Rozdział 17 opisuje źródło rzeki Ganges i w jaki sposób płynie ona wkoło Ilavrta-varsy. Zawiera również opis modlitw Pana Śivy ofiarowanych Panu Sankarsanie, części poczwórnej ekspansji Najwyższej Osoby Boga. Pewnego razu Pan Visnu zbliżył się do Bali Maharajy, kiedy król spełniał ofiarę. Pan pojawił się przed nim jako Trivikrama, czyli Vamana i błagał go o jałmużnę w postaci trzech kroków ziemi. Swymi dwoma krokami Pan Vamana pokrył wszystkie trzy systemy planetarne i palcami Swej lewej stopy przebił okrywę wszechświata. Przez dziurę tę wyciekło kilka kropli Oceanu Przyczyn i spadło na głowę Pana Śivy, gdzie pozostały przez tysiące mileniów. Krople tej wody są świętą rzeką Ganges. Najpierw płynie ona na planety niebiańskie, które ulokowane są na podeszwach stóp Pana Visnu. Rzeka Ganges znana jest pod wieloma nazwami, takimi jak Bhagirathi i Jahnavi. Oczyszcza ona Dhruvalokę i planety siedmiu mędrców, ponieważ zarówno Dhruva, jak i mędrcy nie mają żadnego pragnienia poza służeniem lotosowym stopom Pana.
Rzeka Ganges, emanuje z lotosowych stóp Pana, zatapia planety niebiańskie, szczególnie księżyc, a następnie płynie poprzez Brahmapuri na szczycie góry Meru. Tutaj rzeka dzieli się na cztery odnogi (znane jako Sita, Alakananda, Caksu i Bhadra), które następnie spływają do oceanu słonej wody. Odnoga zwana Sita płynie poprzez Śekhara-parvatę i Gandhamadana-parvatę, a następnie spływa do Bhadraśva-varsy, gdzie miesza się z oceanem słonej wody na zachodzie. Odnoga Caksu płynie poprzez Malyavan-giri i po osiągnięciu Ketumala-varsy, miesza się z oceanem słonej wody na zachodzie. Odnoga znana jako Bhadra spływa na górę Meru, górę Kumuda oraz góry Nila, Śveta i Śrngavan, a następnie dociera do Kuru-deśy, gdzie wpływa w ocean słonej wody na północy. Odnoga Alakananda płynie przez Brahmalaya, przecina wiele gór, łącznie z Hemakutą i Himakutą i następnie dociera do Bharata-varsy, gdzie wpływa do oceanu słonej wody po jego południowej stronie. Poprzez te 9 vars przepływa również wiele innych rzek i ich odnogi.
Teren ziemi znany jako Bharata-varsa jest polem działania a pozostałe 8 vars jest dla osób, których przeznaczeniem jest cieszenie się niebiańskim komfortem. W każdej z tych ośmiu pięknych prowincji mieszkańcy niebios cieszą się różnymi standardami materialnego komfortu i przyjemności. Na każdej z 9-ciu vars Jambudvipy Najwyższa Osoba Boga rozdziela Swą łaskę w Swych różnych inkarnacjach.
W Ilavrta-varsie jedynym osobnikiem męskim jest Pan Śiva. Żyje on tam ze swoją żoną Bhavani, której towarzyszy wiele służących. Jeśli do prowincji tej przybywa jakikolwiek inny mężczyzna, Bhavani przeklina go, aby stał się kobietą. Pan Śiva wielbi Pana Sankarsanę ofiarowując Mu różne modlitwy, z których jedna brzmi następująco: "Mój drogi Panie, proszę wyzwól Swoich wielbicieli z materialnego życia i przywiąż wszystkich niewielbicieli do materialnego świata. Bez Twojej łaski nikt nie może oswobodzić się z niewoli materialnej egzystencji."
05.17.01 Znaczenie: W wersecie tym Śukadeva Gosvami opisuje chwały rzeki Ganges. Woda Gangesu zwana jest patita-pavani, wyzwolicielką wszystkich grzesznych żywych istot. Jest to dowiedzionym faktem, że osoba, która regularnie kąpie się w Gangesie, oczyszcza się zarówno zewnętrznie jak i wewnętrznie. Zewnętrznie jej ciało staje się odporne na wszelkiego rodzaju choroby, a wewnętrznie stopniowo rozwija postawę oddania dla Najwyższej Osoby Boga. W Indiach wiele tysięcy ludzi żyje na brzegach Gangesu i regularnie kąpiąc się w jej wodach, zostaje niewątpliwie oczyszczonymi zarówno duchowo, jak i materialnie. Wielu mędrców, łącznie z Śankaracaryą, skomponowało modlitwy ku chwale Gangesu, a ziemia samej Indii stała się chwalebna dzięki temu, że płyną tam takie rzeki jak Ganges, Yamuna, Godavari, Kaveri, Krsna i Narmada. Każdy, kto żyje na terenie przylegającym do tych rzek, w naturalny sposób czyni postęp w duchowej świadomości. Śrila Madhvacarya mówi:
varahe vama-padam tu
tad-anyesu tu daksinam
padam kalpesu bhagavan
ujjahara trivikramah
Stojąc na Swej prawej stopie i wyciągając Swą lewą aż do krańca wszechświata. Pan Vamanadeva zasłynął jako Trivikrama, inkarnacja, która dokonała trzech bohaterskich wyczynów.
05.17.02 Znaczenie: Kiedy ktoś jest umocniony w służbie dla Najwyższej Osoby Boga, mówi się o nim, że jest vira-vrata, czyli w pełni zdeterminowany. Taki bhakta coraz bardziej zwiększa swą ekstazę w służbie oddania. Tak więc, kiedy tylko przypomina sobie Pana Visnu, jego oczy napełniają się łzami. Jest to symptom maha-bhagavaty. Dhruva Maharaja pozostawał w tej ekstazie oddania, a praktyczny przykład transcendentalnej ekstazy dał również Śri Caitanya Mahaprabhu, kiedy mieszkał w Jagannatha Puri. Pełen opis jego rozrywek w tym miejscu znajduje się w Caitanya-caritamrta.
05.17.03 Znaczenie: Transcendentaliści dzielą się na dwie podstawowe grupy: nirviśesa-vadi, czyli impersonaliści, i bhaktowie, czyli wielbiciele. Impersonaliści nie przyjmują duchowych różnorodności życia. Pragną wtopić się w egzystencje Najwyższego Pana w Jego aspekcie Brahmana (brahmajyoti). Bhaktowie jednakże pragną brać udział w transcendentalnych czynnościach Najwyższego Pana. W wyższym systemie planetarnym najwyższą planetą jest Dhruvaloka, poniżej Dhruvaloki jest 7 planet, które zamieszkują wielcy mędrcy, począwszy od Mariciego, Vasisthy i Atri. Wszyscy ci mędrcy uważają służbę oddania za najwyższą doskonałość życia. Dlatego wszyscy z nich noszą świętą wodę Gangesu na swych głowach. Werset ten dowodzi, że dla tego, kto osiągnął platformę czystej służby oddania, nic innego nie ma znaczenia, nawet tzw. wyzwolenie (kaivalya). Śrila Śridhara Svami oznajmia, że jedynie dzięki osiągnięciu czystej służby oddania dla Pana można porzucić wszelkie inne zaangażowania jako nie mające znaczenia. Prabodhananda Sarasvati potwierdza to oznajmienie w ten sposób:
kaivalyam narakayate tri-daśa-pur akaśa-puspayate
durdantendriya-kala-sarpa-patali protkhata-damstrayate
viśvam purna-sukhayate vidhi-mahendradiś ca kitayate
yat karunya-kataksa-vibhavavatam tam gauram eva stumah
Śri Caitanya Mahaprabhu w doskonały sposób głosił i szerzył proces bhakti-yogi. Wskutek tego, osoba, która przyjęła schronienie lotosowych stóp Śri Caitanyi Mahaprabhu, uważa najwyższą doskonałość Mayavadich, kaivalyę, czyli stanie się jednym z Najwyższym, za piekielną, nie mówiąc już nic o aspiracji karmitów do promocji na planety niebiańskie. Bhaktowie uważają takie cele za bezwartościowe fantasmagorie. Są również yogini, którzy usiłują kontrolować swe zmysły, ale nigdy nie odnoszą sukcesu bez wzniesienia się do etapu służby oddania. Zmysły porównywane są do jadowitych węży, ale zmysły bhakty zaangażowanego w służbę dla Pana są niczym węże, którym usunięto zęby jadowe. Yogin usiłuje stłumić swe zmysły, ale nie udaje się to nawet wielkim mistykom, takim Viśvamitra. Viśvamitra został pokonany przez zmysły, kiedy podczas jego medytacji urzekła go Menaka, która następnie wydała na świat Śakuntalę. Zatem najmądrzejszymi osobami w tym świecie są bhakti-yogini, tak jak stwierdza to Krsna w Bhagavad-gicie (6.47):
yoginam api
sarvesam mad-gatenantaratmana
śraddhavan bhajate yo
mam sa me yuktatamo matah
"Spośród wszystkich yoginów, ten kto zawsze trwa przy Mnie z wielką wiarą – wielbiąc Mnie w transcendentalnej służbie miłości – jest najbardziej zjednoczony ze Mną w yodze i jest najwyższym ze wszystkich. Takie jest Moje zdanie."
05.17.04 Znaczenie: Powinniśmy zawsze pamiętać, że rzeka Ganges pochodzi z Oceanu Przyczyn znajdującego się poza okrywą wszechświata. Kiedy woda z Oceanu Przyczyn przecieka przez otwór stworzony przez Pana Vamanadevę, spada na Dhruvalokę (Gwiazdę Polarną), a następnie na 7 planet poniżej Dhruvaloki. Potem niesiona jest na księżyc przez niezliczone niebiańskie samoloty, a następnie na szczyt góry Meru, który znany jest jako Sumeru-parvata. W ten sposób woda Gangesu ostatecznie osiąga niższe planety i szczyty Himalajów i stamtąd płynie poprzez Hardwar i równiny Indii, oczyszczając całą tę ziemię. Werset ten wyjaśnia, w jaki sposób Ganges dociera do różnych planet ze szczytu wszechświata. Niebiańskie samoloty przenoszą wodę z planet mędrców na inne planety. Tzw. zaawansowani naukowcy w czasach współczesnych usiłują dostać się na wyższe planety, lecz jednocześnie cierpią na brak paliwa na Ziemi. Gdyby rzeczywiście byli zdolnymi naukowcami, mogliby osobiście udać się na inne planety, ale tego nie są w stanie zrobić. Porzuciwszy teraz swoje wycieczki na księżyc, usiłują dostać się na inne planety, ale bez powodzenia.
05.17.09 Znaczenie: Miejsce, gdzie Ganges wpływa do słonej wody w Zatoce Bengalskiej jest nadal znane jako Ganga-sagara, czyli miejsce spotkania Gangesu i Zatoki Bengalskiej. Podczas Makara-sankranti, w miesiącu styczniu i lutym nadal udają się tam kapać tysiące ludzi, mając nadzieję na wyzwolenie. Werset ten potwierdza, że rzeczywiście mogą w ten sposób osiągnąć wyzwolenie. Osoby, które kąpią się w Gangesie o jakiejkolwiek porze, bez trudu mogą osiągnąć rezultaty wielkich ofiar, takich jak Aśvamedha i Rajasuya yajne. Większość ludzi w Indiach nadal jest skłonna kapać się Gangesie i jest wiele miejsc, gdzie mogą to robić. W Prayaga (Allahabad) gromadzi się w styczniu wiele tysięcy ludzi, aby kąpać się u zbiegu Gangesu i Yamuny. Następnie wielu z nich udaje się do miejsca, gdzie Ganges styka się z Zatoką Bengalską, aby tam się wykąpać. Zatem jest to szczególnym udogodnieniem dla wszystkich ludzi Indii, że mogą kąpać się w wodach Gangesu w tak wielu miejscach pielgrzymek.
05.17.11 Znaczenie: Niebiańskie miejsca przyjemności dzielą się na 3 grupy: planety niebiańskie, niebiańskie miejsca na Ziemi i niebiańskie miejsca bila, które znajdują się w niższych regionach. Pomiędzy tymi 3 klasami niebiańskich miejsc (bhauma-svarga-padani), niebiańskimi miejscami na Ziemi jest 8 vars poza Bharata-varsą. W Bhagavad-gicie (9.21) Krsna mówi, ksine punye martya-lokam viśanti: kiedy osoby żyjące na planetach niebiańskich wyczerpują rezultaty swych pobożnych czynności powracają na tę Ziemię. W ten sposób wznoszone są one na planety niebiańskie, a następnie ponownie upadają na planety ziemskie. Proces ten jest zwany brahmanda bhramana, wędrowaniem w dół i w górę poprzez wszechświaty. Ci którzy są inteligentni – innymi słowy, ci, którzy nie stracili swej inteligencji – nie uwikłują się w ten proces wędrowania w dół i w górę. Podejmują służbę oddania dla Pana, tak że ostatecznie mogą przedostać się przez okrywę tego wszechświata i wejść do królestwa duchowego. Wówczas osiągają planety zwane Vaikunthalokami albo wznoszą się jeszcze wyżej, na Krsnalokę (Goloka Vrndavanę). Bhakta nigdy nie uwikłuje się w procesie promocji na planety niebiańskie i ponownego zstępowania w dół. Dlatego Śri Caitanya Mahaprabhu mówi:
ei rupe brahmanda bhramite
kona bhagyavan jiva
guru-krsna-prasade paya bhakti-lata-bija
Ta spośród wszystkich wędrujących we wszechświecie istot, która jest najbardziej szczęśliwa, wchodzi w kontakt z reprezentantem Najwyższej Osoby Boga i w ten sposób otrzymuje sposobność pełnienia służby oddania. W kontakt z guru, bona fide reprezentantem Krsny, wchodzą te osoby, które szczerze poszukują łaski Krsny. Guru nie mogą zostać Mayavadi oddający się spekulacji umysłowej i karmici pragnący rezultatów swoich czynności. Guru musi być bezpośrednim reprezentantem Krsny, który udziela instrukcji Krsny bez żadnej zmiany. Zatem jedynie najbardziej szczęśliwe osoby wchodzą w kontakt z guru. Jak potwierdza to literatura wedyjska, tad-vijnanartham sa gurum evabhigacchet: aby zrozumieć sprawy świata duchowego, należy odszukać guru. Punkt ten potwierdza również Śrimad-Bhagavatam. Tasmad gurum prapadyeta jijnasuh śreya uttamam: ten, kto jest bardzo zainteresowany poznaniem czynności świata duchowego, musi odszukać guru – bona fide reprezentanta Krsny. Zatem, z wszystkich punktów widzenia, słowo guru jest szczególnie przeznaczone dla bona fide reprezentanta Krsny i nikogo innego. Padma Purana oznajmia, avaisnavo gurur na syat: guru nie może być osobą, która nie jest Vaisnavą, czyli która nie jest reprezentantem Krsny. Nawet najbardziej kwalifikowany bramin nie może zostać guru, jeśli nie jest reprezentantem Krsny. Zakłada się, że bramini posiadają 6 rodzajów pomyślnych kwalifikacji:
stają się uczonymi mędrcami (pathana) i
bardzo kwalifikowanymi nauczycielami (pathana);
stają się ekspertami w wielbieniu Pana czy półbogów (yajana), i
uczą innych w jaki sposób pełnić kult (yajana);
zdobywają kwalifikacje bona fide osób do otrzymywania jałmużny od innych (pratigraha), i
rozdają bogactwo poprzez jałmużnę (dana).
Jednakże nawet bramin posiadający te kwalifikacje nie może zostać guru, jeśli nie jest reprezentantem Krsny (gurur na syat). Vaisnavah śva-paco guruh: ale Vaisnava, bona fide reprezentant Najwyższej Osoby Boga, Visnu, może zostać guru, nawet jeśli jest śva-paca, członkiem rodziny żywiącej się psim mięsem. Spośród 3 grup planet niebiańskich (svarga-loka), za bhauma-svargę czasami uważa się obszar na ziemi w Bharata-varsie zwany Kaszmirem. Na terenie tym z pewnością są dobre udogodnienia do materialnego zadowalania zmysłów, ale to nie jest zajęciem czystego transcendentalisty. Rupa Gosvami opisuje zaangażowanie czystego transcendentalisty w sposób następujący:
anyabhilasita-śunyam
jnana-karmady-anavrtam
anukulyena krsnanu- śilanam
bhaktir uttama
"Należy pełnić transcendentalną służbę miłości dla najwyższego Pana Krsny w sposób pomyślny i bez pragnienia materialnej korzyści czy zysku poprzez czynności dla owoców albo filozoficzną spekulację. To nazywane jest czystą służbą oddania." Osoby, które całkowicie angażują się w służbę oddania dla Krsny, aby Go zadowolić, nie są zainteresowane tymi trzema rodzajami niebiańskich miejsc, mianowicie: divya-svargą, bhauma-svargą i bila-svargą.
05.17.12 Znaczenie: Są 4 yugi: Satya-yuga, Treta-yuga, Dvapara-yuga i Kali-yuga. Podczas pierwszej yugi, Satya-yugi, ludzie byli bardzo pobożni. Każdy praktykował system yogi mistycznej, aby osiągnąć duchowe zrozumienie i realizację Boga. Ponieważ wszyscy byli zawsze pogrążeni w samadhi, nikt nie był zainteresowany materialną przyjemnością zmysłową. W Treta-yudze ludzie cieszyli się zmysłową przyjemnością bez żadnych kłopotów. Materialne niedole rozpoczęły się w Dvapara-yudze, ale nie były bardzo surowe. Srogie niedole materialne rozpoczynają się naprawdę z chwilą nadejścia Kali-yugi.
Innym istotnym punktem w tym wersecie jest to, że na wszystkich tych 8 niebiańskich varsach mężczyźni i kobiety doznają przyjemności seksualnej, ale mimo to nie ma tam brzemienności. Brzemienność istnieje tylko w życiu na niższym etapie. Na przykład zwierzęta takie jak psy i świnie zachodzą w ciążę dwa razy do roku i za każdym razem wydają na świat przynajmniej pół tuzina młodych. Jeszcze niższe gatunki życia, takie jak żmije, rodzą za jednym razem setki młodych. Werset ten informuje nas, że na etapach życia wyższych od naszego brzemienność pojawia się jedynie raz w życiu. Ludzie nadal mają życie seksualne, ale nie ma brzemienności. A w świecie duchowym – z powodu wzniosłego oddania – ludzie nie są bardzo przyciągani do życia seksualnego. Praktycznie mówiąc, w świecie duchowym nie ma seksu, a nawet jeśli czasami ma miejsce, nie ma w ogóle brzemienności. Na ziemskiej planecie jednakże istoty ludzkie zachodzą w ciążę, chociaż istnieje tendencja do unikania dzieci. W tym grzesznym wieku Kali ludzie nawet praktykują zabijanie dzieci w łonie. Jest to praktyka najbardziej zdegradowana; może ona jedynie przedłużyć w nieskończoność materialne niedole tego, kto ją spełnia.
05.17.13 Znaczenie: Tutaj znajduje się opis niższych planet niebiańskich. Mieszkańcy tych planet cieszą się życiem w przyjemnej atmosferze czystych jezior pełnych świeżo wyrosłych kwiatów lotosu i ogrodów pełnych owoców, kwiatów, wszelkiego rodzaju ptactwa i brzęczących pszczół. W tej atmosferze oddają się radościom życia ze swymi bardzo pięknymi żonami, które są zawsze pobudzone seksualnie. Niemniej jednak wszyscy są wielbicielami Najwyższej Osoby Boga, jak zostanie to wytłumaczone w następnych wersetach. Mieszkańcy tej Ziemi również pragną takich niebiańskich przyjemności, ale gdy tylko w jakiś sposób osiągną imitacje przyjemności, takie jak seks i intoksykację, całkowicie zapominają o służbie oddania dla Najwyższego Pana. Mieszkańcy planet niebiańskich jednakże, chociaż doznają wyższych przyjemności zmysłowych, nie zapominają o swej pozycji wiecznych sług Najwyższej Istoty.
05.17.14 Znaczenie: W związku z tym Viśvanatha Cakravarti Thakura informuje nas, że półbogowie wielbią Najwyższego Pana w Jego różnych formach Bóstwa (arca-vigraha), gdyż za wyjątkiem świata duchowego, Najwyższej Osoby Boga nie można bezpośrednio wielbić w osobie. W świecie materialnym Pan zawsze jest czczony jako arca-vigraha, czyli Bóstwo w świątyni. Nie ma różnicy pomiędzy arca-vigraha i oryginalną osobą i dlatego należy uważać, że osoby, które z wielkim przepychem wielbią Bóstwo w świątyni, bez wątpienia są w bezpośrednim kontakcie z Najwyższą Osoba Boga, nawet na tej planecie. Jak zalecają śastry, arcye visnau śila-dhir gurusu naramatih: "Nikt nie powinien traktować Bóstwa w świątyni jak kamień czy metal, i nikt nie powinien uważać, że mistrz duchowy jest zwykłą ludzką istotą." Należy ściśle przestrzegać tego nakazu śastr i wielbić Bóstwo, Najwyższą Osobę Boga, bez popełniania obraz. Mistrz duchowy jest bezpośrednim reprezentantem Pana i nikt nie powinien uważać go za zwykłą ludzka istotę. Unikając obraz wobec Bóstwa i mistrza duchowego, można uczynić postęp w życiu duchowym, czyli świadomości Krsny.
W związku z tym w Laghu-bhagavatamrcie pojawia się następujący cytat:
padme tu parama-vyomnah
purvadye dik-catustaye
vasudevadayo vyuhaś catvarah
kathitah kramat
tatha pada-vibhutau ca
nivasanti kramadi me
jalavrti-stha-vaikuntha-
sthita vedavati-pure
satyordhve vaisnave
loke nityakhye dvaraka-pure
śuddhodad uttare
śveta- dvipe cairavati-pure
ksirambudhi-sthitante
kroda-paryanka-dhamani
satvatiye kvacit
tantre nava vyuhah prakirtitah
catvaro
vasudevadya narayana-nrsimhakau
hayagrivo
maha-krodo brahma ceti navoditah
tatra brahma tu
vijneyah purvokta-vidhaya harih
"Padma Purana oznajmia, że w świecie duchowym Pan osobiście ekspanduje na wszystkie strony i wielbiony jest jako Vasudeva, Sankarsana, Pradyumna i Aniruddha. Ten Sam Bóg jest reprezentowany przez Bóstwo w tym materialnym świecie, który jest jedynie ¼ Jego stworzenia. Vasudeva, Sankarsana, Pradyumna i Aniruddha również obecni są w czterech stronach tego materialnego świata. W tym materialnym świecie znajduje się Vaikuntaloka pokryta wodą, i na planecie tej znajduje się miejsce zwane Vedavati, gdzie umiejscowiony jest Vasudeva. Inna planeta, zwana Visnuloką, usytuowana jest powyżej Satyaloki i tam obecny jest Sankarsana. Podobnie, Pradyumna przewodzi Dvaraka-puri. Na wyspie zwanej Śvetadvipą znajduje się ocean mleka, a pośrodku tego oceanu jest miejsce zwane Airavati-purą, gdzie na Anancie spoczywa Aniruddha. W niektórych satvata-tantrach znajduje się opis 9-ciu vars i przewodniego Bóstwa wielbionego na każdej z nich:
1 Vasudevy,
2 Sankarsany,
3 Pradyumny,
4 Aniruddhy,
5 Narayana,
6 Nrsimhy,
7
Hayagrivy,
8
Mahavarahy,
9
Brahmy."
Pan Brahma wspomniany tutaj jest Najwyższą Osobą Boga. Kiedy nie ma odpowiedniej ludzkiej istoty, aby otrzymać pełnomocnictwo Pana Brahmy, pozycję tę zajmuje Sam Pan. Tatra brahma tu vijneyah purvokta-vidhaya harih. Brahma wspomniany tutaj jest samym Hari.
05.17.16 Znaczenie: Czasami widzimy wizerunek Pana Śivy pogrążonego w medytacji. Werset ten wyjaśnia, że Pan Śiva zawsze medytuje w transie o Panu Sankarsanie. Pan Śiva odpowiedzialny jest za zniszczenie materialnego świata. Pan Brahma stwarza ten materialny świat, Pan Visnu go utrzymuje, a Pan Śiva niszczy. Ponieważ niszczenie jest w gunie ignorancji, Pan Śiva i wielbione przez niego Bóstwo, Sankarsana, są fachowo zwani tamasi. Pan Śiva jest inkarnacją tamo-guny. Zarówno Pan Śiva, jak i Pan Sankarsana są zawsze oświeceni i usytuowani w transcendentalnej pozycji, nie mają więc nic wspólnego z siłami materialnej natury – dobrocią, pasją i ignorancją – ale ponieważ ich czynności uwikłują ich w siłę ignorancji, czasami są zwani tamasi.
05.17.19 Znaczenie: Najwyższa Osoba Boga jest zawsze wyposażony w niepojęte moce. Chociaż tworzenie odbywa się dzięki Jego spojrzeniu na materialną energię, nie zostaje On skażony przez siły materialnej natury. Dzięki Jego wiecznie transcendentalnej pozycji, siły materialnej natury nie mogą mieć na Niego wpływu, kiedy pojawia się w tym materialnym świecie. Dlatego Najwyższy Pan jest zwany Transcendencją i każdy, kto pragnie uchronić się od wpływu sił materialnej natury, musi w Nim przyjąć schronienie.
05.17.20 Znaczenie: Ten, kto pozostaje niewzruszonym nawet wobec przyczyny podniecenia, jest zwany dhira, czyli zrównoważonym. Nic i nigdy nie jest w stanie poruszyć Najwyższej Osoby Boga, ponieważ jest On zawsze w transcendentalnej pozycji. Dlatego ten, kto pragnie zostać dhira, musi przyjąć schronienie lotosowych stóp Pana. W Bhagavad-gicie (2.13) Krsna mówi, dhiras tatra na muhyati: osoba, która jest zrównoważona w każdych okolicznościach, nigdy nie ulega oszołomieniu. Doskonałym przykładem dhiry jest Prahlada Maharaja. Kiedy pojawiła się straszliwa forma Nrsimhadevy, by zabić Hiranyakaśipu, Prahlada nie był poruszony. Był cichy i spokojny, podczas gdy inni, łącznie z Panem Brahmą, przestraszyli się cech Pana.
05.17.21 Znaczenie: Inkarnacja Najwyższej Osoby Boga znana jako Śesa albo Ananta ma nieograniczoną siłę, sławę, wiedzę, piękno i wyrzeczenie. Jak opisuje ten werset, siła Ananty jest tak ogromna, że na Jego kapturach spoczywają niezliczone wszechświaty. Swym wyglądem cielesnym przypomina węża o tysiącach kapturów, a ponieważ Jego siła jest nieograniczona, wszystkie wszechświaty spoczywające na Jego kapturach wydają się być nie cięższe od ziarnka gorczycy. Możemy wyobrazić sobie, jak nieznaczne jest ziarnko gorczycy na kapturze żmiji. W związku z tym odsyłamy czytelników do Śri Caitanya-caritamrta, Adi-lila, Rozdziału Piątego, wersetów 117–125. Powiedziane jest tam, że inkarnacja Pana Visnu jako wężowy Ananta Śesa Naga utrzymuje na Swych kapturach wszystkie wszechświaty. Według naszej oceny, wszechświat może być bardzo, bardzo ciężki, ale ponieważ Pan jest ananta (nieograniczonym), dla Niego ciężar ten nie jest większy od ciężaru ziarnka gorczycy.
05.17.22-23 Znaczenie: Werset ten daje skrótową informację o stworzeniu. Z Sankarsany ekspanduje Maha-Visnu, a ekspansją Maha-Visnu jest Garbhodakaśayi Visnu. Pan Brahma, który jest zrodzony z Garbhodakaśayi Visnu, jest ojcem Pana Śivy, z którego rozwijają się stopniowo wszyscy inni półbogowie. Pan Brahma, Pan Śiva i Pan Visnu są inkarnacjami różnych cech materialnych. Pan Visnu jest w rzeczywistości ponad wszystkimi materialnymi cechami, ale przyjmuje On kontrolę nad sattva-guną (siłą dobroci), aby utrzymać ten wszechświat. Pan Brahma został zrodzony z mahat-tattvy. Brahma tworzy cały wszechświat, Pan Visnu utrzymuje go, a Pan Śiva niszczy. Najwyższa Osoba Boga kontroluje wszystkich najważniejszych półbogów, szczególnie Pana Brahmę i Pana Śivę – dokładnie tak jak właściciel ptaka kontroluje go poprzez związanie go na sznurze. Czasami w ten sposób kontroluje się sępy.
05.17.24 Znaczenie: Krsna wyraźnie oznajmia w Bhagavad-gicie (7.14):
daivi hy esa guna-mayi mama
maya duratyaya
mam eva ye prapadyante mayam
etam taranti te
"Niełatwo jest przezwyciężyć tę Moja boską – składającą się z trzech sił natury materialnej – energię. Ale bez trudu mogą pokonać ją ci, którzy podporządkowali się Mnie." Wszystkie uwarunkowane dusze działające w złudnej energii Pana uważają to ciało za jaźń i wskutek tego bezustannie wędrują poprzez wszechświat, rodząc się w różnych gatunkach życia i stwarzając coraz więcej problemów. Czasami budzi się w nich odraza do tych problemów i poszukują procesu, poprzez który mogłyby się wydostać z tego uwikłania. Na nieszczęście, ci tzw. poszukiwacze nie są świadomi Najwyższej Osoby Boga i Jego złudnej energii i wskutek tego wszyscy z nich działają jedynie w ciemności, nigdy nie znajdując wyjścia. Tzw. naukowcy i zaawansowani badacze naukowi w śmieszny sposób starają się znaleźć przyczynę życia. Nie zwracając uwagi na fakt, że życie już jest stworzone. Jaka będzie ich zasługa, jeśli odnajdą chemiczny skład życia? Wszystkie ich związki chemiczne nie są niczym innym, jak tylko różnymi przekształceniami pięciu elementów – ziemi, wody, ognia, powietrza i eteru. Jak oznajmia Bhagavad-gita (2.20), żywa istota nigdy nie zostaje stworzona (na jayate mriyate va kadacin). Jest 5 wulgarnych elementów materialnych i 3 subtelne elementy materialne (umysł, inteligencja i ego), i są wieczne żywe istoty. Żywe istoty pragną określonego typu ciała i z polecenia Najwyższej Osoby Boga ciało to zostaje wytworzone z materialnej natury, która nie jest niczym innym, jak tylko rodzajem machiny kierowanej przez Najwyższego Pana. Pan daje żywym istotom określony rodzaj mechanicznego ciała i żywa istota musi posługiwać się nim odpowiednio do praw czynności karmicznych. Czynności karmiczne zostały opisane w tym wersecie: karma-parvanim mayam. Żywa istota usytuowana jest na maszynie (ciele) i obsługuje tę maszynę odpowiednio do poleceń Najwyższego Pana. Na tym polega sekret transmigracji duszy z jednego ciała do innego. W ten sposób żywa istota uwikłuje się w czynności karmiczne w tym materialnym świecie. Jak stwierdza Bhagavad-gita (15.7), manah sasthanindriyani prakrti-sthani karsati: żywa istota walczy bardzo ciężko z sześcioma zmysłami, łącznie z umysłem.
We wszystkich czynnościach stwarzania i niszczenia, żywa istota jest wikłana w czynności karmiczne, które spełniane są przez energię iluzoryczną, mayę. Jest ona dokładnie jak komputer obsługiwany przez Najwyższą Osobę Boga. Tzw. naukowcy mówią, że natura działa niezależnie, ale nie są w stanie wyjaśnić, czym jest natura. Natura nie jest niczym innym, jak tylko machiną obsługiwana przez Najwyższą Osobę Boga. Kiedy ktoś zrozumie osobę obsługującą tę machinę, problemy jego życia zostaną rozwiązane. Jak Krsna mówi w Bhagavad-gicie (7.19):
bahunam janmanam ante
jnanavan mam prapadyate
vasudevah sarvam
iti sa mahatma sudurlabhah
"Po wielu narodzinach i śmierciach, kto posiadł prawdziwą wiedzę, ten podporządkowuje się Mnie, znając Mnie jako przyczynę wszystkich przyczyn i wszystkiego, co jest. Taka wielka dusza jest czymś bardzo rzadkim." Dlatego rozsądny człowiek podporządkowuje się Najwyższej Osobie Boga i w ten sposób wydostaje się z sideł energii iluzorycznej, mayi.
W ten sposób Bhaktivedanta kończy objaśnienia do 17-go Rozdziału 5-go
Canto Śrimad-Bhagavatam, zatytułowanego
"Zstąpienie rzeki Ganges."