Tekst 16

pusann ekarse yama surya prajapatya
vyuha raśmin samuha tejo
yat te rupam kalyana-tamam tat te paśyami
yo 'sav asau purusah so 'ham asmi

pusan – o Ty, który utrzymujesz; eka-rse – pierwszy filozofie; yama – zasado regulująca; surya – przeznaczenie surich (wielkich bhaktów); prajapatya – dobroczyńco prajapatich (przodków rodzaju ludzkiego); vyuha – łaskawie wycofaj; raśmin – promienie; samuha – łaskawie usuń; tejah – blask; yat – tak abym; te – Twoją; rupam – postać; kalyana-tamam – najbardziej pomyślną; tat – tę; te – Twoją; paśyami – mógł ujrzeć; yah – ten, który jest; asau – niczym słońce; asau – ten; purusah – Najwyższa Boska Osoba; sah – ja sam; aham – ja; asmi – jestem.

O mój Panie, o pierwszy filozofie, o Ty, który utrzymujesz wszechświat, o zasado regulująca, celu czystych bhaktów, dobroczyńco przodków rodzaju ludzkiego, proszę, usuń blask swych transcendentalnych promieni, abym mógł ujrzeć Twą pełną szczęścia postać. Ty jesteś wieczną Najwyższą Boską Osobą, jesteś niczym słońce – tak samo jak ja.

ZNACZENIE: Słońce i promienie słoneczne są jakościowo jednym i tym samym. Podobnie jakościowo jednym i tym samym są Pan i żywe istoty. Słońce jest jedno, ale cząstki jego blasku są niezliczone. Promienie słoneczne są cząstką słońca i razem z nim składają się na całość zjawiska zwanego słońcem. Na samym Słońcu mieszka bóg słońca. Podobnie na najwyższej planecie duchowej, Goloce Vrindavanie, z której rozchodzi się blask brahmajyoti, Pan oddaje się swym wiecznym, pełnym szczęścia rozrywkom, o czym mówi Brahma-samhita (5.29):

cintamani-prakara-sadmasu kalpa-vrksa-
lakravrtesu surabhir abhipalayantam
laksmi-sahasra-śata-sambhrama-sevyamanam
govindam adi-purusam tam aham bhajami

"Czczę Govindę, oryginalnego Pana, przodka wszystkiego, co żyje, który w swych siedzibach pełnych duchowych klejnotów i otoczonych milionami drzew pragnień pasie krowy spełniające wszelkie pragnienia. Temu Panu zawsze z wielką czcią i miłością służą setki tysięcy Laksmi – bogiń fortuny".

Brahma-samhita opisuje brahmajyoti jako promienie, które emanują z Goloki Vrindavany, najwyższej duchowej planety, na podobieństwo promieni słonecznych emanujących ze Słońca. Dopiero po przeniknięciu ku blasku brahmajyoti można poznać krainę Pana. Filozofowie impersonaliści, oślepieni tym promiennym brahmajyoti, nie mogą poznać ani prawdziwej siedziby Pana, ani Jego transcendentalnej postaci. Zamknięci w granicach swej ubogiej wiedzy, nie są w stanie pojąć wszechszczęśliwej, transcendentalnej postaci Pana Kryszny. Dlatego Śri Iśopanisad kieruje do Pana prośbę o usunięcie świetlistych promieni brahmajyoti, tak by czysty bhakta mógł ujrzeć Jego wszechszczęśliwą, transcendentalną postać.

Realizacja bezosobowego brahmajyoti przynosi doświadczenie pomyślnego aspektu Najwyższego; realizacja Paramatmy, czyli Jego wszechprzenikającego aspektu, pozwala doświadczyć jeszcze większej pomyślności. Ale bhakta, który zetknął się twarzą w twarz z samą Najwyższą Osobą, poznaje najbardziej pomyślny aspekt Najwyższego. Ta mantra nazywa Prawdę Najwyższą pierwszym filozofem oraz dobroczyńcą, który utrzymuje wszechświat. Określenia te dowodzą, że Prawda Najwyższa nie może być bezosobowa. Tak brzmi werdykt Śri Iśopanisad. Szczególnie znaczące jest tu słowo pusan ("ten, który utrzymuje"), albowiem Pan, chociaż. utrzymuje wszystko, szczególnie troszczy się o swych bhaktów. Bhakta przekracza bezosobowe brahmajyoti i widzi osobowy aspekt Pana, Jego najbardziej pomyślną wieczną postać. W ten sposób osiąga pełną realizację Prawdy Absolutnej.

Śrila Jiva Goswami pisze w Bhagavat-sandarbhie: "Pełnia wiedzy o Prawdzie Absolutnej zawiera się w Bogu, Najwyższej Osobie, gdyż jest On wszechmocny i ma wszelkie transcendentalne moce. Nie można zrealizować pełnej mocy tej Prawdy Absolutnej w brahmajyoti; realizacja Brahmana jest zatem tylko częściową realizacją Najwyższego Pana. O uczeni mędrcy, pierwsza sylaba słowa bhagavan (bha) ma dwa znaczenia: ťten, który utrzymujeŤ oraz ťopiekunŤ. Druga sylaba (ga) oznacza ťprzewodnikaŤ, ťprzywódcęŤ bądź ťstwórcęŤ. Sylaba van wskazuje, że każda żywa istota żyje w Nim, a On w każdej żywej istocie. Innymi słowy, transcendentalny dźwięk bhagavan reprezentuje nieskończoną wiedzę, potęgę, energię, bogactwo, siłę oraz wpływ – wszystko to bez cienia materialnego skażenia".

Pan całkowicie utrzymuje swych czystych bhaktów i stopniowo prowadzi ich do doskonałości w oddaniu. Jako przewodnik bhaktów, przyznaje im w końcu upragniony rezultat służby oddania – daje im siebie samego. Bhaktowie Pana, dzięki Jego bezprzyczynowej łasce, oglądają Go na własne oczy. W ten sposób Pan pomaga im dotrzeć na Golokę Vrindavanę. Jako stwórca, może On obdarzyć swych bhaktów wszelkimi kwalifikacjami potrzebnymi do ostatecznego osiągnięcia Go. Pan jest przyczyną wszystkich przyczyn. Innymi słowy, skoro nie ma nic, co byłoby Jego przyczyną, On sam musi być oryginalną przyczyną. Dlatego też czerpie szczęście z siebie samego, przejawiając swą moc wewnętrzną. Moc zewnętrzna, mówiąc ściśle, nie jest przejawiana przez Niego samego; Pan rozprzestrzenia się w ekspansje purusa i za ich pośrednictwem utrzymuje stworzenie materialne. Za pośrednictwem tych ekspansji stwarza, utrzymuje i unicestwia przejawiony kosmos.

Żywe istoty są także odrębnymi ekspansjami samego Pana. Jako że niektóre z nich pragną być panami i imitować Najwyższego, pozwala On im wejść w obręb stworzonego kosmosu, gdzie mogą w pełni wyrazić swą skłonność do władania naturą. Obecność integralnych cząstek Pana, żywych istot, zapoczątkowuje łańcuch akcji i reakcji, który wprawia w ruch cały zjawiskowy świat. Żywe istoty otrzymują zatem wszelką sposobność ku temu, by władać naturą materialną, ale najwyższym władcą pozostaje sam Pan w swym pełnym aspekcie Paramatmy, Nadduszy – jednej z Jego ekspansji purusa.

Jest zatem przepastna różnica między żywą istotą (atmą) a jej panem i władcą (Paramatmą), między duszą a Nadduszą. Paramatma sprawuje władzę, atma podlega władzy. Są to byty dwu odmiennych kategorii. Ale jako że Paramatma pod każdym względem współpracuje z atmą, zwana jest nieodstępnym towarzyszem żywej istoty.

Wszechprzenikający aspekt Pana – który obecny jest we wszelkich stanach istnienia, tak w stanie czuwania oraz snu, jak i w stanach potencjalnych, i z którego powstaje jiva-śakti (żywa energia), przybierając postać dusz uwarunkowanych i wyzwolonych – zwie się Brahmanem. Jako że Pan jest źródłem zarówno Brahmana, jak i Paramatmy, jest On źródłem wszystkich żywych istot i wszystkiego, co istnieje. Kto poznał tę prawdę, natychmiast podejmuje służbę oddania dla Niego. Taki czysty i w pełni świadomy bhakta jest przywiązany do Pana sercem i duszą, a kiedykolwiek znajdzie się w towarzystwie bhaktów podobnych sobie, nie robi nic innego, jak tylko wysławia transcendentalne czyny Pana. Ci, którzy nie są jeszcze tak doskonali – mianowicie ci, którzy zrealizowali dopiero Brahmana czy Paramatmę nie pojmują zachowania czystych bhaktów. Pan bezustannie pomaga czystym bhaktom i udziela im wiedzy poprzez serce. W ten sposób, w akcie szczególnej łaski, Pan zupełnie rozprasza ciemność ignorancji. Jak mówi Katha Upanisad (1.2.23), poznać Pana może tylko i wyłącznie ten, komu Pan sam okaże łaskę. Taką szczególną łaskę otrzymują tylko Jego czyści bhaktowie. Śri Iśopanisad podkreśla wagę łaski Pana, która jest poza zakresem brahmajyoti.