04.08.01 Znaczenie: System brahmacaryi jest aktualny od narodzin Brahmy. Cześć populacji, szczególnie męskiej, w ogóle nie wchodziła w związki małżeńskie. Nie pozwolili, by ich nasienie kierowało się ku dołowi, lecz zwykli podnosić je do mózgu. Są oni nazywani urdhva-retasah, tymi, którzy wznoszą. Nasienie jest tak ważne, że jeśli ktoś dzięki procesowi yogi potrafi wznieść je do mózgu, może wówczas dokonać wspaniałych rzeczy – jego pamięć będzie mogła działać niezwykle bystro i zwiększy się długość jego życia. W ten sposób yogini potrafią wytrwale spełniać wszelkiego rodzaju wyrzeczenia i wznieść się na platformę najwyższej doskonałości, nawet do świata duchowego. Żywymi przykładami brahmacarinów, którzy przyjęli tę zasadę życia, są czterej mędrcy – Sanaka, Sanandana, Sanatana i Sanat-kumara – jak również Narada i inni.
Innym znaczącym wyrażeniem w tym wersecie jest naite grhan hy avasan, "nie mieszkali w domu". Grha oznacza "dom", jak również "żonę". W rzeczywistości "dom" oznacza żonę; "dom" nie odnosi się do pokoju czy budynku. Ten, kto mieszka z żoną, mieszka w domu. Chociaż sannyasin lub brahmacarin może nawet mieszkać w jakimś pokoju czy budynku, nie mieszka w domu. To, że nie mieszkają oni w domu, oznacza, że nie przyjmują żony, a więc w ich przypadku nie ma kwestii uwalniania nasienia. Nasienie może być wydzielane wtedy, gdy ktoś ma dom, żonę i ma zamiar zrodzić dzieci, w przeciwnym razie nie zaleca się wypuszczania nasienia. Zasady te były przestrzegane od początku stworzenia i tacy brahmacarini nigdy nie stwarzali potomstwa. To opowiadanie traktuje o potomkach Pana Brahmy narodzonych z córki Manu, Prasuti. Córką Prasuti była Daksayani, czyli Sati, w związku z którą została opowiedziana historia yajni Daksy. Maitreya udziela teraz wyjaśnień o potomkach synów Brahmy. Spośród wielu synów Brahmy synowie brahmacarini – z Sanaką i Naradą na czele – w ogóle nie weszli w związki małżeńskie i dlatego nie ma kwestii opowiadania historii ich potomków.
04.08.02 Znaczenie: Z wersetu tego dowiadujemy się, że Adharma – Bezbożność – był również synem Brahmy i że poślubił on swoją siostrę Mrsę. To jest początek życia seksualnego między bratem i siostrą. Tak nienaturalne życie seksualne może wystąpić w społeczeństwie ludzkim jedynie tam, gdzie panuje Adharma, czyli Bezbożność. Jest rzeczą wiadomą, że na początku stworzenia Brahma powołał do życia nie tylko świętych synów – jak Sanakę, Sanatanę i Naradę – lecz również potomków demonicznych, jak Nirrti, Adharmę, Dambhę i Fałsz. Na początku wszystko zostało stworzone przez Brahmę. A co się tyczy Narady, to wiadomo, że ponieważ w poprzednim życiu był bardzo pobożny i miał bardzo dobre towarzystwo, urodził się jako Narada. Inni również urodzili się odpowiednio do swej przeszłości. Parowo karmy trwa narodziny po narodzinach, a kiedy następuje nowe stworzenie, z żywą istotą powraca ta sama karma. Odpowiednio do karmy narodzili się z różnymi charakterami, mimo iż pierwotnie ich ojcem jest Brahma, wzniosła jakościowa inkarnacja Najwyższej Osoby Boga.
04.08.05 Znaczenie: Stworzenie ma miejsce w oparciu o dobroć, lecz zniszczenie następuje z powodu bezbożności. Taki jest sposób materialnego stworzenia i niszczenia. Werset ten stwierdza, że przyczyną zniszczenia jest Adharma, czyli Bezbożność. Z Bezbożności i Fałszu narodzili się, jeden pod drugim, Blagowanie, Oszukiwanie, Zachłanność, Przebiegłość, Gniew, Zazdrość, Kłótnia, Szorstka Mowa, Śmierć, Lęk, Srogi Ból i Piekło. Wszyscy ci potomkowie zostali opisani jako znaki zniszczenia. Jeśli jakaś pobożna osoba słucha o tych przyczynach zniszczenia, będzie czuła do nich nienawiść, a to spowoduje jej postęp w pobożnym życiu. Pobożność odnosi się do procesu oczyszczania serca. Jak polecił Pan Caitanya, musimy zetrzeć kurz ze zwierciadła umysłu, a wówczas rozpoczniemy postęp na ścieżce wyzwolenia. Tutaj również jest polecany ten sam proces. Malam oznacza "zanieczyszczenie". Powinniśmy nauczyć się gardzić wszystkimi przyczynami zniszczenia, poczynając od bezbożności i oszukiwania, a wówczas będziemy w stanie uczynić postęp w pobożnym życiu. Będziemy mieli większą szansę osiągnięcia świadomości Krsny i nie będziemy podlegać powtarzającemu się zniszczeniu. Obecne życie to ponowne narodziny i śmierć, lecz jeśli szukamy ścieżki wyzwolenia, wówczas możemy zostać uratowani od powtórnych cierpień.
04.08.06 Znaczenie: Pan Brahma jest potężną ekspansją Najwyższej Osoby Boga. Choć Brahma jest jiva-tattvą, został upełnomocniony przez Pana i dlatego też uważany jest za pełną ekspansję Najwyższego Boga. Czasem zdarza się, że gdy nie ma odpowiedniej żywej istoty, która mogłaby zostać upełnomocniona do pełnienia funkcji Brahmy, wówczas Sam Najwyższy Pan pojawia się jako Brahma. Bahama jest pełną ekspansją Najwyższej Osoby Boga, a Svayambhuva był bezpośrednim synem Brahmy. Wielki mędrzec Maitreya zamierzał udzielić wyjaśnień o potomkach tego Manu, powszechnie słynących ze swych pobożnych czynów. Zanim Maitreya zaczął mówić o tych pobożnych potomkach, opisał już potomków niepobożnych czynności reprezentujących gniew, zazdrość, niemiłą mowę, kłótnię, lęk i śmierć. Dlatego też następnie celowo opowiada historię życia Dhruvy Maharajy, najbardziej pobożnego króla w tym wszechświecie.
04.08.07 Znaczenie: Jest powiedziane, że ci dwaj królowie, Uttanapada i Priyavrata, zostali szczególnie upełnomocnieni przez Najwyższą Osobę Boga, podczas gdy wielki król Rsabha, Sam był Najwyższą Osobą Boga.
04.08.08 Znaczenie: Wielki mędrzec Maitreya pragnął opisać pobożne czyny królów. Priyavrata był pierwszym synem Svayambhuvy Manu, a Uttanapada – drugim, lecz wielki mędrzec Maitreya natychmiast zaczął mówić o Dhruvie Maharajy, synu Uttanapady, gdyż gorąco pragnął opisać pobożne czyny. Zdarzenia z życia Dhruvy Maharajy są niezwykle atrakcyjne dla bhaktów. Z jego pobożnych działań możemy się nauczyć, jak pozbyć się przywiązań do materialnej własności i jak zwiększyć swą służbę oddania poprzez srogie wyrzeczenia i pokuty. Dzięki słuchaniu o czynach pobożnego Dhruvy możemy zwiększyć swą wiarę w Boga i bezpośrednio połączyć się z Najwyższą Osobą Boga, a w ten sposób bardzo szybko będziemy w stanie wznieść się na transcendentalną platformę służby oddania. Przykład wyrzeczeń Dhruvy Maharajy może natychmiast wywołać nastrój służebnego oddania w sercach słuchaczy.
04.08.10 Znaczenie: Król był oczywiście jednakowo przywiązany do obu swych synów, Uttamy i Dhruvy, więc naturalnie był skłonny wziąć na swe kolana tak Dhruvę, jak i Uttamę. Lecz ze względu na to, że faworyzował królową Suruci, nie mógł – pomimo swych uczuć – serdecznie przyjąć Dhruvy Maharajy. Suruci rozumiała uczucia króla Uttanapady i dlatego z wielką dumą zaczęła mówić o jego uczuciu do niej. Taka jest natura kobiety. Jeśli kobieta wie, że jest ulubienicą swojego męża i że do niej czuje on szczególną słabość, wówczas nadmiernie to wykorzystuje. Symptomy tego są widoczne nawet w tak wzniosłej społeczności, jak rodzina Svayambhuvy Manu. Dlatego też nasuwa się wniosek, że niewieścia natura kobiety jest obecna wszędzie.
04.08.11 Znaczenie: Królowa Suruci z wielką dumą oznajmiła Dhruvie Maharajy, iż to, że jest synem króla, nie jest kwalifikacją, by siedzieć na jego kolanach lub tronie. Przywilej ten raczej zależy od tego, czy ktoś narodził się z jej łona. Innymi słowy, w pośredni sposób powiedziała Dhruvie Maharajowi, że choć narodził się z króla, był uważany za nieprawego syna, przyszedł bowiem na świat z łona drugiej królowej
04.08.12 Znaczenie: To małe dziecko, Dhruva Maharaja, w naturalny sposób było przywiązane do swojego ojca i nie wiedziało, że istniała jakaś różnica między jego dwoma matkami. Królowa Suruci wskazała tę różnicę oznajmiając mu, że będąc dzieckiem, nie rozumiał co odróżniało dwie królowe. Jest to jeszcze jedna wypowiedź ukazująca dumę królowej Suruci.
04.08.13 Znaczenie: Suruci była tak zazdrosna o Dhruvę Maharaję, że w pośredni sposób poprosiła go, by zmienił swe ciało. Jej zdaniem Dhruva Maharaja musiał przede wszystkim umrzeć, a następnie przyjąć swe kolejne ciało w jej łonie, gdyż tylko wtedy będzie mógł wznieść się na tron swego ojca.
04.08.16 Znaczenie: Kiedy jakiś człowiek zostanie skrzywdzony, czuje się dokładnie niczym liść spalony w pożarze leśnym. Taka była pozycja Suniti. Choć jej twarz była piękna jak kwiat lotosu, wyschła z powodu płonącego ognia wywołanego szorstkimi słowami drugiej żony jej męża.
04.08.19 Znaczenie: Szorstkie słowa, które Suruci wypowiedziała do swego pasierba, były prawdą, dopóki bowiem Najwyższa Osoba Boga nie obdarzy nas łaską, nie możemy osiągnąć żadnego sukcesu w życiu. Człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi. Suniti, matka Dhruvy Maharajy, zgodziła się z radą drugiej żony swego męża, że Dhruva powinien zacząć wielbić Najwyższą Osobę Boga. Słowa Suruci, macochy, były pośrednio błogosławieństwem dla Dhruvy Maharajy, gdyż pod ich wpływem został on wielkim bhaktą.
04.08.20 Znaczenie: Suniti przytoczyła przykład Pana Brahmy, który był pradziadkiem Dhruvy Maharajy. Choć Pan Brahma również jest żywą istotą, to poprzez swą pokutę i wyrzeczenie zdobył, dzięki łasce Najwyższego Pana, wzniosłą pozycje stwórcy tego wszechświata. Aby w jakiejkolwiek próbie odnieść sukces, należy nie tylko poddać się srogim pokutom i wyrzeczeniom, lecz trzeba również polegać na łasce Najwyższej Osoby Boga. Tę wskazówkę, którą dała Dhruvie Maharajy macocha, potwierdziła teraz jego matka Suniti.
04.08.21 Znaczenie: Miarą sukcesu czyjegoś życia jest materialne szczęście w życiu obecnym i wyzwolenie w następnym. Taki sukces można osiągnąć jedynie dzięki łasce Najwyższej Osoby Boga. Słowa eka-matya oznaczają skoncentrowanie umysłu na Panu bez odchyleń. Taki proces niezawodnego wielbienia Najwyższego Pana został również wyrażony w Bhagavad-gicie jako ananya-bhak. "To, czego nie można osiągnąć z żadnego innego źródła", zostało wspomniane również tutaj. "Inne źródło" odnosi się do wielbienia półbogów. Werset ten szczególnie podkreśla, że Manu zawdzięcza swe bogactwa niezachwianej wierności w transcendentalnej służbie dla Pana. Ten, kto aby osiągnąć materialne szczęście, zwraca umysł w kierunku wielbienia wielu półbogów, jest uważany za osobę pozbawioną inteligencji. Nawet jeśli ktoś pragnie materialnego szczęścia, może bez odchyleń wielbić Najwyższego Pana. A osoby, które pragną wyzwolenia, również mogą Go wielbić i osiągnąć cel swego życia.
04.08.22 Znaczenie: System bhakti-yogi, który królowa Suniti opisała swemu synowi, jest standardowym sposobem realizacji Boga. Każdy może kontynuować spełnianie swych konstytucyjnych, zawodowych obowiązków i jednocześnie zachować Najwyższą Osobę Boga w swym sercu. Również w Bhagavad-gicie Sam Pan pouczył o tym Arjunę: "Prowadź walkę, lecz zachowuj Mnie w swym umyśle". Powinno to być mottem każdej uczciwej osoby, która szuka doskonałości w świadomości Krsny. W związku z tum królowa Suniti powiadomiła swego syna, że Najwyższa Osoba Boga znany jest jako bhrtya-vatsala, co wskazuje, że jest On niezmiernie łaskawy dla Swoich bhaktów. Powiedziała: "Przyszedłeś do mnie płacząc, ponieważ znieważyła się macocha, lecz ja nie mogę nic dla ciebie zrobić. Ale Krsna jest tak łaskawy dla Swych bhaktów, że jeśli udasz się do Niego, wówczas Jego czułe, delikatne traktowanie przewyższy połączoną dobroć milionów matek, takich jak ja. Krsna jest w stanie pomóc Swemu bhakcie, gdy nikt inny nie potrafi zmniejszyć jego cierpienia". Królowa Suniti podkreśliła również, że proces zbliżenia się do Najwyższej Osoby Boga nie jest łatwy, ale poszukują go wielcy mędrcy, którzy są niezwykle zaawansowani w duchowej realizacji. W swej instrukcji królowa Suniti wskazała również, że Dhruva Maharaja był jedynie pięcioletnim dzieckiem i oczyszczenie się drogą karma-kandy było dla niego rzeczą niemożliwą. Lecz dzięki procesowi bhakti-yogi może się oczyścić nawet nie mające 5 –ciu lat dziecko lub każdy, w jakimkolwiek wieku. Na tym polega szczególne znaczenie bhakti-yogi. Dlatego doradzała mu, by nie akceptował wielbienia półbogów czy jakiegoś innego procesu, lecz by przyjął po prostu Najwyższą Osobę Boga, a rezultatem będzie wszelka doskonałość. Gdy tylko umieścimy w swym sercu Najwyższą Osobę Boga, wszystko staje się łatwe i uwieńczone powodzeniem.
04.08.23 Znaczenie: Suniti zauważyła tutaj, że błogosławieństwo otrzymane od Najwyższej Osoby Boga i to uzyskane od półbogów nie jest na jednakowym poziomie. Osoby nierozsądne mówią, że bez względu na to, kogo wielbimy, osiągniemy ten sam rezultat. Lecz w rzeczywistości tak nie jest. Bhagavad-gita również mówi, że wszystkie błogosławieństwa uzyskane od półbogów są krótkotrwałe i przeznaczone dla osób mało inteligentnych. Innymi słowy, błogosławieństwa półbogów nie mogą być stałe, ponieważ wszyscy oni – mimo iż usytuowani na bardzo wysokich pozycjach – są materialnie uwarunkowanymi duszami. Trwałe błogosławieństwo jest błogosławieństwem duchowym, ponieważ dusza jest wieczna. Bhagavad-gita mówi również, że jedynie osoby, które straciły swą inteligencję, przystępują do wielbienia półbogów. Dlatego też Suniti powiedziała swojemu synowi, że nie powinien szukać łaski półbogów, lecz, by złagodzić swe cierpienie, powinien zbliżyć się bezpośrednio do Najwyższej Osoby Boga.
Najwyższa Osoba Boga kontroluje materialne bogactwo poprzez Swe rozmaite moce, a szczególnie poprzez boginię fortuny. Dlatego ci, którzy dążą do materialnego bogactwa, szukają przyjemności lub łaski u bogini fortuny. Wielbią ją nawet wysoko usytuowani półbogowie, lecz ona – sama Maha-Laksmi – zawsze stara się sprawić przyjemność Najwyższej Osobie Boga. Dlatego też każdy, kto zaczyna wielbić Najwyższego Pana, automatycznie otrzymuje błogosławieństwo bogini fortuny. Na tym etapie swego życia Dhruva Maharaja szukał materialnego bogactwa, a jego matka słusznie poradziła mu, że nawet w celu osiągnięcia materialnego bogactwa lepiej jest wielbić Najwyższego Pana a nie półbogów.
Choć czysty bhakta nie zabiega o błogosławieństwa Najwyższego Pana dla osiągnięcia materialnego postępu, to Bhagavad-gita stwierdza, że pobożne osoby udają się do Pana nawet po materialne błogosławieństwa. Ten, kto udaje się do Najwyższej Osoby Boga po materialny zysk, stopniowo oczyszcza się w towarzystwie Pana. W ten sposób uwalnia się od wszelkich materialnych pragnień i wznosi się na platformę życia duchowego. Dla tego, kto nie znajduje się na platformie duchowej, nie jest możliwe, by całkowicie wzniósł się ponad materialne zanieczyszczenia.
Suniti, matka Dhruvy, była kobietą przewidującą i dlatego poradziła swemu synowi, by wielbił Najwyższego Pana i nikogo innego. Werset ten opisuje Pana jako lotosookiego (padma-palaśa-locanat). Kiedy jakaś zmęczona osoba widzi kwiat lotosu, wszelkie jej zmęczenie może natychmiast zniknąć bez śladu. Podobnie, kiedy zmęczona osoba widzi lotosową twarz Najwyższej Osoby Boga, natychmiast stłumiony zostaje wszelki jej żal. Kwiat lotosu jest zarówno insygniem w ręku Visnu, jak i w ręku bogini fortuny. Ci, którzy jednocześnie wielbią boginię fortuny i Pana Visnu, są z pewnością pod każdym względem bardzo bogaci, nawet w życiu materialnym. Pan jest czasem opisywany jako śiva-virinci-nutam, co oznacza, że Pan Śiva i Pan Brahma również składają pełne szacunku pokłony lotosowym stopom Najwyższej Osoby Boga, Narayanowi.
04.08.24 Znaczenie: Zarówno matka, jak i syn rozpaczali nad tym, że macocha znieważyła Dhruvę Maharaję, a jego ojciec nie podjął w tym względzie żadnych kroków. Lecz sama rozpacz jest bezużyteczna – trzeba znaleźć sposób złagodzenia jej. Zatem zarówno matka, jak i syn postanowili przyjąć schronienie lotosowych stóp Pana, ponieważ jest to jedyne rozwiązanie wszelkich materialnych problemów. W związku z tym zostało powiedziane, że Dhruva Maharaja opuścił stolicę swego ojca i udał się w odludne miejsce, by szukać Najwyższej Osoby Boga. Prahlada Maharaja w swych naukach również głosił, że jeśli ktoś poszukuje spokoju umysłu, powinien uwolnić się od wszelkich zanieczyszczeń życia rodzinnego i udając się do lasu, przyjąć schronienie Najwyższego Boga. Dla Gaudiya Vaisnavy lasem tym jest las Vrnda, czyli Vrndavana. Jeśli pod zwierzchnictwem Vrndavaneśvari, Śrimati Radharani, przyjmiemy schronienie Vrndavany, z pewnością z łatwością zostaną rozwiązane wszelkie problemy naszego życia.
04.08.25 Znaczenie: Kiedy Dhruva Maharaja rozmawiał ze swą matką, Suniti, o wszystkich wydarzeniach, które zaszły w pałacu, Narada nie był tam obecny. Można zatem zadać pytanie, w jaki sposób Narada mógł usłyszeć o tych wszystkich tematach. Odpowiedzią jest, że Narada jest trikala-jna; jest tak potężny, że może zrozumieć przeszłość, przyszłość i teraźniejszość serca każdego, tak jak Dusza Najwyższa, Najwyższa Osoba Boga. Dlatego też, gdy Narada dowiedział się o mocnej determinacji Dhruvy Maharajy, przybył, aby mu pomóc. Można to wyjaśnić w ten sposób: Najwyższa Osoba Boga jest obecny w każdym sercu i gdy tylko zauważył, że żywa istota poważnie zamierza podjąć służbę oddania, przysyła Swego reprezentanta. W ten sposób Narada Muni został wysłany do Dhruvy Maharajy. Wyjaśnia to Caitanya-caritamrta. Guru-krsna-prasade paya bhakti-lata-bija: do służby oddania możemy przystąpić dzięki łasce mistrza duchowego i Krsny. Widząc determinację Dhruvy Maharajy, Krsna, Dusza Najwyższa, natychmiast przysłał Swego reprezentanta, aby go inicjował.
04.08.26 Znaczenie: Kwalifikacje ksatriyów opisuje Bhagavad-gita. Dwoma ważnymi kwalifikacjami są poczucie prestiżu i nie uciekanie z bitwy. Wygląda na to, że krew ksatriyi w ciele Dhruvy Maharajy była w naturalny sposób niezmiernie żywa. Jeśli w rodzinie utrzymuje się kulturę bramińską, kulturę ksatriyów lub vaiśyów, synowie i wnukowie w naturalny sposób dziedziczą ducha poszczególnej grupy. Dlatego też, zgodnie z systemem wedyjskim, niezwykle surowo przestrzega się samskary, czyli systemu oczyszczającego. Jeśli ktoś zaniedba przestrzegania powszechnych w rodzinie metod oczyszczających, natychmiast degraduje się do niższego standardu życia.
04.08.27 Znaczenie: Zazwyczaj, jeśli ganimy dziecko za to, że jest łobuzem lub głupcem, ono się uśmiecha i nie przyjmuje zbyt poważnie takich znieważających słów. Tak samo nie docenia składanych mu wyrazów szacunku. Lecz w przypadku Dhruvy Maharajy duch ksatriyi był tak silny, że nie mógł on znieść nieznacznej zniewagi ze strony swej macochy, która zraniła jego prestiż ksatriyi.
04.08.28 Znaczenie: Vedy mówią, że żywa istota nigdy nie jest zanieczyszczona i nigdy nie ulega wpływom materialnego towarzystwa. Z powodu swych poprzednich przynoszących owoce czynności, otrzymuje ona rozmaite rodzaje materialnych ciał. Kto jednakże rozumie filozofię, która mówi, że jako żywa dusza nie ma on związku ani z cierpieniem, ani z radością, ten uważany jest za osobę wyzwoloną. Potwierdza to Bhagavad-gita (18.54), brahma-bhutah prasannatma: Kiedy ktoś jest rzeczywiście usytuowany na platformie transcendentalnej, wówczas nad niczym nie rozpacza i za niczym nie tęskni. Narada Rsi pragnął przede wszystkim wpoić Dhruvie Maharajy, że ten był jedynie dzieckiem, więc nie powinny dotknąć go słowa zniewag czy szacunku. A jeśli był on na tyle rozwinięty, by rozumieć szacunek i zniewagę, powinien wówczas zastosować to zrozumienie w swym życiu i powinien wiedzieć, że zarówno honor, jak i brak szacunku są jedynie wynikiem czyichś poprzednich czynności; dlatego też w żadnych okolicznościach nie powinniśmy być zmartwieni czy szczęśliwi.
04.08.29 Znaczenie: Wielki mędrzec Narada pouczył Dhruvę Maharaję, że powinniśmy być zadowoleni w każdych okolicznościach. Każdy, kto jest inteligentny, powinien wiedzieć, że z powodu naszej koncepcji cielesnej egzystencji podlegamy cierpieniom i radościom. Ten, kto znajduje się na pozycji transcendentalnej, ponad koncepcją cielesnego życia, jest uważany za osobę inteligentną. A zwłaszcza ten, kto jest bhaktą, przyjmuje wszelkie przeciwności jako dary Najwyższego Pana. Gdy bhakta jest w niedoli, przyjmuje to jako łaskę Boga i wielokrotnie składa Mu hołd swym ciałem, umysłem i intelektem. Dlatego też osoba inteligentna powinna być zawsze zadowolona, polegając na łasce Pana.
04.08.30 Znaczenie: Proces bhakti-yogi jest bardzo trudny do spełnienia i jednocześnie bardzo łatwy. Śri Narada Muni, doskonały mistrz duchowy, poddaje próbie Dhruvę Maharaję, aby zobaczyć, na ile jest on zdeterminowany, by pełnić służbę oddania. Na tym polega proces przyjmowania ucznia. Z polecenia Najwyższej Osoby Boga wielki mędrzec Narada przyszedł do Dhruvy, aby go inicjować, a jednak poddaje próbie jego determinację do wypełnienia procesu. Jednakże faktem jest, że dla szczerej osoby służba oddania jest bardzo łatwa. Lecz dla tego, kto nie jest zdeterminowany i szczery, proces ten jest bardzo trudny.
04.08.32 Znaczenie: Zazwyczaj osoba gruntownie wyszkolona podejmuje proces dla osiągnięcia doskonałości duchowej pod koniec swego życia. Dlatego, zgodnie z systemem wedyjskim, życie zostało podzielone na cztery etapy. Jako pierwszy jest etap brahmacaryi, życia studenckiego, w którym pod autorytatywnym przewodnictwem mistrza duchowego studiuje się wiedzę wedyjską. Następnie zakłada się rodzinę i wypełnia się obowiązki rodzinne zgodnie z procesem wedyjskim. Potem głowa rodziny przyjmuje vanaprasthę i stopniowo, kiedy osiąga dojrzałość, wyrzeka się życia rodzinnego, jak również życia vanaprasthy, i przyjmuje sannyasę, całkowicie oddając się służbie oddania.
Ludzie na ogół myślą, że przeznaczeniem dzieciństwa jest cieszenie się życiem poprzez oddawanie się zabawom i grom. Przeznaczeniem młodości jest cieszenie się towarzystwem młodych dziewcząt, a kiedy się zestarzejemy, tuż przez śmiercią możemy próbować wypełniać służbę oddania lub jakiś proces mistycznej yogi. Lecz bhaktowie, którzy są rzeczywiście poważni, nie dochodzą do takiego wniosku. Wielki mędrzec Narada poucza Dhruvę Maharaję, aby poddać go próbie. W rzeczywistości bezpośrednie polecenie brzmi, że pełnienie służby oddania powinniśmy rozpocząć w jakimkolwiek momencie życia. Ale obowiązkiem mistrza duchowego jest poddanie ucznia próbie, aby zobaczyć, jak poważnie pragnie on wypełniać służbę oddania. Następnie może zostać inicjowany.
04.08.33 Znaczenie: Egzystencja materialna składa się z pobożnych i niepobożnych czynności przynoszących owoce. Dopóki jesteśmy zaangażowani w jakikolwiek inny rodzaj czynności niż służba oddania, dopóty będzie to przynosić rezultat w postaci szczęścia i nieszczęścia tego materialnego świata. Kiedy cieszymy się życiem w tzw. materialnym szczęściu, wiadomo, że zmniejszamy zasługi za nasze pobożne czynności. A kiedy znajdujemy się w nieszczęściu wiadomo, że zmniejszamy reakcje wynikłe z naszych czynności niepobożnych. Jeśli chcemy się wydostać ze szponów tej niewiedzy, wówczas – zamiast przywiązywać się do okolicznościowego szczęścia czy nieszczęścia, wynikającego z pobożnych lub bezbożnych działań -–powinniśmy zaakceptować każdą pozycję, w jakiej się znajdujemy z woli Pana. Zatem jeśli po prostu podporządkujemy się Najwyższej Osobie Boga, wydostaniemy się ze szponów tej materialnej egzystencji.
04.08.34 Znaczenie: Zazwyczaj, kiedy spotykamy kogoś bardziej kwalifikowanego niż my sami, zaczynamy mu zazdrościć; kiedy znajdujemy kogoś mniej kwalifikowanego, szydzimy z niego; a kiedy spotykamy kogoś nam równego, stajemy się bardzo dumni ze swych działań. Takie są przyczyny wszelkich materialnych utrapień. Dlatego też wielki mędrzec Narada poradził, że bhakta powinien działać doskonale. Zamiast zazdrościć człowiekowi bardziej kwalifikowanemu, powinniśmy przyjąć go z radością. Zamiast gnębić człowieka mniej kwalifikowanego, powinniśmy okazać mu współczucie, aby wznieść go do odpowiedniego standardu. A kiedy spotykamy równego siebie, zamiast napawać się dumą przed nim ze swych dokonań, powinniśmy traktować go jak przyjaciela. Powinniśmy także darzyć współczuciem ogół ludzi, którzy cierpią z powodu zapomnienia o Krsnie. Te ważne czynności przyniosą nam szczęście w tym materialnym świecie.
04.08.35 Znaczenie: Istnieją rozmaite grupy ludzi. Jedni są nazywani akami, co odnosi się do tych, którzy nie mają materialnych pragnień. Pragnienie musi istnieć – materialne lub duchowe. Materialne pragnienie powstaje, gdy chcemy zadowolić swoje własne zmysły. Kto gotów jest poświęcić wszystko, by zadowolić Najwyższą Osobę Boga, tego można uznać za osobę o pragnieniach duchowych. Dhruva nie przyjął instrukcji wielkiego świętego Narady, gdyż uważał, że nie jest w stanie wypełnić takiej instrukcji, która zakazywała wszelkich materialnych pragnień. Jednakże nie jest faktem, że ci, którzy mają materialne pragnienia, nie mogą wielbić Najwyższej Osoby Boga. Jest to zasadnicza nauka, jaka płynie z życia Dhruvy, który przyznał otwarcie, że jego serce pełne było materialnych pragnień. Bardzo dotknęły go okrutne słowa macochy, podczas gdy tym którzy są duchowo zaawansowani, nie zależy na czyimkolwiek potępieniu czy uwielbieniu.
Bhagavad-gita mówi, że osoby, które rzeczywiście są zaawansowane w życiu duchowym, nie dbają o dwoiste zachowania tego materialnego świata. Lecz Dhruva Maharaja przyznał otwarcie, że nie był ponad wpływem materialnego szczęścia i nieszczęścia. Wierzył, że instrukcja której udzielił mu Narada, była cenna, lecz nie mógł jej przyjąć. Postawione tutaj pytanie brzmi: czy osoba dotknięta materialnymi pragnieniami może wielbić Najwyższą Osobę Boga, czy też nie? Odpowiedzią jest, że każdy może Go wielbić. Nawet jeśli ktoś ma do spełnienia wiele materialnych pragnień, powinien przyjąć świadomość Krsny i wielbić Najwyższego Pana Krsnę, który jest tak łaskawy, że spełnia pragnienia wszystkich. Z tego opowiadania jasno wynika, że nikomu nie zakazuje się wielbienia Najwyższej Osoby Boga, nawet jeśli ktoś ma wiele materialnych pragnień.
04.08.36 Znaczenie: Jest powiedziane, że serce lub umysł jest niczym gliniane naczynie; raz rozbite nie może zostać naprawione przy pomocy żadnych środków. Dhruva Maharaja dał ten przykład Naradzie Muniemu. Powiedział, że jego serce – przeszyte strzałami szorstkich słów macochy – było tak złamane, że nic, prócz pragnienia przeciwdziałania zniewadze macochy, nie wydawało się mu wartościowe. Powiedziała ona, że Dhruva Maharaja nie był godny tego, by siedzieć na tronie czy na kolanach swego ojca, gdyż narodził się z łona Suniti, zlekceważonej królowej Maharajy Uttanapady. Innymi słowy, zgodnie z opinią swej macochy, nie można go było uznać za króla. Dlatego też Dhruva Maharaja postanowił, że zostanie królem planety jeszcze bardziej wzniosłej niż ta, którą miał Brahma, największy ze wszystkich półbogów.
Dhruva Maharaja w pośredni sposób oznajmił Naradzie, że istnieją cztery rodzaje ludzkiego charakteru: charakter bramiński, charakter ksatriyi, charakter vaiśyi i charakter śudry. Duch jednej kasty nie jest odpowiedni dla członków innej kasty. Postawa filozoficzna wyrażona przez Naradę Muniego mogła być właściwa dla charakteru bramina, ale nie była odpowiednia dla ksatriyi. Dhruva przyznał otwarcie, że brakowało mu bramińskiej pokory i dlatego nie był w stanie przyjąć filozofii Narady Muniego.
Wypowiedzi Dhruvy Maharajy świadczą o tym, że jeśli dziecko nie jest kształcone zgodnie ze swoimi skłonnościami, nie jest możliwe, by rozwinęło swój szczególny charakter. Obowiązkiem mistrza duchowego, czy nauczyciela, było obserwowanie psychologicznego mechanizmu każdego chłopca z osobna i w ten sposób kształcenie go w jakimś szczególnym zawodowym obowiązku. Dhruva Maharaja, wykształcony już w duchu ksatriyi, nie przyjął bramińskiej filozofii. W Ameryce mamy praktyczne doświadczenie tej niezgodności usposobień bramińskich z usposobieniami ksatriyów. Amerykańscy chłopcy, którzy byli kształceni po prostu jako śudrowie, nie nadają się w ogóle do udziału w bitwie. Dlatego też, gdy wzywa się ich, aby wstąpili do wojska, odmawiają, ponieważ nie mają ducha ksatriyi. A to jest przyczyną wielkiego niezadowolenia w społeczeństwie.
To, że chłopcy nie mają ducha ksatriyi, nie oznacza, że uzyskali wykształcenie w cechach bramińskich. Zostali wyszkoleni na śudrów i tak oto, na skutek frustracji, stają się hipisami. Jednakże, choć jako śudrowie upadli do najniższego stanu, gdy tylko przystępują do rozpoczętego w Ameryce ruchy świadomości Krsny, są szkoleni w osiągnięciu kwalifikacji bramińskich. Innymi słowy, ponieważ ruch świadomości Krsny jest dostępny dla każdego, ogół ludzi może osiągnąć kwalifikacje bramińskie. A w chwili obecnej jest to największą potrzebą, gdyż w rzeczywistości nie ma teraz braminów czy ksatriyów, lecz jedynie trochę vaiśyów, a ogromna większość to śudrowie. Klasyfikacja społeczeństwa na braminów, ksatriyów, vaiśyów i śudrów jest bardzo naukowa. W ludzkim ciele społecznym bramini są uważani za głowę, ksatriyowie za ramiona, vaiśyowie za brzuch, a śudrowie za nogi. W chwili obecnej ciało to ma nogi i brzuch, lecz brak mu rąk oraz głowy i dlatego społeczeństwo jest w stanie całkowitego rozgardiaszu. Aby wznieść upadłe ludzkie społeczeństwo do najwyższego standardu duchowej świadomości, konieczną rzeczą jest przywrócenie kwalifikacji bramińskich.
04.08.37 Znaczenie: Kiedy Dhruva Maharaja odmówił przyjęcia bramińskiej instrukcji Narady Muniego, w naturalny sposób następną kwestią było, jakiego rodzaju instrukcji pragnął. Więc zanim nawet Narada Muni zapytał, Dhruva Maharaja wyraził swe głębokie pragnienie. Jego ojciec był oczywiście cesarzem całego świata, a dziadek, Pan Brahma, był stwórcą wszechświata. Dhruva Maharaja wyraził pragnienie posiadania królestwa lepszego niż królestwo jego ojca i dziadka. Otwarcie przyznał, że pragnął królestwa, które nie ma sobie równych w trzech światach, mianowicie w wyższym, średnim i niższym systemie planetarnym. Największą osobistością w tym wszechświecie jest Pan Brahma i Dhruva Maharaja pragnął pozycji większej nawet niż ta, którą zajmował Pan Brahma. Pragnął skorzystać z obecności Narady Muniego, gdyż dobrze wiedział, że gdyby Narada Muni, największy bhakta Pana Krsny, mógł pobłogosławić go lub pokazać mu ścieżkę, wówczas z pewnością byłby w stanie zająć pozycję bardziej wzniosłą niż jakakolwiek osoba w trzech światach. Pragnął zatem, by Naradaji pomógł mu osiągnąć taką pozycję. Dhruva Maharaja pragnął pozycji większej niż pozycja Brahmy. Praktycznie była to propozycja niewykonalna, lecz gdy bhakta zadowoli Najwyższą Osobę Boga, może osiągnąć nawet rzeczy niemożliwe.
Jedną wspomnianą tutaj szczególną rzeczą jest to, że Dhruva Maharaja nie pragnął zając wzniosłej pozycji za wszelką cenę, lecz pragnął ją osiągnąć przy pomocy uczciwych środków. To znaczy, że jeśli Krsna ofiarowałby mu taką pozycję, wówczas Dhruva by ją przyjął. Taka jest natura bhakty. Może on pragnąć materialnej korzyści, lecz przyjmuje ją tylko wtedy, gdy ofiaruje mu ją Krsna. Dhruva Maharaja z przykrością odrzucił instrukcje Narady Muniego; dlatego też poprosił, by był dla niego łaskawy i ukazał ścieżkę, dzięki której będzie mógł spełnić pragnienia swego umysłu.
04.08.38 Znaczenie: Choć Dhruva Maharaja był dzieckiem, wyraził nadzieję, że będzie mógł uzyskać błogosławieństwo, dzięki któremu otrzymałby królestwo przewyższające bogactwem królestwa jego ojca i dziadka. Wyraził również swą radość, że spotkał tak wzniosłą osobę jak Narada, którego jedyną troską było oświecanie świata, niczym słońce obracające się po całym wszechświecie jedynie w celu wyświadczenia korzyści mieszkańcom wszystkich planet. Narada Muni wędruje po całym wszechświecie, mając jedynie na względzie największe dobro całego wszechświata, ucząc każdego jak zostać bhaktą Najwyższej Osoby Boga. Zatem Dhruva Maharaja był całkowicie pewny, że Narada Muni mógł spełnić jego pragnienie, mimo iż to pragnienie było bardzo niezwykłe.
Bardzo znaczący jest przykład słońca. Słońce jest tak łaskawe, że bez namysłu rozdziela wszędzie swe promienie. Dhruva Maharaja poprosił Naradę Muniego, by był dla niego łaskawy. Zaznaczył, że Narada wędruje po całym wszechświecie jedynie w celu czynienia dobra wszystkim uwarunkowanym duszom. Prosił, by Narada Muni okazał mu swą łaskę, spełniając jego szczególne pragnienie. Dhruva Maharaja był mocno zdeterminowany, aby spełnić swe pragnienie i w tym celu opuścił dom i pałac.
04.08.39 Znaczenie: Ponieważ wielki mędrzec Narada jest pierwszym między mistrzami duchowymi, w naturalny sposób jego jedynym działaniem jest obdarzanie każdego, kogo spotka, największym dobrem. Jednakże Dhruva Maharaja był dzieckiem i jego żądanie było również żądaniem swawolnego dziecka. A mimo to wielki mędrzec poczuł dla niego współczucie i dla jego dobra wypowiedział następujące wersety.
04.08.40 Znaczenie: Dhruva Maharaja domagał się siedziby większej niż siedziba Pana Brahmy. Uważa się, że w tym wszechświecie Pan Brahma zajmuje najbardziej wzniosłą pozycję, gdyż jest pierwszym między wszystkimi półbogami, lecz Dhruva Maharaja pragnął królestwa przewyższającego jego królestwo. Dlatego jego pragnienie nie mogło zostać spełnione dzięki wielbieniu jakiegokolwiek półboga. Jak opisuje Bhagavad-gita, wszystkie błogosławieństwa ofiarowane przez półbogów są tymczasowe. Dlatego też Narada Muni poprosił Dhruvę Maharaję, aby podążał ścieżką poleconą przez jego matkę – ścieżką wielbienia Krsny, Vasudevy. Kiedy Krsna cokolwiek ofiarowuje, przekracza to oczekiwania bhakty. Zarówno Suniti, jak i Narada Muni wiedzieli, że nie było możliwe, by jakiś półbóg spełnił żądanie Dhruvy Maharajy i dlatego oboje polecili, by podążył procesem służby oddania dla Pana Krsny.
Narada Muni został tu określony jako bhagavan, gdyż każdą osobę może pobłogosławić tak, jak Najwyższa Osoba Boga. Był bardzo zadowolony z Dhruvy Maharajy i od razu mógł osobiście dąć to, czego ten pragnął, lecz nie na tym polega obowiązek mistrza duchowego. Jego obowiązkiem jest angażowanie ucznia we właściwą służbę oddania, co zalecają śastry. Krsna był podobnie obecny przed Arjuną i choć mógł nawet bez walki zapewnić mu zwycięstwo nad stroną przeciwną, nie uczynił tego; zamiast tego poprosił Arjunę, by walczył. W ten sam sposób Narada Muni prosił Dhruvę Maharaję, aby poddał się dyscyplinie w służbie oddania, jeśli pragnie osiągnąć upragniony rezultat.
04.08.41 Znaczenie: Bhagavad-gita mówi, że półbogowie mogą ofiarować błogosławieństwa jedynie za pozwoleniem Najwyższej Osoby Boga. Dlatego też, kiedy składana jest półbogowi jakakolwiek ofiara, wówczas przynosi się Najwyższego Pana w formie narayana-śila, czyli śalagrama-śila, aby ją obserwował. W rzeczywistości, bez pozwolenia Najwyższego Pana półbogowie nie mogą dać żadnego błogosławieństwa. Dlatego też Narada Muni poradził, że nawet jeśli chcemy osiągnąć religijność, rozwój ekonomiczny, zadawalanie zmysłów czy wyzwolenie, powinniśmy zbliżyć się do Najwyższej Osoby Boga, ofiarować modlitwy i u lotosowych stóp Pana prosić o spełnienie swych pragnień. To jest prawdziwa inteligencja. Osoba inteligentna nigdy nie udaje się do półbogów, aby o cokolwiek prosić. Udaje się bezpośrednio do Najwyższej Osoby Boga, który jest źródłem wszelkich błogosławieństw.
Jak Pan Śri Krsna powiedział w Bhagavad-gicie: spełnianie rytualistycznych ceremonii nie jest w rzeczywistością religią. Prawdziwą ścieżką religii jest podporządkowanie się lotosowym stopom Pana. Dla tego, kto rzeczywiście podporządkował się lotosowym stopom Pana, nie ma kwestii podejmowania żadnego oddzielnego wysiłku w celu osiągnięcia rozwoju ekonomicznego. Bhakta pełniący służbę oddania dla Pana nie doznaje zawodu w zadowoleniu swych zmysłów. Jeśli pragnie zadowolić swe zmysły, Krsna spełni to pragnienie. A jeśli chodzi o wyzwolenie, każdy bhakta w pełni zaangażowany w służbę dla Pana już jest wyzwolony; dlatego nie ma dla niego odrębnej potrzeby wyzwolenia.
Dlatego też Narada Muni poradził Dhruvie Maharajy, by przyjął schronienie Vasudevy, Pana Krany i zaangażował się tak, jak doradziła jego matka, to bowiem pomoże mu spełnić jego pragnienia. W tym wersecie Narada Muni podkreślił szczególnie służbę oddania dla Pana jako jedyną drogę. Innymi słowy, nawet jeśli ktoś jest pełen materialnych pragnień, może kontynuować swą służbę oddania dla Pana, w wszystkie jego pragnienia zostaną spełnione
04.08.42 Znaczenie: Zarówno Narada Muni, jak i Suniti, matka Dhruvy Maharajy, doradzili mu aby wielbił Najwyższą Osobę Boga. Teraz Narada Muni szczególnie daje mu instrukcje, w jaki sposób to wielbienie Najwyższej Osoby może bardzo szybko przynieść owoce. Poleca, aby Dhruva Maharaja udał się nad brzeg Yamuny, gdzie jest las nazywany Madhuvana i tam rozpoczął swą medytację i wielbienie.
Miejsca pielgrzymek szczególnie sprzyjają szybkiemu postępowi bhakty w życiu duchowym. Pan Krsna przebywa wszędzie, jednak szczególnie łatwo jest zbliżyć się do Niego w świętych miejscach pielgrzymek, w tych miejscach bowiem mieszkają wielcy mędrcy. Pan Krsna mówi, że przebywa wszędzie, gdzie bhaktowie intonują chwały Jego transcendentalnych czynności. W Indii jest wiele miejsc pielgrzymek, a szczególnie sławne są Badari-narayana, Dvaraka, Rameśvara i Jagannatha Puri. Te święte miejsca zostały określone mianem czterech dham. Dhama odnosi się do miejsca, w którym można natychmiast wejść w kontakt z Najwyższym Panem. Aby udać się do Badari-narayana, do Najwyższej Osoby Boga, musimy w drodze tej przejść przez Hardwar. Podobnie, są inne święte miejsca pielgrzymek, takie jak Prayaga (Allahabad) i Mathura, a najwyższym wśród nich wszystkich jest Vrndavana. Jeśli ktoś nie jest zbyt zaawansowany w życiu duchowym, poleca się mu, by przebywał w takim świętym miejscu i pełnił tam służbę oddania. Lecz bhakta zaawansowany, jak Narada Muni, który naucza, może służyć Najwyższemu Panu gdziekolwiek. Czasem udaje się nawet na planety piekielne. Piekielne warunki nie mają wpływu na Naradę Muniego, gdyż jest on zaangażowany w wielce odpowiedzialne czynności w służbie oddania. Zgodnie ze stwierdzeniem Narady Muniego, najbardziej świętym miejscem jest Madhuvana, która wciąż istnieje na obszarze Vrndavany w dystrykcie Mathury. Nadal przebywa tam wiele świętych osób, które pełnią służbę oddania dla Pana.
Na obszarze Vrndavany jest 12 lasów i Madhuvana jest jednym z nich. Pielgrzymi ze wszystkich stron Indii gromadzą się i odwiedzają te wszystkie 12 lasów.
Na wschodnim brzegu Yamuny
jest 5 lasów:
Bhadravana,
Bilvavana,
Lauhavana,
Bhandiravana i
Mahavana.
Na brzegu zachodnim jest ich
7:
Madhuvana,
Talavana,
Kumudavana,
Bahulavana,
Kamyavana,
Khadiravana i
Vrndavana.
W tych 12 lasach są również ghata, czyli miejsca do kąpieli. Są nimi kolejno:
(1) Avimukta,
(2) Adhirudha,
(3) Guhya-tirtha,
(4) Prayaga-tirtha,
(5) Kanakhala,
(6) Tinduka-tirtha,
(7) Surya-tirtha,
(8) Vatasvami,
(9) Dhruva-gata (Dhruva-ghata, gdzie rośnie wiele pięknych drzew owocowych i kwiatów, słynie z tego, że w tym wzniosłym miejscu medytował oraz oddawał się srogim pokutom i wyrzeczeniom Dhruva Maharaja),
(10)
Rsi-tirtha,
(11)
Moksa-tirtha,
(12) Buddha-tirtha,
(13) Gokarna,
(14)
Krsnaganga,
(15)
Vaikuntha,
(16)
Asi-kunda,
(17) Catuh-sumudrika-kupa,
(18) Akrura-tirtha (kiedy Krsna i Balarama udawali się do Mathury w rydwanie powożonym przez Akrurę, wszyscy z nich wzięli kąpiel w tym ghata),
(19) Yajnika-vipra-sthana,
(20) Kubja-kupa,
(21) Ranga-sthala,
(22) Mancha-sthala,
(23) Mallayuddha-sthana i
(24) Daśaśvamedha.
04.08.43 Znaczenie: Ta wypowiedź wskazuje, że Dhruva Maharaja otrzymał już instrukcje, w jaki sposób praktykować ośmiostopniowy system yogi, który jest znany jako astanga-yoga. System ten został wyjaśniony w naszej Bhagavad-gicie Takiej Jaką Jest, w rozdziale zatytułowanym "Dhyana-yoga", na stronach 317-319. Wiadomo, że w astanga-yodze praktykuje się uspokojenie umysłu, a następnie koncentrujemy się na formie Pana Visnu, jak opiszą to następne wersety. Stwierdzono tutaj wyraźnie, że astanga-yoga nie jest cielesnym ćwiczeniem gimnastycznym, lecz praktyką koncentrowania umysłu na formach Visnu. Zanim usiądziemy na swym asanie, co także jest opisane w Bhagavad-gicie, musimy trzy razy dziennie bardzo dokładnie oczyszczać się w klarownej lub świętej wodzie. Woda Yamuny w naturalny sposób jest jasna i czysta, a zatem jeśli ktokolwiek kąpie się w niej trzy razy, bez wątpienia będzie bardzo czysty zewnętrznie. Dlatego też Narada Muni pouczył Dhruvę Maharaję, aby udał się nad brzeg Yamuny i w ten sposób oczyścił się zewnętrznie. Jest to część stopniowego procesu praktykowania yogi mistycznej.
04.08.44 Znaczenie: Werset ten opisuje w zarysie cały system yogi, a szczególny nacisk kładzie na ćwiczenia oddechowe praktykowane w celu zatrzymania niepokojącego umysłu. Umysł z natury zawsze się waha, ponieważ jest bardzo niestały, lecz celem ćwiczeń oddechowych jest kontrolowanie go. Ten proces kontrolowania umysłu mógł być całkowicie możliwy w tamtych czasach, miliony lat temu, kiedy podjął go Dhruva Maharaja. Lecz w chwili obecnej umysł musi, poprzez proces intonowania, skupić się bezpośrednio na lotosowych stopach Pana. Intonując mantrę Hare Krsna, natychmiast koncentrujemy się na wibracji dźwiękowej, myślimy o lotosowych stopach Pana i bardzo szybko wznosimy się do stanu samadhi, czyli transu. Jeśli kontynuujemy intonowanie świętych imion Pana, które nie są różne od Najwyższej Osoby Boga, nasz umysł w naturalny sposób pogrąży się w myślach o Panu.
Tutaj polecono Dhruvie Maharajy, aby medytował o najwyższym guru, czyli najwyższym mistrzu duchowym. Najwyższym mistrzem duchowym jest Krsna, który z tego względu znany jest jako caitya-guru. Odnosi się to do Duszy Najwyższej, który przebywa w każdym sercu. Jak stwierdza Bhagavad-gita, pomaga On z wewnątrz i przysyła mistrza duchowego, który pomaga z zewnątrz. Mistrz duchowy jest zewnętrzną manifestacja caitya-guru, czyli mistrza duchowego przebywającego w każdym sercu.
Proces, poprzez który porzucamy swoje myśli o rzeczach materialnych, nazywany jest pratyahara i pociąga on za sobą uwolnienie od wszelkich materialnych myśli i zajęć. Użyte w tym wersecie słowo abhidhyayet wskazuje, że jeśli nasz umysł nie jest skupiony, nie możemy medytować. Zatem konkluzja jest taka, że medytacja oznacza myślenie o Panu wewnątrz. Czy dojdziemy do tego etapu poprzez proces astanga-yogi czy też dzięki metodzie, którą śastry polecają szczególnie dla obecnego wieku – bezustannemu intonowaniu świętego imienia Pana – celem jest medytowanie o Najwyższej Osobie Boga.
04.08.45 Znaczenie: Werset ten wyraźnie mówi, w jaki sposób należy medytować o formie Pana. Medytacja bezosobowa jest fałszywym wynalazkiem czasów współczesnych. Nie poleca jej żadna księga literatury wedyjskiej. Kiedy Bhagavad-gita poleca medytację, używa słowa mat-parah, co oznacza "odnoszące się do Mnie". Każda forma Visnu odnosi się do Pana Krsny, gdyż Pan Krsna jest oryginalną formą Visnu. Czasem ktoś usiłuje medytować o bezosobowym Brahmanie, opisanym w Bhagavad-gicie jako avyakta, co oznacza "niezamanifestowany" lub "bezosobowy". Lecz Sam Pan zauważył, że ci, którzy są przywiązani do bezosobowego aspektu Pana, podejmują się bardzo ciężkiego zadania, dlatego że nikt nie może skoncentrować się na aspekcie bezosobowym. Należy skupić się na formie Pana, która została tu opisana w związku z medytacją Dhruvy Maharajy. Dhruva Maharaja opanował ten rodzaj medytacji i jego yoga zakończyła się sukcesem, co będzie widoczne z późniejszych opisów.
04.08.46 Znaczenie: Każdy musi się podporządkować komuś nadrzędnemu. Taka jest stała natura warunków naszego życia. W chwili obecnej próbujemy podporządkować się komuś: albo społeczeństwu, albo swojemu narodowi, rodzinie, państwu lub rządowi. Proces podporządkowania już istnieje, lecz nigdy nie jest doskonały, ponieważ nie jest doskonała osoba lub instytucja, której się podporządkowujemy. I nasze podporządkowanie, które ma tak wiele ukrytych motywów, również nie jest doskonałe. Tak więc, w świecie materialnym nikt nie jest godny tego, by przyjąć czyjeś podporządkowanie, ani też nikt nie podporządkowuje się całkowicie komuś innemu, póki nie zostanie do tego zobowiązany. Lecz tutaj proces podporządkowania jest dobrowolny, a Pan jest godny, by je przyjąć. To podporządkowanie żywej istoty pojawia się automatycznie, gdy tylko ujrzy ona piękną, młodzieńczą naturę Pana.
Opis podany przez Naradę Muniego nie jest wyobrażeniem. Formę Pana poznajemy poprzez system parampara. Filozofowie Mayavadi mówią, że musimy wyobrazić sobie formę Pana, lecz tutaj Narada Muni tego nie mówi. Podaje raczej opis formy Pana z autorytatywnych źródeł. On sam jest autorytetem i może udać się na Vaikunthalokę i osobiście zobaczyć Pana; dlatego też jego opis cielesnych cech Pana nie jest fantazją. Czasem dajemy naszym studentom instrukcje dotyczące cielesnych cech Pana i oni Go malują. Ich obrazy nie są czymś wyimaginowanym. Opis został podany przez sukcesję uczniów, tak jak ten dany przez Naradę Muniego, który widzi Pana i opisuje Jego cielesne cechy. Dlatego też należy przyjąć takie opisy, a jeśli są namalowane, malarstwo to nie jest fantazją.
04.08.47 Znaczenie: W wersecie tym bardzo istotne jest słowo purusam. Pan nigdy nie jest rodzaju żeńskiego. Zawsze jest rodzaju męskiego (purusa). Dlatego też w błędzie jest impersonalista, który wyobraża sobie formę Pana jako kobiecą. Pan pojawia się w formie kobiety, jeśli jest to konieczne, lecz Jego wieczną formą jest purusa, gdyż pierwotnie jest On rodzaju męskiego. Kobiecą cechę Pana przejawiają boginie fortuny: Laksmi, Radharani, Sita itd. Wszystkie te boginie fortuny są sługami Pana; nie są one Najwyższym, jak to fałszywe wyobraża sobie impersonalista. Pan Krsna w Swym aspekcie Narayana zawsze ma cztery ręce. Ten aspekt czteroramiennego Narayana Pan ukazał na polu bitewnym Kuruksetry, kiedy Arjuna pragnął ujrzeć Jego formę kosmiczną. Niektórzy wielbiciele są zdania, że Krsna jest inkarnacją Narayana, lecz szkoła Bhagavata mówi, że Narayana jest manifestacją Krsny.
04.08.51 Znaczenie: W związku z tym bardzo ważne jest słowo niyatena, ponieważ wskazuje ono, że medytację powinniśmy praktykować w sposób opisany powyżej. Nie powinniśmy wymyślać sposobu medytowania o Najwyższej Osobie Boga, gdyż powinniśmy podążać za autoryzowanymi śastrami i autoryzowanymi osobistościami. Dzięki tego rodzaju zalecanej metodzie możemy koncentrować się na Panu, dopóki nie będziemy tak skupieni, że pozostaniemy w transie, zawsze myśląc o jego formie. W wersecie tym użyte zostało słowo eka-bhutena, co oznacza "z wielką uwagą i koncentracją". Jeśli skoncentrujemy się na opisach cielesnych Pana, nigdy nie upadniemy.
04.08.52 Znaczenie: Ta niewzruszona medytacja określana jest mianem samadhi, czyli transu. Jak zostało to tutaj opisane, osoba bezustannie pełniąca transcendentalną miłosną służbę dla Pana nie może odstąpić od medytacji o Nim. Arcana-marga, czyli ścieżka oddania polecana w systemie służby oddania Pancaratra dla wielbienia Bóstwa w świątyni, powoduje, że bhakta bezustannie myśli o Panu; to jest samadhi, czyli trans. Ten, kto oddaje się tego rodzaju praktyce, nie może odstąpić od służenia Panu, a to powoduje, że osiąga doskonałość w misji ludzkiego życia.
04.08.53 Znaczenie: Wewnątrz tego wszechświata znajduje się planeta nazywana Siddhaloką. Mieszkańcy Siddhaloki są z natury doskonali w 8-miu rodzajach osiągnięć yogi: zdolności stawania się mniejszym od najmniejszego, lżejszym od najlżejszego, większym od największego; możliwości natychmiastowego osiągnięcia tego czego się pragnie, a nawet możliwości stworzenia planety itd. Są to niektóre doskonałości yogi. Dzięki mocy laghima-siddhi, czyli procesu oczyszczania, w wyniku którego można stać się lżejszym od najlżejszego, mieszkańcy Siddhaloki mogą szybować po niebie bez samolotów czy statków powietrznych. Tutaj Narada Muni dał do zrozumienia Dhruvie Maharajy, że dzięki medytowaniu o transcendentalnej formie Pana i jednoczesnemu intonowaniu mantry, w ciągu 7 dni osiąga się taką doskonałość, że można ujrzeć ludzkie istoty, które szybują po niebie. Narada Muni używa słowa japah, które wskazuje, że mantra do intonowania jest bardzo poufna. Ktoś może zapytać, "Jeśli jest poufna to dlaczego została wymieniona w dziele Śrimad-Bhagavatam?" Jest poufna w tym sensie: mantrę jawną możemy otrzymać gdziekolwiek, lecz nie działa ona, dopóki nie zostanie przyjęta w łańcuchu sukcesji uczniów. Autorytatywne źródła powiedziały, że żadna mantra nie jest skuteczna, jeśli nie pochodzi od sukcesji uczniów.
Inną rzeczą ustanowiona w tym wersecie jest to, że medytując należy intonować mantrę. Intonowanie mantry Hare Krsna jest w tym wieku najłatwiejszym procesem medytacji. Gdy tylko intonujemy mantrę Hare Krsna, widzimy formy Krsny, Ramy i Ich energie, a to jest stanem doskonałego transu. Podczas intonowania Hare Krsna nie powinniśmy próbować w sztuczny sposób zobaczyć formy Pana, lecz kiedy intonujemy bez obraz, Pan automatycznie pojawi się w polu widzenia intonującego. Dlatego też osoba intonująca musi skupić się na słuchaniu wibracji, a Pan pojawi się automatycznie, bez dodatkowego wysiłku jej strony.
04.08.54 Znaczenie: Om namo bhagavate vasudevaya jest znana jako dvadaśaksara-mantra. Mantrę tę intonują bhaktowie Vaisnava. Rozpoczyna ją pranava, czyli omkara. Istnieje zalecenie, że ci, którzy nie są braminami, nie mogą wypowiadać mantry pranava. Lecz Dhruva Maharaja narodził się jako ksatriya. Natychmiast przyznał przed Naradą Munim, że jako ksatriya nie był w stanie przyjąć jego instrukcji wyrzeczenia i równowagi umysłu, które są sprawą bramina. A jednak, choć Dhruva nie był braminem lecz ksatriyą, otrzymał pozwolenie, dzięki autorytetowi Narady, aby wypowiadać pranava omkarę. Jest to bardzo istotne. Szczególnie w Indii kastowi bramini wielce oponują, gdy osoby z innych kast, nienarodzone w rodzinie braminów, recytują tę mantrę pranava. Lecz tutaj mamy bezsprzeczny dowód, że jeśli jakaś osoba przyjmie mantrę Vaisnava lub sposób wielbienia Bóstwa praktykowany przez Vaisnavów, wówczas wolno jej intonować mantrę pranava. W Bhagavad-gicie Pan osobiście uznaje, że każdy – nawet osoba niskiego rodu – może wznieść się do najwyższej pozycji i powrócić do domu, do Boga, jeśli po prostu właściwie wypełnia proces wielbienia.
Jak stwierdził tutaj Narada Muni, zalecane zasady mówią, że mantrę powinniśmy przyjąć od bona fide mistrza duchowego i powinniśmy jej słuchać prawym uchem. Należy nie tylko intonować ją lub cicho powtarzać, lecz trzeba mieć przed sobą Bóstwo, czyli fizyczną formę Pana. Oczywiście, kiedy Pan się pojawia, nie jest to dłużej forma fizyczna. Na przykład, kiedy żelazny pręt jest rozpalany w ogniu do czerwoności, nie jest już dłużej żelazem; jest ogniem. Podobnie, gdy wykonamy formę Pana – czy to z drewna, kamienia, metalu, klejnotu, czy też ją namalujemy lub nawet stworzymy w umyśle – jest ona bona fide, duchowa i transcendentalna. Mantrę musimy nie tylko otrzymać od bona fide mistrza duchowego, jak Narada Muni czy jego reprezentanta w sukcesji uczniów, lecz musimy ją intonować. I nie tylko musimy ją intonować, lecz powinniśmy również ofiarowywać wszelkie pożywienie, jakie – stosownie do czasu i udogodnień – jest dostępne w tej części świata, w której przebywamy.
Ta metoda wielbienia – intonowanie mantry i przygotowywanie form Pana – nie jest ani stereotypowa, ani nigdzie nie jest dokładnie taka sama. Werset ten podkreśla, że powinniśmy brać pod uwagę czas, miejsce i dostępne udogodnienia. Nasz ruch świadomości Krsny rozwija się na całym świecie, a także instalujemy Bóstwa w różnych ośrodkach. Czasem nasi indyjscy przyjaciele, nadęci wymyślonymi pojęciami, krytykują: "To nie zostało zrobione. Tamto nie zostało wykonane." Lecz zapomnieli o tej instrukcji, której Narada udzielił Dhruvie Maharajy, jednemu z największych Vaisnavów. Musimy wziąć pod uwagę określony czas, kraj i udogodnienia. Co jest dogodne w Indii, może nie być dogodne w krajach zachodnich. Ci, którzy w rzeczywistości nie są w linii acaryów, czyli którzy sami nie wiedzą jak działać w roli acaryi, niepotrzebnie krytykują poczynania ISKON-u w krajach znajdujących się poza Indiami. Faktem jest, że tacy krytykanci sami nie potrafią nic zrobić, aby szerzyć świadomość Krsny. Jeżeli ktoś podejmuje nauczanie, przyjmując wszelkie ryzyko i biorąc pod uwagę wszelkie okoliczności zależne od czasu oraz miejsca, to może się tak zdarzyć, że nastąpią zmiany w sposobie oddawania czci. Lecz zgodnie z śastrami, nie jest to bynajmniej błędem, Śrimad Viraraghava Acarya, acarya w sukcesji uczniów Ramanuja-sampradayi, zauważył w swym komentarzu, że candala – czyli uwarunkowane dusze, które przyszły na świat w rodzinach niższych niż śudrowie – również mogą zostać inicjowani stosownie do okoliczności. Aby uczynić ich Vaisnavami, formalności mogą tu i ówdzie ulec nieznacznej zmianie.
Pan Caitanya Mahaprabhu poleca, by jego imię było słuchane w każdym zakątku świata. A jakże będzie to możliwe, jeśli nie będziemy wszędzie nauczać. Kult Pana Caitanyi jest bhagavata-dharmą, a On szczególnie poleca krsna-katha, czyli kult Bhagavad-gity i Śrimad-Bhagavatam. Poleca, by każdy Indyjczyk, uważający to zadanie za para-upakara, czyli działalność dobroczynną, niósł posłanie Pana pozostałym mieszkańcom świata. Wyrażenie "pozostali rezydenci świata" nie odnosi się do tych, którzy są dokładnie niczym indyjscy bramini i ksatriyowie lub niczym kastowi bramini, którzy twierdza, że są braminami, gdyż narodzili się w rodzinach braminów. Zasada, że kult Vaisnava powinien być rozpowszechniony jedynie wśród Indusów i Hindusów, jest ideą błędną. Powinno istnieć nauczanie przywodzące każdego do kultu Vaisnava. Takie jest właśnie zadanie ruchu świadomości Krsny. Nie ma zakazu szerzenia ruchu świadomości Krsny nawet wśród ludzi, którzy urodzili się w rodzinach candala, mleccha czy yavana. Nawet w Indiach Śrila Sanatana Gosvami wypowiedział się w tej sprawie w swej książce Hari-bhakti-vilasa, która jest smrti, i jest autoryzowanym wedyjskim przewodnikiem Vaisnavów w ich codziennych zachowaniach. Sanatana Gosvami mówi, że tak jak mosiądz może przemienić się złoto – zmieszany w procesie chemicznym z rtęcią – tak dzięki bona fide diksa, czyli metodzie inicjacji, każdy może zostać Vaisnavą. Powinniśmy przyjąć inicjację od bona fide mistrza duchowego pochodzącego z sukcesji uczniów, którego autoryzował poprzedni mistrz duchowy. Jest to określane mianem diksa-vidhana. Pan Krsna oznajmia w Bhagavad-gicie, vyapaśritya: należy przyjąć mistrza duchowego. Dzięki temu procesowi cały świat może stać się świadomy Krsny.
04.08.55 Znaczenie: Werset ten szczególnie podkreśla, że listki tulasi są bardzo drogie Najwyższej Osobie Boga i bhaktowie powinni szczególnie dbać, by mieć listki tulasi w każdej świątyni i ośrodku wielbienia. Kiedy propagowaliśmy ruch świadomości Krsny w krajach zachodnich, byliśmy w wielkim nieszczęściu, gdyż nie mogliśmy znaleźć listków tulasi. Dlatego też jesteśmy niezmiernie zobowiązani uczennicy Śrimati Govindzie dasi, która z niezwykłą troską starała się wyhodować roślinki tulasi z nasion i dzięki łasce Krsny odniosła sukces. Teraz roślinki tulasi rosną w każdym prawie ośrodku naszego ruchu.
Listki tulasi są niezwykle ważne przy wielbieniu Najwyższej Osoby Boga. W tym wersecie słowo salilaih oznacza "wodą". Oczywiście Dhruva Maharaja spełniał proces wielbienia nad brzegiem Yamuny. Yamuna i Ganges są święte. Czasem wielbiciele w Indii utrzymują. Że Bóstwo musi być wielbione wodą Gangesu lub Yamuny. Lecz tutaj dowiadujemy się, że deśa-kala oznacza "stosownie do czasu i kraju". W krajach zachodnich nie ma Gangesu czy Yamuny – woda z tych świętych rzek nie jest tam dostępna. Ale czy to oznacza, że z tego powodu należy zarzucić kult arca? Nie. Salilaih odnosi się do każdej wody – każdej jaka jest dostępna – ale musi być ona niezwykle czysta i w czysty sposób zebrana. Taką wodę można użyć. Pozostałe parafernalia, takie jak girlandy z kwiatów, owoce i warzywa powinny być gromadzone stosownie do kraju i możliwości ich zdobycia. Listki tulasi są niezwykle ważne dla zadowolenia Pana, a więc o ile jest to możliwe, należy poczynić starania, by je uprawiać. Dhruvie Maharajy poradzono, aby wielbił Pana owocami i kwiatami dostępnymi w lesie. W Bhagavad-gicie Krsna mówi otwarcie, że przyjmuje warzywa, owoce, kwiaty itd. Nie powinniśmy ofiarowywać Panu Vasudevie niczego poza tym, co zalecił tutaj wielki autorytet, jakim jest Narada Muni. Nie możemy składać Bóstwu ofiar stosownie do swych kaprysów; ponieważ te owoce i warzywa są dostępne wszędzie we wszechświecie, powinniśmy zatem bardzo uważnie przestrzegać tego punktu.
04.08.56 Znaczenie: Dla bhakty zasadniczą rzeczą jest wielbienie formy Pana, a nie tylko medytowanie o Nim w swym umyśle z intonowaniem mantry danej przez mistrza duchowego. Należy też wielbić formę. Impersonaliści podejmują niepotrzebny trud, by medytować o czymś bezosobowym lub to wielbić, ale ta ścieżka jest bardzo niepewna. Bezosobowa medytacja czy bezosobowe wielbienie Pana nie jest polecane. Dhruva Maharaja otrzymał radę, by wielbił formę wykonaną z ziemi i wody, gdyż w dżungli najlepszą metodą – jeśli nie jest możliwe posiadania formy zrobionej z metalu, drewna czy kamienia – jest wielbienie formy Pana wykonanej z ziemi zmieszanej z wodą. Bhakta nie powinien troszczyć się o gotowanie pożywienia; należy ofiarowywać Bóstwu wszystko to, co jest dostępne w lesie lub w mieście wśród gatunku owoców i warzyw i bhakta powinien zadowolić się takim pokarmem. Nie powinien pragnąć bardzo smakowitych potraw. Oczywiście tam, gdzie jest to możliwe, trzeba ofiarowywać Bóstwu najlepsze pożywienie: z owoców i warzyw, gotowane lub nie. Ważnym czynnikiem jest to, aby bhakta był uregulowany (mita-bhuk); jest to jedna z jego dobrych cech. Nie powinien pragnąć zadowalać swego języka jakimś szczególnym rodzajem pożywienia. Powinien zadowolić się jedzeniem jakiegokolwiek prasada, które jest dostępne dzięki łasce Pana.
04.08.57 Znaczenie: Służba oddania obejmuje 9 zalecanych praktyk: słuchanie, intonowanie, pamiętanie, wielbienie, służenie, ofiarowywanie wszystkiego Bóstwu itd. Tutaj Dhruva Maharaja otrzymał radę, by nie tylko medytował o formie Pana, lecz także myślał o Jego transcendentalnych rozrywkach w Jego rozmaitych inkarnacjach. Filozofowie Mayavadi uważają, że inkarnacje Pana należą do tej samej kategorii co żywe istoty. Jest to wielkim błędem. Inkarnacja Najwyższej Osoby Boga nie jest zmuszona działać zgodnie z materialnymi prawami natury. Użyto tutaj słowa sveccha, aby wskazać, że pojawia się On dzięki Swej najwyższej woli. Zgodnie ze swa karmą dana przez prawa materialnej natury pod zwierzchnictwem Najwyższego Pana, dusza uwarunkowana jest zmuszona przyjąć określony rodzaj ciała. Lecz Pan nie pojawia się zmuszony nakazem materialnej natury; pojawia się tak, jak chce, poprzez Swą wewnętrzną moc. Na tym polega różnica. Dusza uwarunkowana przyjmuje określony rodzaj ciała, takie jak ciało wieprza, stosownie do swego działania i zgodnie z wyższym autorytetem materialnej natury. Lecz kiedy Pan Krsna pojawia się w inkarnacji dzika, nie jest On tym samym rodzajem wieprza, co jakieś zwykłe zwierzę. Krsna pojawia się jako Varaha-avatara, jako ekspansja, której nie można porównać ze zwykłym wieprzem. Jego pojawienie się i odejście są dla nas niepojęte. Bhagavad-gita wyraźnie mówi, że Pan pojawia się poprzez Swą wewnętrzną moc, aby chronić bhaktów i unicestwiać niebhaktów. Bhakta nigdy nie powinien uważać, że Krsna pojawia się jako jakaś zwykła ludzka istota czy zwierzę; Jego pojawienie się jako Varaha-murti lub koń czy żółw jest przejawieniem Jego wewnętrznej mocy. Brahma-samhita mówi, ananda-cinmaya-rasa-pratibhavitabhih: nie powinniśmy mylnie sądzić, że zstąpienie Pana w postaci ludzkiej istoty czy zwierzęcia jest tym samym, co narodziny zwykłej uwarunkowanej duszy, która jest zmuszona – poprzez prawa natury – pojawić się jako zwierzę, istota ludzka czy półbóg. Taki sposób myślenia jest obrazą. Pan Caitanya Mahaprabhu potępił Mayavadich za to, że znieważają Najwyższą Osobę Boga myśląc, iż Pan i uwarunkowane dusze są jednym i tym samym.
Narada poradził Dhruvie, by medytował o rozrywkach Pana, ponieważ jest to równie dobre jak medytacja powodująca koncentrację umysłu na formie Pana. Tak jak wartościowa jest medytacja o każdej formie Pana, tak samo cenne jest intonowanie rozmaitych imion Pana, takich jak Hari, Govinda i Narayana. Lecz w obecnym wieku szczególnie polecane jest intonowanie mantry Hare Krsna, jak zostało ogłoszone w śastrach: Hare Krsna, Hare Krsna, Krsna Krsna, Hare Hare ; Hare Rama, Hare Rama, Rama Rama, Hare Hare.
04.08.58 Znaczenie: Werset ten poleca, że nawet jeśli nie jesteśmy w stanie wielbić formy Pana wszystkimi polecanymi parafernaliami, możemy po prostu myśleć o Jego formie i w umyśle ofiarowywać wszystko, co polecają śastry, wliczając w to kwiaty, papkę candana, konchę, parasol, wachlarz i camarę. Możemy medytować o ofiarowaniu i intonować dwunastosylabową mantrę, om namo bhagavate vasudevaya. Ponieważ mantra i Najwyższa Osoba Boga nie różnią się, w przypadku nieposiadania fizycznych parafernaliów możemy wielbić formę Pana mantrą. W związku z tym powinniśmy mieć na uwadze historię bramina, który wielbił Pana w swym umyśle, jak opisuje to Bhakti-rasamrta-sindhu, czyli Nektar oddania. Jeśli nie mamy parafernalii, możemy o nich myśleć i ofiarowywać je Bóstwu intonując mantrę. Takie są szerokie i potencjalne udogodnienia w procesie służby oddania.
04.08.59 - 60 Znaczenie: Służba oddania jest tak potężna, że kto ją pełni, może otrzymać, jako błogosławieństwo od Najwyższej Osoby Boga, wszystko czego pragnie. Uwarunkowane dusze są niezwykle przywiązane do materialnego świata, a zatem spełniając religijne obrządki, pragną materialnych korzyści znanych jako dharma i artha.
04.08.61 Znaczenie: Stosownie do celów rozmaitych osób, istnieją różne etapy doskonałości. Ludzie są zazwyczaj karmitami, ponieważ są zaangażowani w zadowalanie zmysłów. Ponad karmitami są jnani, którzy próbują wyzwolić się z materialnego uwikłania. Bardziej zaawansowani są yogini, ponieważ medytują oni o lotosowych stopach Najwyższej Osoby Boga. A ponad nimi wszystkimi są bhaktowie, którzy są po prostu zaangażowani w transcendentalną miłosną służbę dla Pana; są oni mocno usytuowani na najwyższej platformie ekstazy.
Tutaj Dhruva Maharaja otrzymał radę, że jeśli nie pragnie zadowalania zmysłów, powinien zaangażować się bezpośrednio w transcendentalną miłosną służbę dla Pana. Ścieżka apavarga, czyli wyzwolenia, rozpoczyna się od etapu nazywanego moksa. W tym wersecie szczególnie zostało wspomniane słowo vimuktaye, "dla wyzwolenia". Jeśli ktoś pragnie być szczęśliwy w tym materialnym świecie, może aspirować do tego, by udać się na rozmaite materialne systemy planetarne, gdzie standard zadowalania zmysłów jest wyższy. Lecz prawdziwe moksa, czyli wyzwolenie, osiąga się bez tego rodzaju pragnień. Bhakti-rasamrta-sindhu wyjaśnia to używając określenia anyabhilasita-śunyam, "bez pragnienia materialnego zadowalania zmysłów". Ale osobom, które mają jednak skłonność do cieszenia się życiem materialnym na różnych platformach lub planetach, nie poleca się etapu wyzwolenia w bhakti-yodze. W ten sposób bardzo czysty mogą wykonywać bhakti-yogę, czyli proces służby oddania, jedynie te osoby, które są całkowicie wolne od skażenia, jakim jest zadowalanie zmysłów. Działanie na ścieżce apavarga do etapów dharma, artha i kama są przeznaczone dla zadowalania zmysłów. Lecz gdy ktoś dochodzi do etapu moksa, bezosobowego wyzwolenia, pragnie połączyć się z egzystencją Najwyższego. Ale to również jest zadowalaniem zmysłów. Gdy jednakże wznosimy się ponad platformę wyzwolenia, natychmiast zostajemy jednym z towarzyszy Pana, by pełnić transcendentalną miłosną służbę. Technicznie jest to określone mianem vimukti. Narada Muni zaleca, abyśmy dla tego szczególnego wyzwolenia vimukti zaangażowali się bezpośrednio w służbę oddania.
04.08.64 Znaczenie: Czterema etapami postępu ludzkiej cywilizacji są religijność, rozwój ekonomiczny, zadowalanie zmysłów i dla niektórych, wyzwolenie. Narada Muni nie pytał króla o jego wyzwolenie, lecz jedynie o zarządzanie państwem, które ma na celu postęp trzech zasad: religijności, rozwoju ekonomicznego i zadowalania zmysłów. Ponieważ osoby zaangażowane w takie czynności nie są zainteresowane wyzwoleniem, Narada nie pytał o nie króla. Wyzwolenie jest przeznaczone dla osób, które straciły wszelkie zainteresowanie rytualnymi ceremoniami religijnymi, rozwojem ekonomicznym i zadowalaniem zmysłów.
04.08.65 Znaczenie: Werset ten zawiera pewne specyficzne słowa, które należy bardzo dokładnie zrozumieć. Król powiedział, że stracił wszelką litość, ponieważ był bardzo uległy swej żonie. Taki jest rezultat zbytniego przywiązania do kobiet. Król miał dwie żony; pierwszą była Suniti, a drugą Suruci. Był jednak zbyt przywiązany do drugiej żony, więc nie mógł dobrze traktować Dhruvy Maharajy. Z tego to względu Dhruva opuścił dom i oddał się wyrzeczeniom. Choć, jako ojciec, król był przywiązany do syna, jednak zmniejszył swe uczucie do niego, ponieważ był zbyt przywiązany do drugiej żony. Teraz żałował, że zarówno Dhruva Maharaja, jak i jego matka, Suniti, zostali praktycznie wygnani. Dhruva Maharaja odszedł do lasu, a jego matka też została niemalże wygnana, ponieważ król ją zaniedbał. Król żałował, że wygnał swojego chłopca, ponieważ Dhruva miał tylko 5 lat, a ojciec nie powinien wypędzać swej żony czy zaniechać utrzymywania ich. Był przygnębiony i żałował, że zaniedbał Suniti i jej syna, a jego twarz zdawała się wysychać. Zgodnie z Manu-smrti, nigdy nie należy porzucać swej żony i dzieci. Czasem porzuca się żonę i dzieci w przypadku, gdy nie są posłuszne i nie przestrzegają zasad domowego życia. Lecz tak nie było w przypadku Dhruvy Maharajy, ponieważ Dhruva był niezwykle grzeczny i posłuszny. A ponadto był wielkim bhaktą. Takiej osoby nigdy nie należy lekceważyć, a jednak król był zmuszony go wygnać. I teraz było mu bardzo przykro.
04.08.68 Znaczenie: Czasem, kiedy słyszymy, że wielcy mędrcy i bhaktowie udają się do lasu i angażują się w służbę oddania lub medytację, dziwimy się: jak ktoś może żyć w lesie, nie chroniony przez nikogo? Ale wielki autorytet Narada Muni odpowiedział, że Najwyższa Osoba Boga zapewnia troskliwą opiekę takim osobom. Śaranagati, czyli podporządkowanie, oznacza akceptację lub niezachwianą wiarę, że gdziekolwiek podporządkowana dusza przebywa, Najwyższa Osoba Boga zawsze ją chroni. Taka dusza nigdy nie jest samotna czy pozbawiona ochrony. Kochający ojciec Dhruvy Maharajy sądził, że jego mały chłopiec, który miał tylko 5 lat, znajdował się w dżungli w bardzo niebezpiecznym położeniu. Lecz Narada Muni powiedział mu: "Nie masz wystarczających wiadomości o wpływie swego syna". Jeśli gdziekolwiek we wszechświecie ktoś angażuje się w służbę oddania, nigdy nie jest pozbawiony ochrony.
04.08.69 Znaczenie: W tym wersecie Narada Muni opisał Dhruvę Maharaję jako prabhu. Jest to słowo odnoszące się do Najwyższej Osoby Boga. Czasem mistrz duchowy jest określany jako Prabhupada. Prabhu oznacza "Najwyższa Osoba Boga", a pada oznacza "pozycja". Zgodnie z filozofią Vaisnava, mistrz duchowy zajmuje pozycję Najwyższej Osoby Boga, czyli innymi słowy, jest bona fide reprezentantem Najwyższego Pana. Dhruva Maharaja również został tutaj opisany jako prabhu, jest bowiem acaryą w szkole Vaisnava. Innym znaczeniem słowa prabhu jest "pan zmysłów", co jest tożsame ze znaczeniem słowa svami. Innym istotnym słowem jest suduskaram, "niezwykle trudne do spełnienia". Co było tym zadaniem, jakiego się podjął Dhruva Maharaja? Najtrudniejszym zadaniem w życiu jest zadowolenie Najwyższej Osoby Boga, a Dhruva Maharaja będzie w stanie tego dokonać. Musimy pamiętać, że Dhruva Maharaja nie był lekkomyślny; był zdecydowany wypełnić swą służbę i potem powrócić. Dlatego też każdy bhakta powinien podjąć mocne postanowienie, że w tym życiu będzie w stanie zadowolić Najwyższą Osobę Boga i dzięki temu procesowi wróci do domu, do Boga. To jest doskonałością misji życia.
04.08.71 Znaczenie: W omawianym wersecie istotne jest to że Dhruva Maharaja działał ściśle według rady swojego mistrza duchowego, wielkiego mędrca Narady. Śrila Viśvanatha Cakravarti również radzi, że jeśli pragniemy odnieść sukces w swej próbie powrotu do Boga, musimy bardzo poważnie działać według instrukcji mistrza duchowego. To jest ścieżka doskonałości. Nie ma potrzeby, aby niepokoić się o osiągnięcie doskonałości, jeśli bowiem przestrzegamy instrukcji danej przez mistrza duchowego, możemy być pewni, że osiągniemy doskonałość. Powinniśmy troszczyć się jedynie o to, jak spełnić polecenie mistrza duchowego. Mistrz duchowy jest ekspertem w dawaniu specjalnych instrukcji każdemu ze swych uczniów i jeśli uczeń wypełnia polecenia mistrza duchowego, jest to droga prowadząca go do doskonałości.
04.08.72 Znaczenie: Kapittha jest kwiatem, który w potocznym języku indyjskim jest znany jako kayeta (w języku polskim nie ma odpowiednika nazwy tego kwiatu). Lecz istoty ludzkie na ogół nie spożywają jego owocu; owoc ten jedzą małpy w lesie. Dhruva Maharaja przyjmował takie owoce nie po to jednak, by ucztować, tylko by utrzymać swe ciało i duszę razem. Ciało potrzebuje pożywienia, ale bhakta nie powinien jeść w celu sprawiania przyjemności językowi poprzez zadowalanie zmysłów. Bhagavad-gita poleca, że należy przyjmować tyle pożywienia, ile potrzeba do utrzymania ciała w dobrej formie, lecz nie należy jadać wystawnie. Dhruva Maharaja jest acaryą, i oddając się surowym wyrzeczeniom oraz pokutom uczy nas, jak należy wypełniać służbę oddania. Musimy dokładnie poznać proces służenia, jaki wypełniał Dhruva Maharaja; to w jak surowy sposób spędzał on swe dni, ukażą późniejsze wersety. Zawsze powinniśmy pamiętać, że zostanie bona fide bhaktą Pana nie jest zadaniem łatwym. Lecz dzięki łasce Pana Caitanyi w obecnym wieku jest to bardzo łatwe. Ale jeśli nie przestrzegamy nawet liberalnych instrukcji Pana Caitanyi, jak możemy oczekiwać, że wywiążemy się ze swych stałych obowiązków w służbie oddania? W tym wieku nie jest możliwe podążanie ścieżką wyrzeczenia Dhruvy Maharajy, lecz trzeba przestrzegać zasad. Nie powinniśmy lekceważyć regulujących zasad, które dał nam nasz mistrz duchowy, ponieważ dla uwarunkowanej duszy są one ułatwieniem. Jeśli chodzi o nasz ruch, ISCON, prosimy jedynie, żeby przestrzegać czterech zakazów, intonować szesnaście rund i zamiast dogadzać językowi wystawnymi posiłkami, przyjmować jedynie prasada ofiarowane Panu. Nie oznacza to, że kiedy mu pościmy, Pan również powinien pościć. Pan powinien otrzymywać pożywienie tak dobre, jak tylko jest to możliwe. Lecz nie powinniśmy uczynić z tego zasady zadowalania własnych języków. Na ile to możliwe, powinniśmy przyjmować proste pożywienie, żeby po prostu utrzymać ciało i duszę razem i móc wypełniać służbę oddania.
Naszym obowiązkiem jest stałe pamiętanie, że w porównaniu z Dhruvą Maharają jesteśmy znikomi. Nie potrafimy dokonać żadnej z tych rzeczy, które dla samorealizacji spełnił Dhruva Maharaja, ponieważ nie mamy zupełnie kwalifikacji, by wykonywać taką służbę. Lecz dzięki łasce Pana Caitanyi otrzymaliśmy wszelkie możliwe dla tego wieku udogodnienia, a więc powinniśmy przynajmniej stale pamiętać, że zaniedbanie przypisanych nam w służbie oddania obowiązków nie zapewni nam sukcesu w misji, którą podjęliśmy. Naszym obowiązkiem jest podążanie śladami Dhruvy Maharajy, ponieważ był on bardzo zdeterminowany. My również powinniśmy być zdecydowani, by w tym życiu ukończyć swe obowiązki w spełnianiu służby oddania; nie powinniśmy czekać na następne życie, by ukończyć swą pracę.
04.08.77 Znaczenie: Werset ten w zrozumiały sposób wyjaśnił zasadę medytacji w yodze. Należy skupić swój umysł na formie Najwyższej Osoby Boga, nie zwracając uwagi na inne obiekty. Nie możemy medytować lub koncentrować się na jakimś obiekcie bezosobowym. Próba dokonania tego jest jedynie stratą czasu, ponieważ – jak wyjaśnia Bhagavad-gita jest to zbędnym trudem.
04.08.78 Znaczenie: W wersecie tym bardzo istotne jest szczególne słowo brahma. Brahman odnosi się do tego, kto nie tylko jest największy, lecz ma również moc rozprzestrzeniania się do nieograniczonego stopnia. Jak to było możliwe, że Dhruva Maharaja pojmał Brahmana w swym sercu? Na pytanie to wspaniale odpowiedział Jiva Gosvami. Mówi on, że Najwyższa Osoba Boga jest źródłem Brahmana, bo skoro obejmuje On wszystko co materialne i duchowe, nie może zatem istnieć nic większego niż On. Również w Bhagavad-gicie Najwyższy Bóg mówi, "Ja jestem miejscem spoczynku Brahmana". Wiele osób, zwłaszcza filozofowie Mayavada, uważa Brahmana za największą, wszechrozprzestrzenioną substancję. Lecz zgodnie z tym wersetem i pozostałą literatura wedyjską, taką jak Bhagavad-gita, miejscem spoczynku Brahmana jest Najwyższa Osoba Boga, tak jak miejscem spoczynku promieni słonecznych jest glob słoneczny. Dlatego też Śrila Jiva Gosvami mówi, że ponieważ transcendentalna forma Pana jest nasieniem wszelkiej wielkości, zatem jest On Najwyższym Brahmanem. Ponieważ Najwyższy Brahman znajdował się w sercu Dhruvy Maharajy, stał się on cięższym od najcięższego i dlatego we wszystkich trzech światach i w świecie duchowym zadrżało.
Mahat-tattvę, czyli całkowitą sumę materialnego stworzenia, należy uważać za ostateczny kres wszystkich wszechświatów, włączając w to wszystkie żywe istoty. Brahman jest schronieniem mahat-tattvy, która zawiera wszelkie materialne i duchowe istoty. W związku z tym opisane jest, że Najwyższy Brahman, Osoba Boga, jest panem zarówno pradhany, jak i purusy. Pradhana oznacza materię subtelną taką jak eter. Purusa oznacza żywe istoty jako iskry duchowe, które są uwikłane w tę subtelną materialną egzystencję. Jak stwierdza Bhagavad-gita, można to również opisać w terminach para prakrti i apara prakrti. Zatem Krsna, będąc kontrolerem obu prakrti, jest Panem pradhany i purusy. Hymny wedyjskie również opisują Najwyższego Brahmana jako antah-pravistah śasta. Z tego wynika, że Najwyższa Osoba Boga kontroluje wszystko i przenika wszystko. Dalsze potwierdzenie tego jest w Brahma-samhicie (5.35) Andantara-stha-paramanu-cayantara-stham: wszedł nie tylko we wszechświaty, lecz nawet w atom. W Bhagavad-gicie (10.42) Krsna również mówi, vistabhyaham idam krtsnam. Najwyższa Osoba Boga kontroluje wszystko, wchodząc we wszystko. Poprzez ciągłe obcowanie z Najwyższą Osobą w swym sercu Dhruva Maharaja w naturalny sposób stał się równy największemu Brahmanowi, dzięki Jego towarzystwu. W ten sposób stał się najcięższy i cały wszechświat zadrżał. Podsumowując: osoba, która w swym sercu stale koncentruje się na transcendentalnej formie Krsny, może z łatwością swymi czynami wprawić w zdumienie cały świat. Jak potwierdza Bhagavad-gita (6.47), jest to doskonałością spełniania yogi. Yoginam api sarvesam: spośród wszystkich yoginów najwyższy jest bhakti-yogin, który w swym sercu stale myśli o Krsnie i pełni miłosną transcendentalną służbę dla Niego. Zwykli yogini mogą ukazać zdumiewające materialne moce znane jako asta-siddhi, czyli 8 rodzajów doskonałości yogi. Lecz czysty bhakta Pana może wznieść się ponad te doskonałości, dokonując czynów, które cały wszechświat mogą wprowadzić w drżenie.
04.08.79 Znaczenie: W wersecie tym najbardziej istotnym wyrażeniem jest parthivarbhakah, syn króla. Kiedy Dhruva Maharaja był w domu, nie pozwolono mu wspiąć się na kolana ojca, choć był synem króla. Kiedy był już osobą zaawansowaną w samorealizacji, czyli w służbie oddania, naciskiem swego palca u nogi mógł pchnąć całą Ziemię. Na tym polega różnica miedzy zwykłą świadomością o świadomością Krsny. Tam, gdzie panuje pospolita świadomość, syn króla może spotkać się z odmową nawet ze strony ojca. Lecz gdy ta sama osoba stanie się w swym sercu w pełni świadoma Krsny, może wówczas naciskiem palca u nogi pchnąć Ziemie.
Nie możemy się spierać, "Jak to możliwe, że Dhruva Maharaja, któremu przeszkodzono w wspięciu się na kolana ojca, mógł zepchnąć całą Ziemię?" Uczeni nie cenią zbytnio tego argumentu, jest on bowiem przykładem logiki nagna-matrka. Zgodnie z tego rodzaju logiką, ktoś mógłby myśleć, że ponieważ jego matka w swym dzieciństwie była naga, powinna pozostać naga nawet wówczas, kiedy jest już dorosła. Macocha Dhruvy Maharajy mogła myśleć w podobny sposób: skoro nie pozwoliła Dhruvie dostać się na kolana ojca, jak mógł on dokonać tak zdumiewających czynów, jak zepchnięcie całej Ziemi? Musiała być niezmiernie zdumiona, kiedy się dowiedziała, że Dhruva Maharaja, koncentrując się bezustannie w swym sercu na Najwyższej Osobie Boga, mógł zepchnąć całą Ziemię, niczym słoń naciskający łódź, na którą został załadowany.
04.08.80 Znaczenie: Kiedy setki osób siedzi w samolocie, to choć pozostają one indywidualnymi jednostkami, każda z nich ma udział w ogólnej mocy samolotu, który pędzi tysiące mil na godzinę; podobnie, kiedy jednostka energii identyfikuje się ze służeniem energii totalnej, staje się ona tak potężna jak energia totalna. Jak wyjaśnił poprzedni werset, Dhruva Maharaja – z powodu swego duchowego zaawansowania – stał się prawie ogólną ciężkością i tym sposobem pchnął w dół całą Ziemię. Ponadto, dzięki takiej duchowej mocy jego jednostkowe ciało stało się totalnym ciałem wszechświata. Kiedy zatem zamknął otwory swego jednostkowego ciała, aby mocno skoncentrować umysł na Najwyższej Osobie Boga, wszystkie jednostki wszechświata – mianowicie wszystkie żywe istoty, włączając w to wielkich półbogów – poczuły, że się duszą, tak jakby zatrzymał się ich oddech. Dlatego też wszystkie przyjęły schronienie w Najwyższej Osobie Boga, gdyż były zdumione tym, co się zdarzyło.
Ten przykład zamknięcia przez Dhruvę Maharaję otworów jego indywidualnego ciała i skutkiem tego zamknięcia otworów oddechowych całego wszechświata, wyraźnie wskazuje, że bhakta, dzięki swej indywidualnej służbie oddania, może wywrzeć wpływ na wszystkich ludzi świata, by stali się bhaktami Pana. Jeśli jest tylko jeden czysty bhakta, w czystej świadomości Krsny, może on zmienić ogólną świadomość świata w świadomość Krsny. Nietrudno to zrozumieć, jeśli badamy zachowanie Dhruvy Maharajy.
04.08.81 Znaczenie: Wpływ, jaki Dhruva Maharaja osiągnął dzięki pełnieniu służby oddania dla Pana, poczuli nawet półbogowie, którzy nigdy przedtem nie doświadczyli takiej sytuacji. Z tego powodu, że Dhruva Maharaja kontrolował swój oddech, powstrzymany został proces całego kosmicznego oddychania. To dzięki woli Najwyższej Osoby Boga istoty materialne nie mogą oddychać, podczas gdy istoty duchowe mogą; istoty materialne są produktami zewnętrznej energii Pana, podczas gdy istoty duchowe są produktami Jego energii wewnętrznej. Półbogowie zbliżyli się do Najwyższej Osoby Boga, który jest kontrolerem obu rodzajów istot, aby dowiedzieć się, dlaczego ich oddech został powstrzymany. Najwyższy Pan jest ostatecznym celem rozwiązania dla wszystkich problemów w tym materialnym świecie. W świecie duchowym nie ma problemów, lecz świat materialny zawsze jest problematyczny. Ponieważ Najwyższa Osoba Boga jest panem zarówno świata materialnego, jak i duchowego, zatem we wszystkich problematycznych sytuacjach lepiej zbliżyć się do Niego. Dlatego ci, którzy są bhaktami, nie mają problemów w tym materialnym świecie. Viśvam purna-sukhayate (Caitanya-candramrta): bhaktowie są wolni od wszelkich problemów, ponieważ są w pełni podporządkowani Najwyższej Osobie Boga. Dla bhakty wszystko w tym świecie jest bardzo przyjemne, ponieważ wie on, jak wykorzystać wszystko w transcendentalnej miłosnej służbie dla Pana.
04.08.82 Znaczenie: Filozofowie Mayavadi błędnie interpretują jedno słowo z tego wersetu, sangatatma. Mówią oni, że jaźń Dhruvy Maharajy stała się jedną z Najwyższą Jaźnią, Osobą Boga. Przy pomocy tego słowa filozofowie Mayavadi pragną udowodnić, że Dusza Najwyższa i dusza indywidualna zostają w ten sposób zjednoczone i po takim połączeniu dusza indywidualna nie ma odrębnej egzystencji. Lecz tutaj Najwyższy Pan wyraźnie powiedział, że Dhruva Maharaja był tak pogrążony w medytacji o Najwyższej Osobie Boga, że On Sam, kosmiczna świadomość, został przyciągnięty do Dhruvy. Aby zadowolić półbogów, pragnął Sam udać się do Dhruvy Maharajy, żeby powstrzymać go od tego srogiego wyrzeczenia. To oznajmienie nie potwierdza wniosków filozofów Mayavadi, że Dusza Najwyższa i dusza indywidualna zjednoczyły się. Dusza Najwyższa, Osoba Boga, pragnął raczej powstrzymać Dhruvę Maharaję od tego srogiego wyrzeczenia.
Poprzez zadowolenie Najwyższej Osoby Boga zadowalamy każdego, tak jak podlewając korzeń drzewa zaspokajamy potrzeby każdej jego gałęzi, gałązki i liścia. Jeśli ktoś potrafi przyciągnąć Najwyższą Osobę Boga, w naturalny sposób przyciąga cały wszechświat, gdyż Krsna jest najwyższą przyczyna wszechświata. Wszyscy półbogowie obawiali się, że się zupełnie uduszą, lecz Osoba Boga zapewnił ich, iż Dhruva Maharaja był wielkim bhaktą Pana i nie zamierzał unicestwić nikogo we wszechświecie. Bhakta nigdy nie jest zazdrosny o inne żywe istoty.