03.09.01 Znaczenie: Najwyższym szczytem ignorancji żywych istot uwarunkowanych poprzez ciała materialne jest to, iż są one nieświadome najwyższej przyczyny manifestacji kosmicznej. Różni ludzie mają różne teorie co do najwyższej przyczyny, ale żadna z nich nie jest prawdziwą. Jedyną najwyższą przyczyną jest Visnu, a jedyną przeszkodą, jaka istnieje, jest złudna energia Pana. Poprzez zaangażowanie Swojej wspaniałej energii materialnej, Pan zamanifestował wiele, wiele wspaniałych rozrywek w tym materialnym świecie, a uwarunkowane dusze, złudzone przez tę samą energię, wskutek tego nie są w stanie rozpoznać najwyższej przyczyny. Dlatego najpotężniejsi naukowcy i filozofowie nie mogą być uważani za wspaniałych. Jedynie zdają się być wspaniałymi, ponieważ są narzędziami w rękach złudnej energii Pana. Pod wpływem złudzenia ogół ludzi przeczy istnieniu Najwyższego Pana, a za najwyższego przyjmuje głupie produkty energii iluzorycznej.
Najwyższą przyczynę, Osobę Boga, można poznać dzięki
bezprzyczynowej łasce Pana, którą Pan obdarza Swoich czystych bhaktów, takich
jak Brahma i osoby w jego sukcesji uczniów. Pan Brahma mógł ujrzeć
Garbhodakaśayi Visnu jedynie dzięki swoim czynom pokutnym, i jedynie dzięki
swojej realizacji mógł zrozumieć Pana takim, jakim On jest. Widok wspaniałego
piękna i bogactwa Pana niezwykle usatysfakcjonował Brahmę i przyznał on, że nie
ma nic, co można by do Niego porównać. Piękno i bogactwo Pana można docenić
jedynie dzięki pokutom, i kiedy ktoś pozna to piękno i bogactwo, żadne inne
piękno czy bogactwo nie jest już dla niego atrakcyjne. Zostało to potwierdzone
w Bhagavad-gicie (2.59): param drstva nivartate.
Brahma potępia tutaj głupie ludzkie istoty, które nie dążą do poznania najwyższego piękna i bogactwa Pana. Jest rzeczą niezbędną, aby każda ludzka istota dążyła do takiej wiedzy, a ten, kto tego nie robi, marnuje swoje życie. Wszystkim, co piękne i pełne przepychu w sensie materialnym, rozkoszują się te żywe istoty, które są niczym wrony. Wrony zawsze zajmują się wygrzebywaniem różnych rzeczy ze śmietników, ale białe kaczki nie mieszają się z wronami. Raczej znajdują one przyjemność w przezroczystych jeziorach pełnych kwiatów lotosu, otoczonych pięknymi sadami. Niewątpliwie zarówno wrony, jak i kaczki są gatunkiem ptaków, ale nie są one tego samego pokroju.
03.09.02 Znaczenie: Z Garbhodakaśayi Visnu, którego opisał tutaj Brahma, powstały trzy bóstwa Brahma, Visnu i Maheśvara (Śiva), kontrolerzy trzech sił materialnej natury – pasji, dobroci i ignorancji. W różnych wiekach okresu trwania manifestacji kosmicznej z Ksirodakaśayi Visnu ekspanduje wiele inkarnacji Visnu. Pojawiają się one jedynie dla transcendentalnej przyjemności czystych wielbicieli. Inkarnacje Visnu, które pojawiają się w różnych czasach i wiekach, nigdy nie mogą być porównywane do uwarunkowanych dusz. Visnu-tattva nie powinni być porównywani do bóstw takich jak Brahma i Śiva, ani też nie są oni na równym poziomie. Ktokolwiek czyni takie porównania, jest zwany pasandi, czyli niewiernym. Wspomniana tutaj tamasah jest materialną naturą, a natura duchowa ma całkowicie oddzielną egzystencję od tamah. Dlatego natura duchowa jest zwana avabodha-rasa albo avarodha-rasa. Avarodha oznacza "to, co całkowicie unieważnia". W Transcendencji nie ma żadnych szans na materialne kontakty. Brahma jest pierwszą żywą istotą i dlatego nadmienia on, że narodził się z lotosowego kwiatu wyrosłego z brzucha Garbhodakaśayi Visnu.
03.09.03 Znaczenie: Jak oznajmiono w Bhagavad-gicie (18.55), bhaktya, mam abhijanati yavan yaś casmi tattvatah: Najwyższą Osobę Boga można poznać jedynie częściowo, i jedynie przez proces służby oddania dla Pana. Pan Brahma uświadomił sobie, że Najwyższy Pan Krsna ma wiele, wiele wiecznych, pełnych szczęścia form wiedzy. Takie ekspansje Najwyższego Pana, Govindy, w następujący sposób opisał on w Brahma-samhicie (5.33):
adyam purana-purusam nava-yauvanam ca
vedesu durlabham adurlabham atma-bhaktau
govindam adi-purusam tam aham bhajami
"Wielbię Govindę, pierwotnego Pana, który jest niedualny i jest nieomylny. Jest On oryginalną przyczyną wszelkich przyczyn, mimo iż ekspanduje w wiele, wiele form. Mimo iż jest osobą najstarszą, jest zawsze pełen młodości, jako że starość nie ma do Niego przystępu. Najwyższej Osoby Boga nie można poznać poprzez akademicką mądrość Ved. W celu zrozumienia Pana należy zbliżyć się do bhakty Pana."
Jedynym sposobem poznania Pana takim jakim On jest, jest służba oddania dla Pana albo zbliżenie się do bhakty Pana, który zawsze zachowuje Pana w swoim sercu. Poprzez doskonałość w służbie oddania można zrozumieć, że bezosobowe brahmajyoti jest jedynie częściową reprezentacją Najwyższej Osoby Boga, Pana Krsny, a że trzy ekspansje purusa w stworzeniu materialnym są Jego pełnymi częściami. W niebie duchowym brahmajyoti nie istnieje zmiana różnych kalp czy mileniów, a w świecie Vaikuntha nie ma aktów stworzenia. Zupełnie nie ma tam czegoś takiego, jak oddziaływanie czasu. Promienie transcendentalnego ciała Pana, nieograniczone brahmajyoti, nie ulegają wpływom energii materialnej. Początkowym stwórcą w świecie materialnym jest również Sam Pan. On jest stwórcą Brahmy, który następnie staje się stwórcą wtórnym, upełnomocnionym przez Pana.
03.09.04 Znaczenie: Jeśli chodzi o osobowe i bezosobowe cechy Najwyższej Absolutnej Prawdy, to formy osobowe, które Pan przejawia w Swoich różnych pełnych ekspansjach, są błogosławieństwem dla wszystkich wszechświatów. Osobowa forma Pana jest również wielbiona w medytacji jako Dusza Najwyższa, Paramatma, ale bezosobowe brahmajyoti nie otrzymuje żadnej czci. Osoby, które poświęcają się bezosobowemu aspektowi Pana czy to w medytacji, czy w inny sposób, są wszystkie pielgrzymami zdążającymi do piekła, ponieważ – jak oznajmiono w Bhagavad-gicie (12.5) – impersonaliści, przykładając większą wagę do fałszywej argumentacji niż rzeczywistości, jedynie trwonią swój czas na pospolite spekulacje umysłowe. Dlatego Brahma potępia tutaj obcowanie z impersonalistami.
Jak potwierdza to Brahma-samhita (5.46), wszystkie pełne ekspansje Osoby Boga mają równą moc:
diparcir eva hi daśantaram abhyupetya
dipayate vivrta-hetu-samana-dharma
yas tadrg eva hi ca
visnutaya vibhati
govindam adi-purusam tam aham bhajami
Pan rozprzestrzenia się niczym płomienie ognia rozprzestrzeniają się jeden po drugim. Chociaż oryginalny płomień, czyli Śri Krsna, jest przyjmowany jako Govinda, Najwyższa Osoba, wszystkie inne ekspansje, takie jak Rama, Nrsimha i Varaha, mają moc oryginalnego Pana. Wszystkie takie ekspansje są transcendentalne. Na początku Śrimad-Bhagavatam zostało wyraźnie stwierdzone, że Najwyższa Prawda jest wiecznie wolny od materialnych zanieczyszczeń. W transcendentalnym królestwie Pana nie ma kuglarstwa słownego czy podstępnych sztuczek. Wszystkie formy Pana są transcendentalne, i takie manifestacje są zawsze identyczne. Określone formy, które Pan przejawia Swoim bhaktom, nie są pospolite, mimo iż bhakta może utrzymywać materialne pragnienia, ani też formy te nie są manifestowane pod wpływem energii materialnej, tak jak niemądrze sądzą impersonaliści. Impersonaliści, którzy uważają transcendentalne formy Pana za produkty świata materialnego, z pewnością zdążają do piekła
03.09.05 Znaczenie: Dla czystych wielbicieli Pana nie istnieje nic poza lotosowymi stopami Pana, i Pan wie, że tacy bhaktowie nie pragną niczego poza tym. Fakt ten szczególnie potwierdza tutaj słowo tu. Pan również nie pragnie oddzielenia od lotosowych serc takich czystych wielbicieli. Na tym polega transcendentalny związek pomiędzy czystymi wielbicielami a Osobą Boga. Ponieważ Pan nie pragnie opuścić serc takich czystych wielbicieli, rozumie się przez to, iż są oni Mu znacznie drożsi niż impersonaliści. Związek czystych bhaktów z Panem rozwija się dzięki służbie oddania dla Pana pełnionej zgodnie z autentycznymi zasadami autorytetu wedyjskiego. Tacy czyści bhaktowie nie są zwykłymi sentymentalistami, ale są prawdziwymi realistami, jako że ich czynności opierają się na autorytetach wedyjskich, które słuchały faktów wspomnianych w literaturze wedyjskiej.
Bardzo ważne jest słowo paraya. Para bhakti, czyli spontaniczna miłość Boga, jest podstawą intymnego związku z Panem. Ten najwyższy stan związku z Panem można osiągnąć jedynie poprzez słuchanie o Nim (Jego imieniu, formie, cechach itd.) z autentycznych źródeł, takich jak Bhagavad-gita i Śrimad-Bhagavatam, recytowanych przez czystych, nieskazitelnych bhaktów Pana.
03.09.06 Znaczenie: Ktoś może zapytać, w jaki sposób można myśleć o Panu, mianowicie o Jego imieniu, sławie, cechach itd., jeśli jest się zaabsorbowanym myślami o sprawach rodzinnych. Każdy w tym materialnym świecie głowi się, w jaki sposób utrzymać rodzinę, jak chronić swoje bogactwo, w jaki sposób dotrzymać kroku przyjaciołom i krewnym itd. Wskutek tego każdy jest pełen obaw i rozpaczy, usiłując utrzymać status quo. Właściwą odpowiedzią na to pytanie jest ten werset wypowiedziany przez Brahmę.
Czysty wielbiciel Pana nigdy nie uważa się za właściciela swego domu. Wszystko podporządkowuje najwyższej kontroli Pana, i wskutek tego jest wolny od obaw, jeśli chodzi o utrzymanie rodziny czy ochronę interesów swojej rodziny. Dzięki temu podporządkowaniu nie pociąga go już dłużej bogactwo. A nawet jeśli ma jakąś atrakcję do zamożności, to nie dla zadowalania zmysłów, ale dla służby Pana. Czysty wielbiciel może gromadzić bogactwo z takim upodobaniem jak zwykły człowiek, ale różnica polega na tym, że bhakta zdobywa pieniądze dla służby dla Pana, podczas gdy zwykły człowiek gromadzi pieniądze na swoje własne przyjemności zmysłowe. W ten sposób, kiedy bhakta gromadzi bogactwo, bogactwo to nie jest źródłem niedoli, jak jest to w przypadku zwykłego człowieka. I ponieważ czysty bhakta przyjmuje wszystko dla służby dla Pana, zostają usunięte trujące zęby gromadzenia bogactw. Jeśli żmija została pozbawiona swojego jadu i kąsa człowieka, skutki tego nie są tak zgubne. Podobnie, bogactwo gromadzone dla Pana jest pozbawione trującego jadu i jego skutki nie są zgubne. Czysty bhakta nigdy nie wikła się w światowe materialne sprawy, mimo iż może pozostawać w świecie tak jak zwykły człowiek.
03.09.07 Znaczenie: Następne pytanie brzmi: dlaczego ludzie są przeciwni takim pomyślnym czynnościom jak intonowanie i słuchanie o chwałach i rozrywkach Pana, które mogą przynieść całkowitą wolność od trosk i niedoli egzystencji materialnej. Jedyna odpowiedź na to pytanie jest taka, że z powodu swoich grzesznych czynności spełnianych, jedynie dla zadowalania zmysłów są teraz – na skutek nadprzyrodzonej kontroli – nieszczęśliwi. Jednakże czyści bhaktowie Pana litują się nad takimi nieszczęśliwymi osobami i, w duchu misjonarskim, usiłują namówić ich do podjęcia służby oddania. Tacy nieszczęśliwi ludzie mogą wznieść się do pozycji transcendentalnej służby jedynie dzięki łasce czystych wielbicieli.
03.09.08 Znaczenie: Czysty bhakta Pana, taki jak Brahma i osoby w jego sukcesji uczniów, są zawsze nieszczęśliwe, kiedy widzą niedole uwarunkowanych dusz, cierpiących od ataków trojakich nieszczęść, które odnoszą się do ciała i umysłu, zakłóceń materialnej natury, i wielu innych takich materialnych niepomyślności. Nie znając odpowiednich środków dla doznania ulgi od takich kłopotów, takie cierpiące osoby czasami pozują na przywódców ludzi, a ich nieszczęśliwi zwolennicy popadają w jeszcze większe kłopoty pod tzw. przewodnictwem tych osób. Jest to podobne sytuacji, gdy ślepiec prowadzi drugiego ślepca i obaj wpadają do dziury. Dlatego, zanim bhakta Pana nie zlituje się nad nimi i nie wskaże im właściwej ścieżki, ich życie będzie beznadziejną porażką. Osoby, które dobrowolnie przyjmują na siebie odpowiedzialność wzniesienia tych głupich, materialistycznych zadowalaczy zmysłów, są tak zaufanymi bhaktami Pana jak Pan Brahma.
03.09.09 Znaczenie: Cały kłopot żywej istoty w egzystencji materialnej polega na tym, iż posiada ona niezależną koncepcję życia. Mimo iż zawsze zależna jest ona od praw Najwyższego Pana, tak w stanie uwarunkowanym jak i wyzwolonym, pod wpływem energii zewnętrznej myśli, iż nie podlega supremacji Najwyższej Osoby Boga. Jej konstytucjonalną pozycją jest dostosowanie się do pragnienia najwyższej woli, ale dopóki tego nie zrobi, z pewnością będzie musiała pozostać w kajdanach materialnej niewoli. Jak oznajmiono w Bhagavad-gicie (2.55), prajahati yada kaman sarvan partha mano-gatan: musi ona porzucić wszelkie rodzaje wymyślonych przez siebie planów. Żywa istota musi podporządkować się najwyższej woli. To pomoże jej wydostać się z uwikłania w materialną egzystencję.
03.09.10 Znaczenie: Jak opisano w poprzednim wersecie, ludzie którzy nie czują smaku do służby oddania dla Pana, angażują się w czynności materialne. Podczas dnia większość z nich angażuje się w ciężką fizyczną pracę; ich zmysły są uwikłane w bardzo ekstensywne i kłopotliwe obowiązki w potężnych fabrykach przemysłu ciężkiego. Właściciele takich fabryk zajęci są szukaniem rynku zbytu dla swoich przemysłowych produktów, a robotnicy zatrudnieni są w ekstensywną produkcję wymagającą olbrzymich urządzeń mechanicznych. "Fabryka" jest inną nazwą dla piekła. Nocą takie zaangażowane w diabelskie czynności osoby szukaj schronienia w winie i kobietach, aby zadowolić swoje zmęczone zmysły, ale nie mogą mieć nawet zdrowego snu, jako że sen ten przerywają im różne umysłowe plany spekulacyjne. Ponieważ w nocy cierpią na bezsenność, czasami rano czują się senni, ze względu na brak dostatecznego odpoczynku. Poprzez aranżację sił nadnaturalnych, nawet wielcy naukowcy i myśliciele tego świata cierpią na skutek udaremnienia ich różnych planów, i w ten sposób narodziny po narodzinach gniją w tym materialnym świecie. Wielki naukowiec może dokonać jakichś wielkich odkryć na polu energii atomowej, dla szybkiego unicestwienia świata, i – w uznaniu za jego służbę (albo złą przysługę) – może otrzymać najwyższą nagrodę, ale on również musi odebrać reakcje za swoje działanie, poprzez rotację w cyklu powtórnych narodzin i śmierci, zgodnie z nadludzkim prawem materialnej natury. Przeznaczeniem wszystkich tych, którzy sprzeciwiają się zasadzie służby oddania, jest bez wątpienia rotacja w tym materialnym świecie.
Werset ten szczególnie nadmienia, że nawet mędrcy są skazani na warunki materialnej egzystencji, jeśli są przeciwni zasadom służby oddania dla Pana. Nie tylko w tym wieku, ale również dawniej było wielu mędrców, którzy usiłowali wynaleźć swoje własne systemy religii bez nawiązywania do służby oddania dla Najwyższego Pana, ale bez służby oddania dla Pana nie może być mowy o żadnych religijnych zasadach. Najwyższy Pan jest przywódcą całego ogromu żywych istot, i nikt nie może być Mu równy czy też większy od Niego. Na równym poziomie z Panem nie może być nawet Jego bezosobowy czy wszechprzenikający aspekt zlokalizowany. Zatem bez zasady służby oddania nie może być mowy o żadnej religii czy autentycznym systemie filozofii dla postępu żywych istot
Impersonaliści, którzy podejmują kłopotliwe pokuty i wyrzeczenia dla samowyzwolenia, mogą osiągnąć bezosobowe brahmajyoti, ale ostatecznie – ze względu na to, że nie są usytuowani w służbie oddania – ponownie ześlizgują się w ten materialny świat, aby jeszcze raz zakosztować materialnej egzystencji. Zostało to potwierdzone w następujący sposób:
patanty adho 'nadrta-yusmad anghrayah
"Osoby, które ulegają fałszywemu wrażeniu, iż są wyzwolone, nie pełniąc jednak służby oddania dla Pana, mogą osiągnąć cel brahmajyoti, ale z powodu swojej nieczystej świadomości i ze względu na to, że nie przyjęły schronienia na Vaikunthalokach, takie tzw. wyzwolone osoby ponownie upadaj w materialną egzystencję." (Bhag. 10.2.32)
Zatem nikt nie może wytworzyć żadnego systemu religii bez zasady służby oddania dla Pana. Jak dowiadujemy się z Szóstego Canto Śrimad-Bhagavatam, inicjatorem zasad religijnych jest Sam Pan. W Bhagavad-gicie również przeczytamy, że Pan potępia wszelkie formy religii poza tą, która obejmuje proces podporządkowania się Najwyższemu. Rzeczywistą religią czy filozofią jest każdy system, który prowadzi do służby oddania dla Pana, i niczego innego. W Szóstym Canto znajdujemy następujące oznajmienie Yamarajy, kontrolera wszystkich niewiernych żywych istot.
dharmam tu saksad bhagavat-pranitam
na vai vidur rsayo napi devahna
siddha-mukhya asura manusyah
kuto nu vidyadhara-caranadayah
svayambhur naradah śambhuh
kumarah kapilo manuh
prahlado janako bhismo
balir vaiyasakir vayam
dvadaśaite vijanimo
dharmam bhagavatam bhatah
guhyam viśuddham durbodham
yam jnatvamrtam aśnute
"Inicjatorem zasad religijnych jest Najwyższa Osoba Boga, i zasad tych nie może wytworzyć nikt inny, nawet mędrcy czy półbogowie. Jeśli nawet wielcy mędrcy i półbogowie nie są autoryzowani, aby zapoczątkować takie zasady religii, to co dopiero mówić o innych, tzw. mistykach, demonach, istotach ludzkich, Vidyadharach i Caranach żyjących na niższych planetach? Pośrednikami Pana, autoryzowanymi do propagowania i przekazywania zasad religii, jest dwanaście osobistości – Brahma, Narada, Pan Śiva, Kumara, Kapila, Manu, Prahlada Maharaja, Janaka Maharaja, Bhisma, Bali, Śukadeva Gosvami i Yamaraja" (Bhag 6.3.19-21)
Zasady religii nie są dostępne dla każdej
zwykłej żywej istoty. Mają one po prostu wznieść istotę ludzką na platformę
moralności. Dla zwiedzionych osób takie rzeczy jak łagodność itd., są
konieczne, gdyż dopóki ktoś nie jest moralnym i łagodnym, dopóty nie może
zrozumieć zasad religii. Jednakże zrozumienie, czym religia jest naprawdę, jest
bardzo Nudne nawet dla tego, kto przestrzega zasad moralności i łagodności.
Jest to sprawa bardzo poufna, ponieważ skoro tylko ktoś zaznajamia się z
prawdziwymi zasadami religii, natychmiast osiąga wyzwolenie do wiecznego życia
pełnego szczęścia i wiedzy. Dlatego, jeśli koś nie przestrzega zasad służby
oddania dla Pana, nie powinien pozować na religijnego przywódcę niewinnej
publiczności. Iśopanisad stanowczo
zabrania tego nonsensu w następującej mantrze:
,
andham tamah pmviśanti ye
'sambhutim upasate
tato bhuya iva tę tamo ya u
sambhutyam ratah
(Iśopanisad 12)
Osoba, która jest w ignorancji, jeśli chodzi o znajomość zasad religii, i która wskutek tego nie czyni nic w sprawie religii, jest o wiele lepsza niż ten, kto zwodzi innych w imię religii bez odwoływania się do rzeczywistych religijnych zasad służby oddania. Tacy tzw. przywódcy religijni z pewnością zostaną potępieni przez Brahmę i inne wielkie autorytety.
03.09.11 Znaczenie: Oznajmienie, że Pan manifestuje się
przed bhaktą w tej formie, w której bhakta lubi Go wielbić, wskazuje na to, iż
Pan jest uległy pragnieniom Swojego wielbiciela – do tego stopnia, iż
manifestuje tę określoną formę, której bhakta żąda. Pan zaspokaja żądania
Swojego wielbiciela dlatego, iż transcendentalna służba miłości tego
wielbiciela czyni Go uległym. To również zostało potwierdzone w Bhagavad-gicie (4.11): ye yatha mam prapadyante tams tathaiva
bhajamy aham. Powinniśmy jednakże zauważyć, że Pan nigdy nie spełnia
poleceń bhakty. Werset ten szczególnie wspomina: tvam bhakti-yoga-paribha-vita. Wskazuje to na kompetentność
osiągniętą poprzez spełnianie dojrzałej służby oddania, czyli prema, miłości Boga. Ten stan prema osiągany jest poprzez stopniowy
proces rozwoju od wiary do miłości. Dzięki posiadaniu wiary ktoś może zacząć
obcować z bona fide wielbicielami i dzięki takiemu towarzystwu może zostać zaangażowanym
w bona ode służbę oddania, która obejmuje właściwą inicjację i spełnianie
głównych obowiązków służby oddania nakazanych w objawionych pismach świętych.
Wyraźnie zostało to tutaj zaznaczone przez słowo śruteksita. Ścieżka śruteksita
polega na słuchaniu od bona fide wielbicieli, którzy są zaznajomieni z
mądrością wedyjski wolną od pospolitych sentymentów. Poprzez taki bona fide
proces słuchania bhakta neofita oczyszcza się z wszelkich materialnych
naleciałości i wskutek tego przywiązuje się do jednej z wielu
transcendentalnych form Pana, jak to zostało opisane w Vedach.
Przyczyną tego przywiązania do określonej formy Pana są naturalne skłonności bhakty. Każda żywa istota jest oryginalnie przywiązana do określonego typu transcendentalnej służby, jako iż jest ona wiecznym sługą Pana. Pan Caitanya mówi, że żywa istota jest wiecznie sługą Najwyższej Osoby Boga, Śri Krsny. Dlatego każda żywa istota ma wiecznie określony typ związku służenia Panu. To określone przywiązanie budzi się poprzez praktykę służby oddania dla Pana według regulujących zasad, i tak bhakta przywiązuje się do wiecznej formy Pana dokładnie jak ktoś, kto jest już wiecznie przywiązany. To przywiązanie do określonej formy Pana jest zwane svarupa-siddhi. Pan zasiada na lotosowym sercu bhakty, w takiej wiecznej formie, której pragnie czysty bhakta, i tak Pan nie opuszcza wielbiciela, jak to zostało potwierdzone w poprzednim wersecie. Pan jednakże nie objawia się przypadkowemu czy nieautentycznemu wielbicielowi, który pragnie Go wykorzystać: Zostało to potwierdzone w Bhagavad-gicie (7.25): naham prakaśah sarvasya yoga-maya-samavrtah: Raczej, poprzez yoga-mayę, Pan skrywa się przed niewielbicielami czy przypadkowymi wielbicielami, którzy zabiegają o własne przyjemności zmysłowe. Pan nigdy nie objawia się pseudowielbicielom, którzy wielbią półbogów sprawujących pieczę nad sprawami wszechświata. Wniosek z tego jest taki, iż Pan nie może stać się wykonawcą rozkazów pseudowielbiciela, ale zawsze jest gotów odpowiadać na pragnienia czystego wielbiciela, który jest wolny od jakichkolwiek motywacji i cienia naleciałości materialnych:
03.09.12 Znaczenie: Półbogowie na planetach niebiańskich, którzy są upełnomocnionymi administratorami spraw materialnych, są również wielbicielami Pana. Ale jednocześnie nie są oni wolni od pragnienia materialnych bogactw i przyjemności zmysłowych. Pan jest tak łaskawy, iż obdarza ich wszelkiego rodzaju materialnym szczęściem, w większym stopniu niż tego mogą pragnąć, ale nie jest z nich zadowolony, ponieważ nie są czystymi bhaktami. Pan nie chce, aby którykolwiek z Jego niezliczonych synów (żywych istot) pozostawał w tym materialnym świecie trojakich niedoli, aby bezustannie cierpieć materialne bolączki związane z narodzinami, śmiercią, starością i chorobą. Półbogowie na planetach niebiańskich, a także wielu wielbicieli z tej planety, pragną pozostać w świecie materialnym jako wielbiciele Pana i korzystać z materialnego szczęścia. Czynią tak, mimo iż wiąże się to z ryzykiem upadku do niższych statusów życia, i właśnie dlatego Pan nie jest nich zadowolony.
Czyści wielbiciele nie pragną żadnych materialnych przyjemności ani też nie czują do nich awersji. Całkowicie podporządkowują swoje pragnienia pragnieniom Pana i nie robią nic na własną rękę. Dobrym przykładem jest Arjuna. Kierując się własnym sentymentem i powodowany uczuciem rodzinnym, Arjuna nie chciał walczyć, ale ostatecznie, po wysłuchaniu Śrimad Bhagavad-gity, zgodził się walczyć w interesie Pana. Pan jest bardzo zadowolony z czystych wielbicieli, ponieważ działają oni jedynie zgodnie z pragnieniem Pana, a nie dla przyjemności zmysłowych. Jako Paramatma, czyli Dusza, Najwyższa, Pan jest usytuowany w każdym sercu, tym samym dając każdemu szansę korzystania z dobrej rady. Zatem każdy powinien skorzystać z okazji i pełnić transcendentalną służbę miłości jedynie i wyłącznie dla Niego.
Niewielbiciele jednakże nie są podobni ani półbogom, ani czystym wielbicielom, ale są przeciwni transcendentalnemu związkowi z Panem. Zbuntowali się przeciwko Panu i wskutek tego muszą bezustannie odbierać reakcje swoich własnych czynów.
Bhagavad-gita (4.11) oznajmia ye yatha mam prapadyante tams tathaiva bhajamy aham. "Chociaż Pan jest jednakowo łaskawy dla wszystkich żywych istot, żywe istoty z kolei są w stanie zadowolić Pana w mniejszym lub większym stopniu." Półbogowie są zwani wielbicielami sakama – wielbicielami, których umysły są zanieczyszczone materialnymi pragnieniami, podczas gdy czyści bhaktowie są zwani wielbicielami niskama, ponieważ są wolni od wszelkich pragnień osobistej korzyści. Wielbiciele sakama są samointeresowni, jako że nie myślą o innych, dlatego nie są w stanie zadowolić Pana doskonale, podczas gdy czyści bhaktowie podejmują misjonarską odpowiedzialność, by przemienić niewielbicieli w wielbicieli, i dlatego są w stanie zadowolić Pana bardziej niż półbogowie. Pan nie zważa na niewielbicieli, mimo iż przebywa wewnątrz ich serc jako dobroczyńca i Dusza Najwyższa. Jednak także i im daje szansę otrzymania Swojej łaski poprzez Swoich czystych wielbicieli, którzy prowadzą działalność misyjną. Czasami Pan osobiście przychodzi w celu misyjnym, tak jak to było w przypadku Pana Caitanyi, ale na ogół posyła Swoich bona fide reprezentantów, i w ten sposób okazuje Swoją bezprzyczynową łaskę niewielbicielom. Pan jest tak bardzo zadowolony, ze Swoich czystych bhaktów, że pragnie, aby im przypisano zasługi za sukces misyjny, mimo iż mógłby dokonać wszystkiego osobiście. Jest to oznaką Jego zadowolenia z czystych bhaktów niskama, w porównaniu do bhaktów sakama. Poprzez takie transcendentalne czyny Pan jednocześnie uwalnia się od zarzutu stronniczości i okazuje zadowolenie ze Swoich bhaktów.
Teraz nasuwa się pytanie: jeśli Pan jest obecny w sercach niewielbicieli, dlaczego nie skłania ich to do zostania wielbicielami? Można na to odpowiedzieć, że uparci niewielbiciele są niczym jałowa ziemia albo alkaliczna gleba, gdzie żadne przedsięwzięcia rolnicze nie mogą zakończyć się sukcesem. Będąc integralną cząstką Pana, każda indywidualna żywa istota ma maleńką niezależność, ale poprzez nadużycie tej maleńkiej niezależności abhakta popełnia obrazę za obrazą, zarówno wobec Pana, jak i wobec Jego czystych wielbicieli zaangażowanych w prace misyjne. W rezultacie takiego działania stają się oni tak jałowi jak alkaliczne pole wyzbyte wszelkiej mocy produkcji.
03.09.13 Znaczenie: Absolutna służba oddania, spełniana w zakresie dziewięciu różnych duchowych czynności – słuchanie, intonowanie, pamiętanie, wielbienie, modlenie się itd. – nie zawsze przyciąga ludzi lubujących się w przepychu; takie osoby są bardziej przyciągane przez sztuczne rytuały wedyjskie i inne kosztowne pokazy społeczno-religijne. Ale według nakazów wedyjskich, owoce wszelkich pobożnych czynności powinny być ofiarowane Najwyższemu Panu. W Bhagavad-gicie (9.27) Pan żąda, aby jedynie Jemu ofiarowywać wszelkie rezultaty swoich codziennych czynności, takich jak kult, ofiara i rozdawanie jałmużny. Takie ofiarowanie Najwyższemu Panu rezultatów pobożnych czynów jest oznaką służby oddania dla Pana i ma trwałą wartość, podczas gdy osobiste cieszenie się tymi rezultatami jest jedynie tymczasowe: Trwałą wartość mają wszelkie czyny, które zostały spełnione z uwagi na Pana, i są one gromadzone w formie niewidocznej pobożności dla stopniowej promocji do czystej służby oddania dla Pana. Poprzez łaskę Najwyższego Pana, te niezauważone pobożne czyny pewnego dnia przyniosą w rezultacie dojrzałą służbę oddania. Werset ten również poleca tym, którzy nie są czystymi bhaktami Pana, aby spełniali jakieś pobożne czyny dla Najwyższego Pana.
03.09.14 Znaczenie: Najwyższy Pan wiecznie odróżnia się od żywych istot poprzez Swoją wewnętrzni moc, chociaż samozrealizowana inteligencja zna Go również w Jego aspekcie bezosobowym. Dlatego wielbiciele Pana ofiarowują pełne szacunku pokłony bezosobowemu aspektowi Pana. Ważne tutaj jest również słowo rasa. Pan Krsna spełnia taniec rasa w towarzystwie pasterek Vrndavany, i Osoba Boga Garbhodakaśayi Visnu również angażuje się w przyjemność rasa razem ze Swoją zewnętrzną energią, poprzez którą stwarza, utrzymuje i rozwiązuje całą materialną manifestację. Pośrednio Pan Brahmą składa swoje pełne szacunku pokłony Panu Śri Krsnie, który w rzeczywistości wiecznie oddaje się przyjemnościom tańca rasa z gopi, jak zostało to następująco potwierdzone w Gopala-tapani Upanisad: parardhante so 'budhyata gopa-veśo me purusah purastad avirbabhuva. Różnicy pomiędzy Panem a żywymi istotami można definitywnie doświadczyć wówczas, kiedy jest się wystarczająco inteligentnym, aby zrozumieć Jego wewnętrzną moc, jako różną od mocy zewnętrznej, poprzez którą stwarza tę materialną manifestację.
03.09.15 Znaczenie: Czynności inkarnacji Najwyższej Osoby Boga są rodzajem imitacji czynności odbywających się w świecie materialnym. Pan podobny jest aktorowi na scenie. Aktor na scenie imituje czyny króla, chociaż w rzeczywistości nie jest królem. Podobnie, kiedy Pan inkarnuje, odgrywa On role, z którymi nie ma nic wspólnego. W Bhagavad-gicie (4.14) jest powiedziane, że Pan nie ma nic wspólnego z czynami, w które jest rzekomo zaangażowany; na mam karmani limpanti na me karma-phale sprha. Pan jest wszechpotężny; jedynie poprzez Swoją wolę może dokonać wszystkiego. Kiedy Pan pojawił się jako Pan Krsna, odegrał rolę syna Yaśody i Nandy i podniósł Wzgórze Govardhana, chociaż podnoszenie wzgórza nie leży w zakresie Jego zainteresowań. Jedynie przez Swoje pragnienie, może On podnieść miliony Wzgórz Govardhana; nie musi podnosić go ręką. Ale poprzez podniesienie tego wzgórza imituje On zwykłą żywą istotę, a jednocześnie przejawia Swoje ponadnaturalne siły. I tak Pan jest sławiony imieniem tego, który podniósł Wzgórze Govardhana, czyli Śri Govardhanadhari. Zatem czyny, które spełnia w Swoich inkarnacjach oraz Jego stronniczość w stosunku do wielbicieli są jedynie imitacjami, niczym charakteryzacja sceniczna doświadczonego aktora. Jednakże wszystkie Jego czyny w tym zakresie są wszechpotężne, a pamiętanie takich czynów inkarnacji Najwyższej Osoby Boga ma taką moc jak Sam Pan. Ajamila przypomniał sobie święte imię Pana, Narayana, jedynie poprzez przywołanie imienia swego syna Narayana, i to w pełni umożliwiło mu osiągnięcie najwyższej doskonałości życia
03.09.16 Znaczenie: Manifestacja kosmiczna dzieli się ogólnie na trzy światy: wyższe, niższe i środkowe systemy planetarne, a następnie rozszerza się na kosmos czternastu systemów planetarnych, którego najwyższym źródłem, korzeniem, jest manifestacja Najwyższej Osoby Boga. Materialna natura, która zdaje się być przyczyną tej manifestacji kosmicznej, jest jedynie pośrednikiem czy energią Pana. Zostało to potwierdzone. w Bhagavad-gicie (9.10): mayadhyaksena prakrtih suyate sa-caracaram. "Jedynie za przyczyną Najwyższego Pana, materialna natura zdaje się być przyczyną wszelkiego stworzenia, utrzymania i destrukcji." Dla utrzymania, stworzenia i destrukcji, Pan odpowiednio ekspanduje w trzy postaci – Visnu, Brahmę i Śivę. Spośród tych trzech zasadniczych pośredników kontrolujących trzy siły materialnej natury, Visnu jest Wszechmocnym; mimo iż przebywa On w tej materialnej naturze w celu jej utrzymania, nie jest On kontrolowany przez jej prawa. Pozostałe dwie osobistości, Brahma i Śiva, mimo iż mocą swoją prawie że dorównują Visnu, podlegają kontroli materialnej energii Najwyższego Pana. Głupi panteiści mają błędne zrozumienie koncepcji wielu bogów kontrolujących wiele działów materialnej natury. Bóg jest jednym bez wtórego i On jest pierwotną przyczyną wszystkich przyczyn. Tak jak na czele różnych departamentów rządowych stoją różni szefowie, tak też jest wiele głów zarządzających sprawami wszechświata.
Z powodu ubogiego zasobu wiedzy impersonaliści nie wierzą; że kontrolę nad wszystkim sprawują konkretne osoby. Ale werset ten wyraźnie tłumaczy, że wszystko jest osobowe i nie ma niczego bezosobowego. Temat ten przedyskutowaliśmy już we wprowadzeniu, a obecny werset jest jego potwierdzeniem. Drzewo materialnej manifestacji zostało opisane w Piętnastym Rozdziale Bhagavad-gity jako drzewo aśvattha, które rośnie korzeniem w górę. W rzeczywistości doświadczamy takiego drzewa wówczas, kiedy oglądamy w zbiorniku wodnym odbicie drzewa rosnącego na brzegu tego zbiornika. Odbicie tego drzewa zdaje się rosnąć korzeniem w górę, a gałęźmi w dół. Drzewo stworzenia opisane tutaj jest jedynie cieniem rzeczywistości, którą jest Parabrahman, Visnu. Drzewo to rzeczywiście istnieje w wewnętrznej potencjalnej manifestacji Vaikunthalok, a drzewo odbite w tej materialnej naturze jest jedynie cieniem tego prawdziwego drzewa. Teoria impersonalistów, iż Brahman jest pozbawiony wszelkiej różnorodności, jest fałszywa, ponieważ drzewo-cień opisane w Bhagavad-gicie nie może istnieć, nie będąc odbiciem prawdziwego drzewa. Prawdziwe drzewo jest usytuowane w wiecznej egzystencji duchowej natury, pełnej transcendentalnych różnorodności, i Pan Visnu jest również korzeniem tego drzewa. Korzeń jest ten sam – Pan – zarówno w przypadku drzewa prawdziwego, jak i fałszywego, ale fałszywe drzewo jest jedynie wypaczonym odbiciem drzewa prawdziwego. Brahma składa tutaj pokłony Panu – jako prawdziwemu drzewu – zarówno w swoim własnym imieniu, jak i w imieniu Pana Śivy.
03.09.17 Znaczenie: Na ogół wszyscy ludzie są zaangażowani w bezmyślne działanie. Systematycznie lekceważą oni prawdziwie korzystne działanie, którym jest służba oddania dla Pana, fachowo zwane zasadami arcana. Pan bezpośrednio poucza o tych zasadach arcana w Narada-pancaratrze, i zasad tych ściśle przestrzegają ludzie inteligentni, którzy wiedzą, że najdoskonalszym celem życia jest osiągnięcie Pana Visnu, będącego korzeniem drzewa zwanego kosmiczną manifestacją. Takie regulowane zasadami czynności zostały również wyraźnie wspomniane w Bhagavatam i w Bhagavad-gicie. Głupi ludzie nie wiedzą, że ich dobro własne polega na realizacji Visnu. Bhagavatam (7.5.30-32) mówi:
matir na krsne paratah svato va
mitho 'bhipadyeta grha-vratanam
adanta-gobhir viśatam tamisram
punah punaś carvita-carvananam
duraśaya ye bahir-artha-maninah
andha yathandhair
upaniyamanas
te piśa-tantryam
uru-damni baddhah
naisam matis tavad
urukramanghrim
sprśaty anarthapagamo
yad-arthah
mahiyasam pada-rajo-'bhisekam
niskincananam na vrnita yavat
"Osoby, które są zdecydowane; by gnić w złudnym, materialnym szczęściu, nie są w stanie osiągnąć świadomości Krsny, ani przez instrukcje nauczycieli, ani przez samorealizację, ani przez dyskusje parlamentarne. Ich rozkiełznane zmysły zwodzą ich w najciemniejsze regiony ignorancji, i wskutek tego bez opamiętania angażują się w to, co jest zwane 'przeżuwaniem przeżutego'.
"Z powodu swego bezmyślnego działania nie są świadomi tego, że ostatecznym celem życia jest osiągnięcie Visnu, Pana manifestacji kosmicznej. W skutek tego ich walka o egzystencję jest błędnie nakierowana na cywilizację materialną, będącą pod nadzorem energii zewnętrznej. Kierowani są przez podobnych sobie głupców, co podobne jest sytuacji, kiedy ślepiec prowadzi drugiego ślepca i obaj wpadają do dziury.
"Takie głupie osoby tak długo nie znajdują upodobania w czynnościach Najpotężniejszego – będących w istocie jedynym środkiem neutralizującym ich nonsensowne czynności dopóki nie są wystarczająco rozsądne, aby przyjąć przewodnictwo wielkich, całkowicie wolnych od materialnych przywiązań dusz.".
W Bhagavad-gicie Pan prosi nas, abyśmy porzucili wszelkie inne zawodowe zajęcia i całkowicie zaangażowali się w czynności arcana, czyli sprawienie przyjemności Panu. Ale prawie nikt nie ma upodobania do takich czynności arcana. Każdy jest mniej lub bardziej urzeczony czynnościami, które są stanem buntu przeciwko Najwyższemu Panu. Pośrednio takimi aktami buntu przeciwko Panu są również systemy jnana i yogi. Poza arcana Pana nie ma żadnej pomyślnej czynności. Jnana i yoga również są czasami zaliczane do arcana, kiedy ich ostatecznym celem jest Visnu, ale w przeciwnym razie nie. Wniosek jest taki, że jedynie wielbiciele Pana są bona fide istotami ludzkimi gotowymi do zbawienia. Inni jedynie na próżno walczą o egzystencję bez żadnej rzeczywistej korzyści.
03.09.18 Znaczenie: Brahma jest największą osobistością w tym wszech świecie, ponieważ żyje najdłużej. Ze względu na swoje pokuty, wpływ, prestiż itd., jest najbardziej szanowaną osobistością, a mimo to ofiarowuje swoje pokłony Panu. Zatem jest to też obowiązkiem wszystkich innych, którzy znajdują się dużo, dużo poniżej poziomu Brahmy. Każdy powinien składać pokłony Panu, traktując to jako swój obowiązek.
03.09.19 Znaczenie: Wszystkie inkarnacje Pana, w różnych gatunkach życia, są transcendentalne. Pan pojawia się jako istota ludzka w Swoich inkarnacjach Krsny, Ramy itd., ale nie jest On istotą ludzką. Każdy, kto błędnie przyjmuje Go za zwykłą żywą istotę, z pewnością nie jest osobą bardzo inteligentną, jak potwierdza to Bhagavad-gita (9.11): avajananti mam mudha manusim tanum aśritam. Ta sama zasada odnosi się do Jego inkarnacji w formie dzika czy ryby. Są one transcendentalnymi formami Pana i są manifestowane w pewnych okolicznościach, gdy zachodzi taka potrzeba, dla Jego własnej przyjemności i rozrywek. Pan manifestuje takie transcendentalne formy głównie dla ożywienia Swoich wielbicieli. Wszystkie Jego inkarnacje pojawiają się wówczas, kiedy zachodzi potrzeba wyzwolenia Jego wielbicieli i utrzymania Jego własnych zasad.
03.09.20 Znaczenie: Osoby, którym nie mieści się w głowie, aby istniało coś, co by przekraczało ich własną moc, są niczym żaby w studni, które nie są w stanie wyobrazić sobie rozmiaru wielkiego Pacyfiku. Kiedy takie osoby słyszą, że Pan spoczywa na łożu wewnątrz wielkiego oceanu tego wszechświata, przyjmują to za legendę. Zdumiewa ich to, że można leżeć na wodzie i spać szczęśliwie. Ale to niemądre zdziwienie może rozproszyć odrobina inteligencji. W łożu oceanu znajduje się wiele żywych istot, które czerpią przyjemność z materialnych cielesnych czynności jedzenia, spania, obrony i prokreacji. Jeśli takie nieznaczne żywe istoty mogą czerpać przyjemność z życia w wodzie, to dlaczego Najwyższy Pan, który jest wszechpotężny, nie miałby doznawać przyjemności śpiąc na chłodnym ciele węża w wirze gwałtownych oceanicznych fal? Różnica jest taka, że wszystkie czynności Pana są transcendentalne i że jest On w stanie dokonać wszystkiego, nie będąc zależnym od ograniczeń czasu i przestrzeni. Może On rozkoszować się Swoim transcendentalnym szczęściem bez względu na materialne okoliczności.
03.09.21 Znaczenie: Brahma naucza nas początkowych zasad arcana, obowiązujących od rana (od godziny czwartej) do nocy (dziesiątej wieczorem). Bhakta mysi wstawać wcześnie rano i modlić się do Pana, i są też inne regulujące zasady obowiązujące przy ofiarowaniu mangala-arati wczesnym rankiem. Głupi niewielbiciele, nie rozumiejąc arcana, krytykują zasady regulujące, ale nie mają oni oczu, by zobaczyć, że Pan również śpi ze Swojej własnej woli. Bezosobowa koncepcja Najwyższego jest tak szkodliwa dla ścieżki służby oddania, że bardzo trudno jest obcować z upartymi niewielbicielami, którzy zawsze myślą kategoriami koncepcji materialnych.
Impersonaliści zawsze myślą na opak. Uważaj oni, że ponieważ forma istnieje w materii, duch powinien być pozbawiony formy; ponieważ w materii istnieje sen, nie może być snu w duchu; a ponieważ w kulcie arcana akceptuje się sen Bóstwa, wobec tego arcana jest mayą. Wszystkie takie myśli są zasadniczo materialne. Myślenie pozytywne czy negatywne jest nadal myśleniem materialnym. Wiedzą wzorcową jest wiedza przyjmowana z wyższego źródła Ved. Tutaj widzimy, że wersety Śrimad-Bhagavatam polecają arcanę. Zanim Brahma podjął się zadania stworzenia, ujrzał Pana śpiącego na wężowym łożu w falach wody zniszczenia. Zatem sen istnieje w wewnętrznej mocy Pana, i nie zaprzeczają temu czyści wielbiciele Pana, tacy jak Brahma i jego sukcesja uczniów. Zostało tutaj wyraźnie powiedziane, że Pan spał szczęśliwie pośród gwałtownych fal oceanu, w ten sposób ukazując, że poprzez Swoją transcendentalni wolę jest w stanie dokonać wszystkiego, nie będąc skrępowanym żadnymi okolicznościami. Mayavadi nie są w stanie wybiec swoimi myślami poza to materialne doświadczenie, dlatego też przeczą temu, iż Pan mógłby spać w wodzie. Błąd Mayavadi polega na tym, iż porównuje on Pana do siebie – a to porównanie jest również myślą materialną. Cała filozofia szkoły Mayavada, oparta na "nie to, nie tamto" (neti neti) jest zasadniczo materialna. Takie poglądy nie umożliwiają poznania Najwyższej Osoby Boga takim, jakim jest On naprawdę.
03.09.22 Znaczenie: Najwyższy Pan, Purusottama, czyli Śri Krsna, utrzymuje wszystkich – zarówno w światach transcendentalnych, jak i materialnych. Jest On życiem i przyjacielem wszystkich, ponieważ pomiędzy żywymi istotami i Panem istnieje naturalne uczucie i miłość. Jest On jedynym przyjacielem i dobroczyńcą wszystkich, i jest jednym bez wtórego. Poprzez Swoje sześć transcendentalnych bogactw, dzięki którym znany jest jako bhagavan, czyli Najwyższa Osoba Boga, Pan utrzymuje, wszystkie żywe istoty w każdym zakątku stworzenia. Brahma – pragnąc stworzyć wszechświat modlił się o jego łaskę, aby mógł dokonać tego jak wcześniej; jedynie dzięki bezprzyczynowej łasce Pana mógł stworzyć osobistości zarówno materialne, jak i duchowe, jak Marici i Narada, odpowiednio. Brahma modli się do Pana, ponieważ Pan jest bardzo drogi podporządkowanym duszom. Podporządkowana dusza nie zna niczego poza Panem, i dlatego Pan darzy ją miłością.
03.09.23 Znaczenie: Dla spraw materialnego stworzenia, utrzymania i destrukcji, istnieją trzy inkarnacje materialnych sił natury – Brahma, Visnu i Maheśvara. Ale inkarnacja Pana jako Visnu, w Jego mocy wewnętrznej, jest najwyższą energią dla sumy wszystkich czynności. Brahma, który jest jedynie pomocnikiem w siłach stworzenia pragnął pozostać na swojej rzeczywistej pozycji jako instrument Pana, by w ten sposób uchronić się od fałszywej dumy i uważania się za stwórcę. W ten sposób można stać się drogim Najwyższemu Panu i otrzymać Jego błogosławieństwo. Głupcy chcą przypisać sobie zasługi za wszelkie stworzone przez siebie rzeczy, ale osoby inteligentne wiedzą doskonale, że nawet źdźbło trawy nie może poruszać się bez woli Pana; zatem wszelkie zasługi za wspaniałe dokonania muszą zostać przypisane Jemu. Od zanieczyszczenia uczuciami materialnymi można się oczyścić jedynie dzięki świadomości duchowej, i w ten sposób można otrzymać błogosławieństwa ofiarowane przez Pana.
03.09.24 Znaczenie: Każda osoba zaangażowana w transcendentalną służbę miłości dla Pana w tym materialnym świecie jest skłonna do tak wielu materialnych czynności, i jeśli nie jest wystarczająco mocna, aby chronić się przed atakami materialnych przywiązań, może odwrócić się od energii duchowej. W trakcie materialnego stworzenia Brahma musi stwarzać tak wiele rodzajów żywych istot, których ciała byłyby odpowiednie do ich materialnych warunków. Brahma pragnie, by Pan udzielił m u ochrony, ponieważ musi mieć styczność z tak wieloma niebezpiecznymi żywymi istotami. Na skutek obcowania z wieloma upadłymi, uwarunkowanymi duszami, zwykły bramin może upaść z brahma-teja, czyli mocy doskonałości bramińskiej. Brahma, jako najwyższy bramin, obawia się takiego upadku i, dlatego modli się do Pana o ochronę. Jest to ostrzeżenie dla wszystkich osób na ścieżce duchowego postępu. Dopóki nie jest się wystarczająco chronionym przez Pana, można upaść ze swojej duchowej pozycji; dlatego należy bezustannie modlić się do Pana o ochronę i błogosławieństwo możności wywiązania się ze swego obowiązku. Pan Caitanya również powierzył Swoim bhaktom prace misyjne i zapewnił ich o Swojej ochronie przed atakami przywiązań materialnych. Vedy oznajmiają, iż ścieżka życia duchowego jest niczym ostrze brzytwy. Mała nieuwaga może natychmiast spowodować spustoszenie i wylew krwi, ale jeśli ktoś jest w pełni podporządkowaną duszą, zawsze szukającą ochrony Pana w wypełnianiu powierzonych sobie obowiązków, nie obawia się upadku w materialne zanieczyszczenie.
03.09.25 Znaczenie: Łaska Pana dla upadłych dusz tego materialnego świata bezustannie się zwiększa. Cała ta kosmiczna manifestacja jest szansą dla wszystkich na uczynienie postępu w służbie oddania dla Pana. Jest to celem każdego. Pan ekspanduje w wiele osobistości, które są albo Jego osobistymi ekspansjami, albo ekspansjami oddzielonymi. Osobowości indywidualnych dusz są Jego ekspansjami oddzielonymi, podczas gdy samoekspansje są Samym Panem. Dla wymiany transcendentalnego szczęścia z najwyższą formą szczęścia i wiedzy, te samoekspansje są dominującymi, a ekspansje oddzielone są zdominowanymi. Dusze wyzwolone mogą wziąć udział w tej radosnej wymianie pomiędzy dominującym i zdominowanymi, bez materialnych zmyślonych idei. Typowym przykładem takiej transcendentalnej wymiany pomiędzy dominującym i zdominowanymi jest rasa-lila Pana z gopi. Gopi są zdominowanymi ekspansjami wewnętrznej mocy, dlatego też udział Pana w tańcu rasa-lila nigdy nie powinien być uważany za coś podobnego zwykłemu związkowi mężczyzny i kobiety. Jest to raczej najdoskonalszy stan wymiany uczuć pomiędzy Panem i żywymi istotami. Pan daje upadłym duszom szansę do osiągnięcia najwyższej doskonałości życia. Pan Brahma jest upoważniony do zarządzania tym całym kosmicznym przedstawieniem, dlatego modli się o błogosławieństwo Pana, tak aby mógł wywiązać się ze swego zadania.
03.09.26 Znaczenie: Brahma osiągnął oświecenie w wiedzy dzięki temu, iż Pan obecny był wewnątrz jego serca. Początkowo, zaraz po swoim pojawieniu się, Brahma nie był pewny swojego źródła, ale dostrzegł je po odbyciu pokut i koncentracji umysłu, i tak został oświecony poprzez swoje serce. Zarówno mistrz duchowy na zewnątrz, jak i mistrz duchowy wewnątrz są reprezentacjami Pana Dopóki ktoś nie ma kontaktu z takimi bona fide reprezentacjami, nie może podawać się, za mistrza duchowego. Pan Brahma nie mógł przyjąć pomocy od mistrza duchowego z zewnątrz, jako że w tym czasie Brahma był jedynym stworzeniem w tym wszechświecie. Dlatego też Pan, będąc zadowolonym z modlitw Brahmy, oświecił go o wszystkim od wewnątrz.
03.09.27-28 Znaczenie: Wody zniszczenia były tak straszliwe, że ich pojawienie się zaniepokoiło nawet Brahmę. Martwił się on, w jaki sposób usytuować różne systemy planetarne w zewnętrznej przestrzeni, aby ulokować na nich różnego rodzaju żywe istoty, takie jak istoty ludzkie, istoty nisze od ludzi, jak również istoty nadludzkie. Wszystkie planety we wszechświecie są usytuowane odpowiednio do różnych kategorii żywych istot, będących pod wpływem sił materialnej natury. Są trzy siły natury materialnej, które po wzajemnym wymieszaniu się stają się dziewięcioma. Kiedy następnie te dziewięć sił zostaje zmieszanych między sobą, dają osiemdziesiąt jeden, które następnie również zostają pomieszane ze sobą, tak że w końcu nie wiemy nawet, jak bardzo rośnie to złudzenie. Pan Brahma musi zapewnić różne miejsca i sytuacje dla odpowiednich ciał uwarunkowanych dusz. Zadanie to było przeznaczone jedynie dla Brahmy, i nikt we wszechświecie nie jest nawet w stanie zrozumieć, jak trudne było to zadanie. Ale dzięki łasce Pana, Brahma był w stanie wywiązać się ze swojego olbrzymiego zadania tak doskonale, że każdy jest zdumiony umiejętnością tego vidhata, czyli zarządcy.
03.09.29 Znaczenie: Każda osoba autoryzowana albo przez Pana, albo przez jego bona fide reprezentanta, jest już błogosławiona, jak również błogosławiona jest powierzona jej praca. Oczywiście, osoba której powierzono taką odpowiedzialność, musi być zawsze świadoma tego, iż jest niezdolna do spełnienia tego obowiązku i musi zawsze szukać łaski Pana, aby pomyślnie wywiązać się ze swojego zadania. Osoba, która otrzymała pewne zadanie do spełnienia, nie powinna unosić się dumą. Z pewnością szczęśliwa jest osoba, której po wierzono takie zadanie, i jeśli zawsze jest ona niewzruszona w swoim podporządkowaniu woli Najwyższego, z pewnością pomyślnie wywiąże się ze swego zadania. Arjunie zostało powierzone zadanie walki na polu bitewnym Kuruksetra, i Pan zaaranżował jego zwycięstwo, jeszcze zanim powierzył mu to zadanie. Ale Arjuna zawsze był świadomy swojej pozycji podporządkowania Panu i dlatego przyjął Go za najwyższego przewodnika w wypełnianiu swojego obowiązku. Każdy, kto szczyci się spełnianiem jakiegoś odpowiedzialnego zadania, ale nie przypisuje zasług Najwyższemu Panu, z pewnością ulega fałszywej dumie i nie jest w stania dobrze wywiązać się ze swego obowiązku. Brahma i osoby w linii jego sukcesji uczniów; które podążają jego śladami, zawsze odnoszą sukces w wypełnianiu transcendentalnej służby miłości dla Najwyższego Pana.
03.09.30 Znaczenie: Łaska, którą Pan obdarza określoną osobę spełniającą powierzone jej odpowiedzialne zadanie, przekracza wszelkie wyobrażenie. Ale łaskę tę można osiągnąć dzięki pokutom i wytrwałości w pełnieniu służby oddania. Brahma otrzymał zadanie stworzenia systemów planetarnych. Pan poinstruował go, że kiedy będzie medytował, z łatwością zdobędzie wiedzę, gdzie i w jaki sposób powinny zostać rozmieszczone systemy planetarne. Instrukcje te miały przyjść z wewnątrz, więc Brahma nie musiał się martwić, w jaki sposób wypełni to zadanie. Jak zostało to potwierdzone w Bhagavad-gicie (10.10), Pan udziela takich instrukcji buddhi-yogi bezpośrednio od wewnątrz.
03.09.31 Znaczenie: Pan oznajmił tutaj, że podczas swego dnia Brahma ujrzy Go jako Pana Śri Krsnę. Będzie on podziwiał, jak Pan w Swoim dzieciństwie we Vrndavanie rozprzestrzeni się we wszystkie cielęta, dowie się o tym, jak Yaśodamayi ujrzała wszelkie wszechświaty i systemy planetarne w ustach Krsny podczas Jego dziecięcych rozrywek, i również przekona się – podczas pojawienia się Pana Krsny w dniu Brahmy – że jest miliony Brahm. Jednakże tych wszystkich manifestacji Pana, pojawiających się wszędzie w Jego wiecznych, transcendentalnych formach, nie jest w stanie zrozumieć nikt poza czystymi bhaktami, którzy zawsze pełnią służbę oddania dla Pana i są w pełni zaabsorbowani Panem. Werset ten wspomina również o wysokich kwalifikacjach Brahmy.
03.09.32 Znaczenie: Brahma modlił się, aby w trakcie swoich materialnych czynności był w stanie pamiętać o swoim wiecznym związku z Panem. W odpowiedzi na jego modlitwę Pan powiedział, iż powinien on pamiętać o związku swojej egzystencji z Jego wszechmocą. Podamy został tutaj przykład ognia w drewnie. Ogień rozniecony w drewnie jest zawsze ten sam, mimo iż drewno może być różnych kształtów. Podobnie, ciała w tym materialnym stworzeniu mogą wyraźnie różnić się kształtem i cechami, ale dusze wewnątrz nich są takie same. Cecha ognia, ciepło, jest taka sama wszędzie, i iskra duchowa, czyli integralna cząstka Najwyższego Ducha, jest taka sama w każdej żywej istocie. Zatem moc Pana rozprzestrzenia się w całym Jego stworzeniu. Sama ta transcendentalna wiedza jest w stanie ocalić nas od zanieczyszczenia złudzeniem materialnym. Ponieważ moc Pana znajduje się wszędzie, czysta dusza, czyli wielbiciel Pana, może widzieć wszystko w związku z Panem, i dlatego nie jest przywiązany do zewnętrznych przykryć. Ta czysta koncepcja duchowa czyni go odpornym na wszelkie zanieczyszczenie materialnymi związkami. Czysty bhakta w każdych okolicznościach pamięta o kontakcie z Panem.
03.09.33 Znaczenie: W Bhakti-rasamrta-sindhu zostało powiedziane, że osoba, której jedynym pragnieniem jest pełnienie transcendentalnej służby miłości dla Pana, jest wola w każdych warunkach materialnej egzystencji. Taka postawa służenia jest zwana svarupa, czyli prawdziwą formą żywej istoty. Zdanie to potwierdza również Pan Śri Caitanya Mahaprabhu w Caitanya-caritamrta, oznajmiając, że prawdziwą, duchową formą żywej istoty jest wieczne służenie Najwyższemu Panu. Zwolennicy szkoły Mayavada wzdrygają się na samą myśl o postawie służenia żywej istoty, nie wiedząc, że w świecie transcendentalnym służba dla Pana oparta jest na transcendentalnej miłości. Transcendentalna służba miłości nigdy nie może być porównywana do wymuszonej służby tego materialnego świata. Nawet jeśli komuś w świecie materialnym wydaje się, iż nie jest niczyim sługą, mimo to jest on sługą swoich zmysłów pod dyktando sił materialnej natury. W rzeczywistości w tym materialnym świecie nikt nie jest panem, i dlatego słudzy zmysłów mają bardzo przykre doświadczenie służenia. Ponieważ nie mają wiedzy o pozycji transcendentalnej, sama myśl o służeniu napawa ich grozą. W transcendentalnej służbie miłości sługa jest tak wolny jak Pan. Pan jest svarat, czyli w pełni niezależny, i w atmosferze duchowej sługa jest również w pełni niezależny, czyli svarat, gdyż nie ma tam wymuszonej służby. Tam przyczyną transcendentalnej służby miłości jest spontaniczna miłość. Cienia takiej służby można doświadczyć w służbie matki dla syna, przyjaciela dla przyjaciela, czy w służbie żony dla męża. Odzwierciedlenie takiej służby w przypadku przyjaciół, rodziców czy żon nie jest niczym wymuszonym, ale spowodowane jest jedynie miłością. Jednakże tutaj w tym materialnym świecie taka służba miłości jest jedynie odzwierciedleniem. Prawdziwa służba, czyli służba w svarupie, jest obecna w świecie transcendentalnym, w obcowaniu z Panem. Tę samą służbę w transcendentalnej miłości można także praktykować z oddaniem tutaj.
Werset ten również odnosi się do szkoły jnani. Po uwolnieniu się od wszelkich materialnych zanieczyszczeń – mianowicie wulgarnych i subtelnych ciał razem ze zmysłami materialnych sił natury – oświecony jnani zostaje umieszczony w Najwyższym i w ten sposób wyzwala się z materialnej niewoli. Jnani i wielbiciele są w rzeczywistości zgodni aż do momentu wyzwolenia z materialnego zanieczyszczenia. Ale podczas gdy jnani zadowalają się platformą prostego rozumienia, bhaktowie czynią dalszy postęp duchowy w służbie miłości. W swojej spontanicznej służbie bhaktowie rozwijają duchową tożsamość, która wznosi się na coraz wyższy poziom, aż do punktu madhurya-rasa, czyli transcendentalnej służby miłości istniejącej pomiędzy kochankiem i ukochaną.
03.09.34 Znaczenie: Czysty wielbiciel Pana, będąc świadomym faktów określonego czasu, przedmiotu i warunków, zawsze pragnie na różne sposoby zwiększyć ilość wielbicieli Pana. Takie ekspansje transcendentalnej służby mogą zdawać się być materialnymi dla materialisty, ale w rzeczywistości są one ekspansjami bezprzyczynowej łaski Pana dla Jego wielbiciela. Plany takiego działania mogą zdawać się być czynnościami materialnymi, ale ponieważ są one zaangażowane w zadowalanie transcendentalnych zmysłów Najwyższego, są odmiennej mocy.
03.09.35 Znaczenie: Takie samo zapewnienie Brahma otrzymał w Drugim Canto, Dziewiątym Rozdziale, wersecie trzydziestym szóstym. Dzięki tej łasce Pana wszystkie plany i metody Brahmy są niezawodne. Jeśli nawet czasami widzimy, że Brahma jest oszołomiony, jak na przykład w Canto Dziesiątym, to jest on oszołomiony działaniem wewnętrznej mocy, a to jest również dla jego dalszego postępu w transcendentalnej służbie. W podobny sposób oszołomiony był również Arjuna. Wszelkie takie oszołomienie czystych wielbicieli Pana ma szczególnie służyć ich dalszemu postępowi w wiedzy o Panu.
03.09.36 Znaczenie: Wiedza o Najwyższej Absolutnej Prawdzie nie wymaga negacji materialnej manifestacji, ale zrozumienia egzystencji duchowej, taką jaką ona jest. Sąd, że ponieważ egzystencja materialna jest realizowana w formach, wskutek tego egzystencja duchowa musi być pozbawiona formy, jest jedynie negatywną materialną koncepcją ducha. Prawdziwa duchowa koncepcja jest taka, że forma duchowa nie jest formą materialną. Brahma posiadał właśnie takie zrozumienie wiecznej formy Pana, i Osoba Boga potwierdził duchową koncepcję Brahmy. W Bhagavad-gicie Pan potępił materialną koncepcję ciała Krsny, która powstaje na skutek tego, iż pojawia się On pozornie jak człowiek. Pan może pojawić się w którejkolwiek ze Swoich wielu, wielu form duchowych, ale nie jest On zbudowany z materii, ani taż nie istnieje różnica pomiędzy Jego ciałem i jaźnią. W ten sposób właśnie należy pojmować duchową formę Pana.
03.09.37 Znaczenie: Osobę Boga można postrzec jedynie dzięki Jego bezprzyczynowemu miłosierdziu, a nie poprzez spekulacje umysłowe czy za pomocą materialnych zmysłów. Materialne zmysły nie są w stanie posiąść transcendentalnego zrozumienia o Najwyższej Osobie Boga. Można poznać Go jedynie poprzez pokorną służbę oddania, kiedy to właśnie objawia się Swojemu bhakcie. Boga można poznać jedynie przez miłość do Niego, i nie ma na to żadnego innego sposobu. Osoby Boga nie można ujrzeć materialnymi oczyma, ale można oglądać Go od wewnątrz oczyma duchowymi, otwartymi pod wpływem miłości do Niego: Dopóki nasze duchowe oczy są zamknięte z powodu przykrycia brudem materii, ujrzenie Pana jest rzeczą niemożliwą. Ale kiedy usuniemy ten brud poprzez proces służby oddania, wówczas bez wątpienia będziemy mogli Go ujrzeć. Brahma nie odniósł sukcesu w swoich osobistych wysiłkach odszukania korzenia łodyżki lotosu, ale kiedy zadowolił Pana swoimi pokutami i oddaniem, Pan objawił mu się z wewnątrz, bez żadnego zewnętrznego wysiłku z jego strony.
03.09.38 Znaczenie: Kiedy żywa istota pragnie służyć Panu w transcendentalnej służbie miłości, Pan pomaga wielbicielowi na tak wiele różnych sposobów jako caitya-guru, czyli mistrz duchowy od wewnątrz, i dzięki temu bhakta może dokonać wielu wspaniałych czynów przekraczających materialne wyobrażenia. Dzięki łasce Pana nawet laik może układać modlitwy o najwyższej doskonałości duchowej. Takiej doskonałości duchowej nie ograniczają kwalifikacje materialne, ale rozwija się ona dzięki szczerym wysiłkom w pełnieniu transcendentalnej służby. Jedyną kwalifikacją do osiągnięcia doskonałości duchowej są dobrowolne wysiłki. Nie bierze się tutaj pod uwagę materialnej zamożności czy wykształcenia.
03.09.39 Znaczenie: Pragnieniem czystych wielbicieli Pana, takich jak Brahma i osoby w jego sukcesji uczniów, jest to, by wszystkie istoty we wszechświecie znały Pana. Pan zawsze błogosławi takie pragnienie bhakty. Impersonaliści czasami modlą się o miłosierdzie Osoby Boga Narayana jako wcielenia materialnej dobroci, ale takie modlitwy nie zadowalaj Pana, gdyż nie jest to sławienie Go odpowiednio do Jego rzeczywistych transcendentalnych cech. Mimo iż Pan jest zawsze łaskawy i miłosierny dla wszystkich żywych istot, najdroższymi Mu są Jego czyści bhaktowie. Ważne tutaj jest słowo gunamayam, wskazujące, iż Pan posiada transcendentalne cechy.
03.09.40 Znaczenie: Modlitw; które ofiarował Brahma, nie mogłaby intonować osoba, która pragnie zadowolenia swoich własnych zmysłów. Modlitwy takie może wybrać jedynie ten, kto pragnie zadowolić Pana w służbie dla Niego. Pan z pewnością spełnia wszystkie pragnienia odnoszące się do transcendentalnej służby miłości, ale nie może on spełniać kaprysów niewielbicieli, nawet jeśli tacy przypadkowi bhaktowie ofiarowują Mu najlepsze modlitwy.
03.09.41 Znaczenie: W społeczeństwie ludzkim jest wiele tradycjonalnych, pobożnych czynności, takich jak altruizm, filantropia, nacjonalizm, internacjonalizm, dobroczynność, ofiara, pokuta, a nawet medytacja w transie, a wszystkie z nich mogą być w pełni korzystne jedynie wtedy, kiedy prowadzą do zadowolenia Najwyższej Osoby Boga. Doskonałością jakiejkolwiek czynności – społecznej, politycznej, religijnej czy filantropijnej – jest zadowolenie Najwyższego Pana. Ten sekret sukcesu jest znany wielbicielom Pana, jak zostało to zilustrowane na przykładzie Arjuny w bitwie pod Kuruksetrą. Jako dobry, łagodny człowiek, Arjuna nie chciał walczyć ze swoimi krewnymi, ale kiedy zrozumiał, że Krsna pragnął tej walki i że Sam zaaranżował ją na Kuruksetra, zrezygnował ze swojej własnej satysfakcji i walczył dla zadowolenia Pana. Jest to prawidłowa decyzja dla wszystkich inteligentnych ludzi. Naszą jedyną troską powinno być zadowolenie Pana naszymi czynnościami. Kiedy Pan jest zadowolony z jakiegoś działania, bez względu na to, czym by ono było, wówczas działanie to jest pomyślne. W przeciwnym razie jest to tylko strata czasu. Jest to wzorcem dla wszystkich ofiar, pokut; wyrzeczeń, transu mistycznego i innych dobrych i pobożnych prac.
03.09.42 Znaczenie: Najwyższy Pan, Osoba Boga, jest najdroższą osobą zarówno w stanie uwarunkowanym, jak i wyzwolonym. Osoba, która nie wie, że Pan jest jedynym najdroższym obiektem, znajduje się w uwarunkowanym stanie życia, ale ten, kto doskonale o tym wie, jest uważany za wyzwolonego. Są różne stopnie znajomości naszego związku z Panem, które zależą od stopnia naszej realizacji, dlaczego Najwyższy Pan jest najdroższym obiektem każdej żywej istoty. Prawdziwy powód został wyraźnie oznajmiony w Bhagavad-gicie (15.7) Mamaivamśo jiva-loke jiva-bhutah sanatanah: żywe istoty są wiecznie integralnymi cząstkami Najwyższego Pana. Żywa istota jest zwana atmą, a Pan jest zwany Paramatmą. Żywa istota jest zwana Brahmanem, a Pan jest zwany Parabrahmanem; czyli Parameśvarą. Iśvarah paramah krsnah. Uwarunkowane dusze, które nie są samozrealizowane, przyjmują za najdroższe to materialne ciało. Wówczas idea najdroższego dotyczy całego ciała, zarówno w sensie węższym, jak i rozszerzonym. Przywiązanie do własnego ciała i jego ekspansji, takich jak dzieci i krewni, w rzeczywistości rozwija się w oparciu o prawdziwą żywą istotę. Skoro tylko rzeczywista żywa istota opuszcza ciało, wówczas nawet ciało najdroższego syna nie jest już dłużej atrakcyjne. Zatem prawdziwą podstawą uczucia jest żyjąca iskra, czyli wieczna cząstka Najwyższego, a nie ciało. Ponieważ żywe istoty są również cząstkami całej żywej istoty, ta najwyższa żywa istota jest rzeczywistą podstawą uczucia dla wszystkich. Osoba, która zapomniała o tej podstawowej przyczynie swojej miłości do wszystkiego, posiada jedynie miłość bardzo nietrwałą, jako że jest w mayi. Im bardziej ktoś znajduje się pod wpływem tej zasady mayi, tym bardziej obojętny jest wobec podstawowej zasady miłości. W rzeczywistości bez pełnego rozwoju w miłosnej służbie dla Pana nie może być mowy o rzeczywistej miłości czegokolwiek.
Obecny werset podkreśla, że miłość należy skupić na Najwyższej Osobie Boga. Ważne tutaj jest słowo kuryat. Oznacza ono, że "należy ją mieć." Jest to podkreślenie tego, że musimy mieć coraz większe przywiązanie do zasady miłości. Wpływu mayi doświadcza istota duchowa będąca integralną cząstką, ale nie może on oddziaływać na Duszę Najwyższą, Paramatmę. Przyjmując wpływ mayi na żywą istotę, filozofowie Mayavadi pragną stać się jednym z Paramatmą. Ale ponieważ nie mają rzeczywistej miłości do Paramatmy, nie są w stanie zbliżyć się do Niego i na zawsze pozostają w sidłach mayi. Przyczyną tej niezdolności jest ich brak uczucia do Paramatmy. Bogaty skąpiec nie wie, w jaki sposób spożytkować swoje bogactwo, i dlatego, mimo iż jest bardzo bogaty, z powodu swego skąpstwa na zawsze pozostaje biedakiem. Z drugiej strony, osoba która wie, w jaki sposób spożytkować bogactwo, może bardzo szybko stać się bogaczem, nawet posiadając niewielkie konto bankowe.
Pomiędzy oczyma i słońcem istnieje bardzo bliski związek, jako że bez światła słonecznego oczy nie mają mocy widzenia, Ale inne części ciała, będąc przywiązanymi do słońca jako źródła ciepła, korzystają ze słońca bardziej niż oczy. Nie posiadając uczucia do słońca, oczy nie są w stanie znieść promieni słonecznych; czyli, innymi słowy, takie oczy nie mają zdolności zrozumienia użyteczności promieni słonecznych. Podobnie, z powodu braku uczucia do. Najwyższego Brahmana, empiryczni filozofowie – pomimo swojej teoretycznej wiedzy o Brahmanie – nie są w stanie skorzystać z Jego łaski. Tak wielu impersonalnych filozofów pozostaje na zawsze pod wpływem mayi, ponieważ – chociaż mają do czynienia z teoretyczną wiedzą o Brahmanie – nie rozwijają uczucia do Niego ani też, ze względu na swoją wadliwą metodę, nie są w stanie rozwinąć takiego uczucia. Wielbiciel Słońca może ujrzeć boga Słońca nawet z tej planety, nawet chociaż jest pozbawiony wzroku, podczas gdy ten, kto nie jest wielbicielem Słońca, nie może znieść nawet blasku słonecznego. Podobnie, na skutek rozwoju czystej miłości poprzez służbę oddania można ujrzeć wewnątrz siebie Osobę Boga, nawet jeśli nie jest się na poziomie jnani. W każdych okolicznościach należy usiłować rozwinąć miłość Boga, a to rozwiąże wszelkie sprzeczne problemy.
03.09.44 Znaczenie: Brahma ujrzał Pana przed dokonaniem stworzenia wszechświata. Takie jest wyjaśnienie catuh-śloki Bhagavatam. Brahma ujrzał Pana w czasie, kiedy stworzenie oczekiwało na jego działanie, a zatem Pan istniał w Swojej osobowej formie jeszcze przed stworzeniem. Jego wieczna forma nie została stworzona poprzez wysiłek Brahmy, jak wyobrażają to sobie mniej inteligentni ludzie. Osoba Boga pojawił się przed Brahmą takim jakim jest, i również zniknął sprzed jego oczu w tej samej formie, która nie posiada nawet cienia materialnych zanieczyszczeń.