Visnu Purana porównuje moce Pana do ciepła i światła emanujących z ognia. Ogień pali się w jednym miejscu, ale może oświetlić i ogrzać wszystko naokoło. Podobnie Absolutna Boska Osoba, chociaż nie opuszcza swej transcendentalnej siedziby, może wszędzie rozprzestrzenić swe różnorodne energie.

Energie Pana są niezliczone, ale zasadniczo można je podzielić na trzy kategorie: energię wewnętrzną, graniczną i zewnętrzną. Każda z tych kategorii dzieli się dalej na miliony podkategorii. Wszyscy główni półbogowie, upełnomocnieni do zarządzania takimi zjawiskami natury, jak powietrze, światło i deszcz, należą do energii granicznej Absolutnej Osoby. Pomniejsze żywe istoty z ludźmi włącznie także należą do niej. Świat materialny jest tworem zewnętrznej energii Pana, a niebo duchowe, gdzie leży królestwo Boga, jest przejawieniem Jego energii wewnętrznej.

Widać stąd, że energie Pana są wszechobecne. Nie różnią się one od samego Pana, błędem byłoby jednak brać je za Najwyższą Prawdę. Nie należy też mylnie sądzić, że Najwyższy Pan rozprzestrzenia się wszędzie w sposób bezosobowy, czy też, że rozprzestrzeniając swe energie przestaje istnieć jako osoba. Wnioski, do jakich dochodzi człowiek, zależą od jego zdolności poznawczych, ale Najwyższy Pan nie podlega takim ograniczeniom. Oto dlaczego Upanisady oznajmiają, że nikt nie jest w stanie dotrzeć do Pana za pomocą własnych ograniczonych zdolności.

Pan mówi w Bhagavad-gicie (10.2), że nie mogą Go poznać nawet wielcy rsi i sury. Cóż więc mówić o asurach? W ich przypadku nie ma kwestii zrozumienia ścieżek Pana. Czwarta mantra Śri Iśopanisad mówi bardzo jasno, że Prawda Absolutna jest w rzeczywistości Absolutną Osobą. Gdyby było inaczej, czyż podawałaby tyle szczegółów świadczących o osobowej naturze Prawdy Absolutnej?

Jakkolwiek indywidualne integralne cząstki mocy Pana mają wszystkie cechy samego Pana, ich sfera działania jest ograniczona. Wszyscy jesteśmy ograniczeni. Integralne cząstki nigdy nie mogą równać się z całością. Nie możemy zatem do końca pojąć potęgi Pana. Pod wpływem natury materialnej głupie, pełne ignorancji żywe istoty, które nie są niczym więcej, jak integralnymi cząstkami Pana, snują domysły o Jego transcendentalnym bycie. Śri Iśopanisad mówi o daremności takich usiłowań. Tego, kim jest Pan, nie da się ustalić na drodze spekulatywnych dociekań. O Transcendencji należy uczyć się od samego Pana, najwyższego źródła Wed, ponieważ tylko i wyłącznie On wie o niej wszystko.

Każda z integralnych cząstek Doskonałej Pełni wyposażona jest w określoną energię, umożliwiającą jej działanie zgodne z wolą Pana. Kiedy taka integralna cząstka, żywa istota, zapomina, jakiego działania Pan od niej oczekuje, uważa się, że weszła ona pod wpływ mayi (złudzenia). Dlatego Śri Iśopanisad zaraz na samym początku radzi, byśmy zawsze starali się grać taką rolę, jaką wyznaczył nam Pan. Nie znaczy to wcale, że dusza indywidualna pozbawiona jest własnej inicjatywy. Będąc integralną cząstką Pana dusza dzieli także i Jego zdolność do przejawiania inicjatywy. Jeżeli spożytkuje tę zdolność, swą aktywną naturę, z inteligencją i zrozumieniem, że wszystko jest energią Pana, może ożywić swą oryginalną świadomość, utraconą pod wpływem kontaktu z mayą – energią zewnętrzną Pana.

Wszelka moc pochodzi od Pana. Dlatego jakąkolwiek moc mamy, musimy używać jej do wypełniania woli Pana i do niczego innego. Kto przyjął taką postawę uległości i służby, ten może poznać Pana. Doskonała wiedza to wiedza o Panu we wszystkich Jego aspektach, o Jego energiach oraz o tym, jak energie te wprowadzają w życie Jego wolę. Pan mówi o tym w Bhagavad-gicie, esencji wszystkich Upanisadów.