02.05.01 Znaczenie: Werset ten jest następnym potwierdzeniem doskonałości systemu parampara, czyli sukcesji uczniów. W poprzednim rozdziale zostało powiedziane, że Brahmaji – pierworodna żywa istota – otrzymał wiedzę bezpośrednio od Najwyższego Pana, i że ta sama wiedza została później przekazana kolejnemu uczniowi – Naradzie. Narada poprosił Brahmę o wiedzę i Brahmaji przekazał mu tę wiedzę. Proszenie właściwej osoby o wiedzę i odpowiedni jej odbiór jest zasadą działania sukcesji uczniów. Proces ten polecany jest w Bhagavad-gicie (4.2). Uczeń pragnący wiedzy powinien udać się do kwalifikowanego mistrza duchowego, aby zdobyć tę wiedzę poprzez podporządkowanie się, pokorne pytanie i służenie. Wiedza otrzymywana dzięki pokornym pytaniom i służeniu jest bardziej skuteczna niż wiedza otrzymywana za pieniądze. Mistrz duchowy w linii sukcesji uczniów od Brahmy i Narady nie wymaga od nikogo opłat. Aby osiągnąć wiedzę o związku i naturze duszy indywidualnej i Duszy Najwyższej, bona fide uczeń musi zadowolić go przez szczere służenie.
02.05.02 Znaczenie: Pytania Narady Muniego oparte są na prawie rzeczywistej przyczyny i skutku. Wydaje się, że podejście takie jest bardzo rozsądne. Ateiści wysuwają jednakże wiele własnych teorii, które nie są oparte na tym prawie. Mimo wielu teorii wytwarzanych przez ich płodne mózgi, bezbożni ateiści nadal nie potrafią wytłumaczyć zamanifestowanego świata i duszy w oparciu o wiedzę eksperymentalną. Narada Muni pragnął jednak poznać prawdę o procesie stworzenia, a nie jakieś spekulacyjne teorie.
Transcendentalna wiedza o duszy i Duszy Najwyższej zawiera w sobie wiedzę o świecie zjawiskowym i podłożu, z którego świat ten jest stwarzany. W świecie zjawiskowym człowiek inteligentny widzi w rzeczywistości trzy rzeczy: żywe istoty, zamanifestowany świat i ostateczną kontrolę nad nimi. Człowiek inteligentny widzi, że ani żywe istoty, ani świat zjawiskowy nie są tworami przypadku. Symetria pomiędzy stwarzaniem a jego ściśle określonymi akcjami i reakcjami sugeruje, że za tymi rzeczami kryje się plan inteligentnego rozumu. Poszukując szczerze i korzystając z pomocy osoby, która posiada faktyczną wiedzę na ten temat, można znaleźć ostateczną przyczynę wszystkich przyczyn.
02.05.03 Znaczenie: Brahma jest bezpośrednim stwórcą zamanifestowanego wszechświata i wszystkiego, co znajduje się w jego wnętrzu. Dlatego też wie on o wszystkim, co zdarzyło się w przeszłości, co zdarzy się w przyszłości i co dzieje się w chwili obecnej. Trzy zasadnicze elementy: żywa istota, świat zjawiskowy i kontroler, są w ciągłym ruchu – przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Osoba bezpośrednio zarządzająca światem powinna więc wiedzieć wszystko o jego akcjach i reakcjach, tak jak powinien nam być znany orzech, który ściskamy w dłoni. Można spodziewać się, że bezpośredni wytwórca danego przedmiotu będzie wiedział jak nauczył się jego wytwarzania, skąd zdobył potrzebne materiały, jak je zestawił i jak zmieniają się one w procesie produkcji. Brahma jest pierworodną żywą istotą i dlatego jest rzeczą naturalną, że oczekuje się od niego pełnej wiedzy o stworzeniu.
02.05.04 Znaczenie: Śri Narada Muni wiedział, ze Pan Brahma osiągnął energię twórczą przez praktykę surowych wyrzeczeń. Mógł on więc zrozumieć, że istnieje ktoś wyższy niż jego ojciec – ktoś, kto obdarzył Brahmę mocą stwarzania. Z tego to powodu zadał on wszystkie te pytania. Odkrycia dokonywane wraz z postępem nauki nie są więc niczym niezależnym. Naukowiec osiąga wiedzę o rzeczy, która już istnieje i robi to przy pomocy wspaniałego mózgu, który nie jest Jego dziełem. Może on pracować przy pomocy takiego podarowanego mu mózgu, ale nie jest w stanie tego lub podobnego mózgu wytworzyć. Nikt nie jest zatem niezależny, jeśli chodzi o jakikolwiek rodzaj stworzenia – stworzenie nie jest też rzeczą automatyczną.
02.05.05 Znaczenie: Najlepszym przykładem samowystarczalności jest Słońce. Słońce nie musi być oświetlane przez żadne inne ciało świetlne. W rzeczywistości to właśnie Słońce umożliwia innym obiektom świecenie i w jego obecności wszelkie inne źródła światła mają małe znaczenie. Narada porównuje pozycję Brahmy do samowystarczalności pająka, który stwarza swoje pole działania bez niczyjej pomocy, korzystając jedynie z produktu swojej własnej energii – przędzy.
02.05.06 Znaczenie: Przejawiony świat pełen jest różnorodnych stworzonych istot należących do 8 400 000 gatunków życia, z których jedne są wyższe, a inne niższe. Za najwyższą żywą istotę w społeczeństwie ludzkim uważany jest człowiek, ale ludzie także są różni: źli, dobrzy, spokojni itd. Narada Muni przyjął za pewnik, że źródłem ich wszystkich jest jego ojciec, Brahmaji. Dlatego też pragnął dowiedzieć się o nich wszystkiego od Pana Brahmy.
02.05.07 Znaczenie: Podążając śladami Śri Narady Muniego, nie powinniśmy ślepo przyjmować, że nasz mistrz duchowy jest Samym Bogiem. Mistrz duchowy otaczany jest takim samym szacunkiem jak Bóg, jeśli jednak twierdzi, że jest Bogiem, powinien być natychmiast odrzucony. Narada Muni zaakceptował Brahmę jako Najwyższego na podstawie jego wspaniałych aktów twórczych. Kiedy jednak zauważył, że Pan Brahma także oddaje cześć jakiemuś wyższemu autorytetowi, obudziły się w nim wątpliwości. Najwyższy jest najwyższym – nie ma nikogo wyższego, kogo mógłby On czcić. Ahangrahopasita, czyli osoba wielbiąca siebie samą w przekonaniu, że stanie się Bogiem, potrafi zwodzić zwykłych ludzi, ale inteligentny uczeń od razu widzi, że Najwyższy Pan nie musi czcić nikogo (nawet Samego Siebie), aby stać się Bogiem. Ahangrahopasana może być jednym z procesów realizacji transcendentalnej, ale ahangrahopasita nigdy nie może stać się Bogiem. Nikt nie jest w stanie zostać Bogiem poprzez poddanie się procesowi transcendentalnej realizacji. Narada Muni myślał, że Brahmaji jest Najwyższą Osobą, ale kiedy ujrzał, że on sam praktykuje jakiś proces transcendentalnej realizacji, zrodziły się w nim wątpliwości. Dlatego też pragnął otrzymać wyraźne informacje.
02.05.08 Znaczenie: Pytania zadane przez Naradę Muniego są bardzo istotne dla wszystkich osób zainteresowanych zagadnieniem. Narada poprosił więc Brahmaji, aby potraktował je odpowiednio – tak, żeby wszyscy, którzy w przyszłości znajdą się w linii sukcesji Brahma-sampradayi, mogli także bez trudu i właściwie zrozumieć te rzeczy.
02.05.09 Znaczenie: Brahmaji, zapytany w ten sposób, pogratulował Naradzie, gdyż bhaktowie zawsze stają się bardzo entuzjastyczni, kiedy zada się im pytanie dotyczące Wszechmocnej Osoby Boga. Entuzjazm ten jest jednym z symptomów czystego bhakty Pana. Rozmowy o transcendentalnych czynach Pana oczyszczają atmosferę, w której się te rozmowy odbywają, i napełniają bhaktów nowym życiem. Oczyszczają one zarówno pytających, jak i odpowiadających. Czyści bhaktowie nie tylko mają satysfakcję z faktu posiadania wszelkiej wiedzy o Panu, ale i z wielką ochotą przekazują tę wiedzę innym, gdyż pragną, aby chwała Pana znana była każdemu. Zatem bhakta czuje satysfakcję, kiedy ktoś daje mu okazję do mówienia o Panu. Taka jest podstawowa zasada czynności misyjnych.
02.05.10 Znaczenie: Logika "żaby w studni" pokazuje, że żaba żyjąca w ograniczonym środowisku swojej studni nie jest w stanie wyobrazić sobie długości i szerokości gigantycznego oceanu. Kiedy opowiemy takiej żabie o gigantycznych rozmiarach oceanu, początkowo wcale nie uwierzy, że coś takiego istnieje. Jeśli jednak ktoś zapewni ją o istnieniu takiego zbiornika wody, będzie starała się zmierzyć go w wyobraźni przez maksymalne nadymanie swego brzucha. W rezultacie takiego "pomiaru" jej maleńki brzuszek pęka i biedna żaba umiera, nie doświadczywszy prawdziwego oceanu. W podobny sposób, materialistyczni naukowcy rzucają wyzwanie niepojętym mocom Pana, próbując zmierzyć Go przy pomocy swoich żabich mózgów i osiągnięć naukowych, ale zawsze w końcu umierają nie odnosząc żadnego sukcesu – zupełnie jak żaba.
Zdarza się czasem, że materialnie potężna osoba uznawana jest za Boga lub Jego inkarnację przez tych, którzy nie mają żadnej wiedzy i o prawdziwym Bogu. Badając świat, możemy uznawać za Boga istoty obdarzone coraz to większą mocą, aż wreszcie znajdziemy najlepszego kandydata na pozycję Boga – Brahmę – najwyższą żywą istotę wszechświata, o niewyobrażalnej dla materialistycznych naukowców długości życia. Zgodnie z informacją najbardziej autentycznej książki naukowej – Bhagavad-gity – jedna doba Brahmy trwa kilkaset tysięcy lat ziemskich (Bg. 8.17). "Studzienna żaba" może nie wierzyć, że tak długie życie jest możliwe, ale osoby posiadające realizację prawd podawanych w Bhagavad-gicie akceptują istnienie wielkiej osobistości, która stwarza różnorodność kompletnego wszechświata. Z pism objawionych można wywnioskować, że Brahmaji tego wszechświata jest młodszy od Brahmów zarządzających w pozostałych wielu, wielu wszechświatach – żaden z nich nie dorównuje jednak Osobie Boga.
Naradaji jest jedną z dusz wyzwolonych. Imię "Narada" otrzymał dopiero po swoim wyzwoleniu. Wcześniej był po prostu synem służącej. Można zapytać, dlaczego Naradaji nie wiedział o istnieniu Najwyższego Pana i dlaczego błędnie uważał Brahmę za Najwyższego Pana – dusza wyzwolona nigdy nie jest zdezorientowana takimi fałszywymi koncepcjami. Dlaczego więc Naradaji zadał wszystkie te pytania, zupełnie jakby był zwykłym człowiekiem o małej wiedzy? W podobny sposób zdezorientowany był także Arjuna, mimo iż jest on wiecznym towarzyszem Pana. Dezorientacja Arjuny lub Narady wynika z woli Pana, który pragnie, aby w ten sposób inne, niewyzwolone osoby mogły uświadomić sobie rzeczywistą prawdę i wiedzę o Nim. Wątpliwości, które obudziły się w umyśle Narady odnośnie wszechmocy Brahmy, są dobrą lekcją dla "studziennych żab". Dzięki tej lekcji mogą one wyzbyć się złudzeń odnośnie utożsamiania kogokolwiek z Osobą Boga (nawet jeśli jest to ktoś taki jak Brahma, a nie zwykły człowiek, który twierdzi, że jest Bogiem lub Jego inkarnacją). Najwyższy Pan jest zawsze Najwyższym i żadna żywa istota (tak jak wielokrotnie staraliśmy się dowodzić tego w naszych objaśnieniach), nawet o standardzie Pana Brahmy, nie może stwierdzić, że jest tożsama z Panem. Zdarza się czasem, że po swojej śmierci jakiś wielki człowiek czczony jest jako Bóg, gdyż taka jest forma kultu bohaterów. Nie należy jednak dać się temu zwieść. Było wielu królów podobnych do Pana Ramacandry, króla Ayodhyi, ale żaden z nich nie jest określany przez pisma objawione jako Bóg. To, że ktoś jest dobrym królem niekoniecznie kwalifikuje go do bycia Panem Ramą. Natomiast bycie osobistością taką jak Krsna, kwalifikuje Go do bycia Osobą Boga. Jeśli zaczniemy studiować charakter osób, które brały udział w Bitwie pod Kuruksetrą, może się okazać, że Maharaja Yudhisthira był królem nie mniej pobożnym niż Pan Ramacandra, a swoją moralnością przewyższał nawet Pana Krsnę. Pan Krsna poprosił, aby Maharaja Yudhisthira skłamał, ale on zaprotestował. Nie oznacza to jednak, że Maharaja Yudhisthira znajduje się na tym samym poziomie co Pan Ramacandra lub Pan Krsna. Wielkie autorytety mówią, że Maharaja Yudhisthira jest pobożnym człowiekiem, a Rama lub Krsna – Osobą Boga. W każdych warunkach Najwyższy Pan pozostaje zupełnie oddzielną tożsamością – nigdy nie można stosować wobec Niego koncepcji antropomorficznych. Pan jest zawsze Panem i zwykła żywa istota nigdy nie jest Mu równa.
02.05.11 Znaczenie: Pan Brahmaji powiedział Naradzie, że jego wrażenie, że Brahma nie jest najwyższym autorytetem w dziedzinie stworzenia, jest prawdą. Czasami ludzie mniej inteligentni mają głupie wrażenie, że Brahma jest przyczyną wszystkich przyczyn. Narada pragnął jednak wyjaśnić całą tę sprawę, korzystając z wypowiedzi Brahmy, najwyższego autorytetu we wszechświecie. Podobnie jak decyzja Sądu Najwyższego jest decyzją ostateczną – opinia Brahmy, najwyższego autorytetu we wszechświecie, jest opinią ostateczną w wedyjskim procesie zdobywania wiedzy. Jak stwierdziliśmy już w poprzednim wersecie, Naradaji był duszą wyzwoloną. Nie był on więc jednym z mało inteligentnych ludzi, którzy wierzą w fałszywych bogów lub bogów wybieranych przez siebie. Przedstawił siebie jako osobę mało inteligentną, ale jednocześnie inteligentnie przedstawił swoje wątpliwości najwyższemu autorytetowi w celu wyjaśnienia spraw związanych ze stwórcą i stworzeniem dla dobra wszystkich osób niepoinformowanych.
W wersecie tym Brahmaji obala błędną koncepcję osób mało inteligentnych i stwierdza, że tworzona przez niego różnorodność kosmosu jest odwzorowaniem potencjalnego stworzenia będącego produktem świetlistego blasku Pana Śri Krsny. Brahma mówi o tym także w samhicie, znanej jako Brahma-samhita (5.40):
yasya prabha
prabhavato jagad-anda-koti-
kotisv
aśesa-vasudhadi-vibhuti-bhinnam
tad brahma niskalam
anantam aśesa-bhutam
govindam adi-purusam tam aham bhajami
"Służę Najwyższej Osobie Boga Govindzie, pierwotnemu Panu. Transcendentalny blask Jego ciała znany jako brahmajyoti – nieskończony, niepojęty, wszechprzenikający – jest przyczyną stworzenia nieskończonej ilości planet o różnorodnych klimatach i swoistych warunkach życia."
Takie samo
stwierdzenie znajduje się również w Bhagavad-gicie
(14.27). Pan Krsna jest podstawą brahmajyoti
(brahmano hi pratisthaham). W wedyjskim słowniku Nirukti słowo pratistha objaśnione jest jako: "to, co ustanawia". Brahmajyoti nie jest więc czymś
niezależnym lub samowystarczalnym. Jego rzeczywistym stwórcą jest Pan Śri Krsna
i w wersecie tym jest ono określone jako sva-rocisa,
czyli blask transcendentalnego ciała Pana. Brahmajyoti jest wszechprzenikające; jego potencjalna moc umożliwia
wszelkie stworzenie. Dlatego właśnie hymny wedyjskie stwierdzają, że wszystko
co istnieje, utrzymywane jest przez
brahmajyoti (sarvam khalv idam brahma). Potencjalnym nasieniem wszelkiego
stworzenia jest więc nieskończone i niepojęte brahmajyoti, którego przyczyną jest Pan. Najwyższy Pan (Śri Krsna)
jest ostatecznie najwyższą przyczyną wszelkiego stworzenia (aham sarvasya prabhavah).
Nie należy spodziewać się, że Pan będzie stwarzał jak kowal – przy użyciu młota i innych narzędzi. Najwyższy Pan dokonuje stworzenia poprzez Swoje potencje. Są one różnorodne: parasya śaktir vividhaiva śruyate. Maleńkie nasionko z owocu figi posiada moc umożliwiającą mu stworzenie olbrzymiego figowca. Najwyższy Pan rozprzestrzenia wszystkie rodzaje nasion poprzez pełne energii brahmajyoti, a proces podlewania wykonywany przez takie osoby jak Brahma sprawia, że nasiona te rozwijają się. Brahma nie jest w stanie stworzyć nasion. Może on jedynie zmienić je w drzewa – zupełnie jak ogrodnik, który podlewając rośliny pomaga im rosnąć. Przytoczony w tym wersecie przykład słońca jest bardzo trafny. W świecie materialnym słońce jest przyczyną wszelkiego światła: ognia, elektryczności, blasku Księżyca, itd. Wszystkie ciała świetlne na nieboskłonie są wytworem Słońca, Słońce jest wytworem brahmajyoti, a brahmajyoti jest blaskiem Pana. Tak więc, ostateczną przyczyną stworzenia jest Pan.
02.05.12 Znaczenie: Jak wyjaśni to szerzej następny werset, iluzoryczna energia Pana sprawia, że zdezorientowane nią, mniej inteligentne osoby uważają Brahmę lub kogoś innego za Najwyższego Pana. Brahmaji jednakie sprzeciwia się traktowaniu go w ten sposób i bezpośrednio składa pełne szacunku pokłony Panu Vasudevie, czyli Śri Krsnie, Osobie Boga, tak jak kiedyś uczynił to w Brahma-samhicie (5.1):
iśvarah paramah
krsnah sac-cid-ananda-vigrahah
anadir adir
govindah sarva-karana-karanam
"Najwyższym Panem jest Osoba Boga Śri Krsna – pierwotny Pan o transcendentalnym ciele, ostateczna przyczyna wszystkich przyczyn. Składam hołd temu pierwotnemu Panu Govindzie."
Brahmaji jest świadomy swojej rzeczywistej pozycji i zdaje sobie sprawę z tego, że osoby mało inteligentne, zdezorientowane iluzoryczną energią Pana, gotowe są kapryśnie zaakceptować kogokolwiek jako Boga. Osoba odpowiedzialna, jak np. Brahmaji, wyraża swój sprzeciw, kiedy jej uczniowie lub podwładni nazywają ją Najwyższym Panem. Jednakże głupcy, wychwalani przez ludzi o naturze psów, wieprzy; wielbłądów i osłów, odczuwają wielką dumę, kiedy nazywa się ich, Najwyższym Panem. Następny werset wyjaśnia, dlaczego takie osoby czują przyjemność, gdy nazywa się je Bogiem i dlaczego ich głupi wielbiciele nazywają je w ten sposób.
02.05.13 Znaczenie: Niezwyciężona w swej mocy, iluzoryczna energia Osoby Boga – Jego trzecia energia reprezentująca niewiedzę – jest w stanie zdezorientować wszystkie żywe istoty. Nie ma ona jednak wystarczającej siły, aby wysunąć się przed Najwyższego Pana. Niewiedza stoi zawsze za plecami Osoby Boga, gdzie, dzięki swej mocy, tumani żywe istoty. Pierwszym objawem osoby otumanionej jest wygadywanie głupstw. Pisma wedyjskie nie popierają nonsensownych rozmów. Nonsensem pierwszej klasy są rozmowy z kategorii "To ja" i "To jest moje". Bezbożna cywilizacja kierowana jest wyłącznie przez fałszywe idee tego rodzaju. Ludzie myślący takimi kategoriami nie posiadają żadnej prawdziwej realizacji Boga i dlatego też obierają sobie fałszywego Boga lub sami kłamliwie ogłaszają się Bogiem, aby zwodzić ludzi, już i tak otumanionych energią iluzoryczną. Iluzoryczna energia Pana nie jest jednak w stanie zwieść tych, którzy stoją przed Panem i podporządkowują się Jemu. Osoby takie są więc wolne od fałszywych koncepcji z kategorii "To ja" i "To jest moje", nie obierają sobie fałszywego Boga i nie pozują na równych Najwyższemu Panu. Werset ten bardzo wyraźnie określa tożsamość osoby otumanionej.
02.05.14 Znaczenie: Świat zjawiskowy jest bezosobową reprezentacją Vasudevy, ponieważ składniki jego stworzenia, ich wzajemne oddziaływanie i podmiot radości – żywa istota, są produktami zewnętrznej i wewnętrznej energii Pana Krsny. Pogląd ten potwierdzony jest w Bhagavad-gicie (7.4-5). Składniki takie, jak: ziemia, woda, ogień, powietrze i przestrzeń, podobnie jak i koncepcja materialnej tożsamości, inteligencja oraz umysł, są tworem zewnętrznej energii Pana. Żywa istota, która cieszy się wzajemnymi oddziaływaniami wyżej wymienionych składników fizycznych i subtelnych, jest fragmentem energii wewnętrznej – fragmentem posiadającym swobodę pozostawania albo w świecie materialnym albo w świecie duchowym. W świecie materialnym żywa istota zauroczona jest zwodniczą niewiedzą, ale w świecie duchowym znajduje się ona w swoim normalnym, wolnym od jakichkolwiek złudzeń, stanie duchowego istnienia. Żywa istota nazywana jest marginalną energią Pana. W każdej sytuacji jednak, zarówno elementy materialne, jak też i integralne duchowe cząstki zależne są od Osoby Boga, Vasudevy. Jest to spowodowane tym, że wszystko co istnieje – bez względu na to czy jest produktem energii zewnętrznej, wewnętrznej czy marginalnej – jest po prostu przejawem tego samego blasku Pana, zupełnie tak samo jak światło, ciepło i dym są przejawami ognia. Żaden z przejawów ognia nie jest oderwany od ognia – wszystkie one w połączeniu dają to, co nazywane jest ogniem. Analogicznie, blask ciała Vasudevy i wszelkie manifestacje zjawiskowe są bezosobowymi aspektami Pana, podczas gdy On Sam istnieje wiecznie w Swojej transcendentalnej formie nazywanej sac-cid-ananda-vigrahah i nie ma nic wspólnego z jakąkolwiek koncepcją wyżej wymienionych składników materii.
02.05.15 Znaczenie: Vedanta-sutry
(śastra-yonitvat) stwierdzają, że Najwyższy Pan jest
autorem wszystkich pism objawionych i wszystkie pisma objawione przeznaczone są
do poznawania Najwyższego Pana. Veda oznacza
wiedzę, która prowadzi do Pana. Jedynym celem istnienia Ved jest przywrócenie uwarunkowanym duszom zapomnianej przez nie
świadomości Boga. Bhaktowie narayana-para
od razu odrzucają każdą literaturę, która nie ma na celu przywracania
świadomości Boga. Takie zwodnicze książki nie zbliżające czytelnika do Narayana
nie są żadną wiedzą – są one jedynie terenem zabaw dla wron zainteresowanych
śmieciami tego świata. Każda książka naukowa z dziedziny wiedzy lub sztuki musi
prowadzić do wiedzy o Narayanie – w przeciwnym razie należy ją odrzucić. Taka
jest metoda rozwijania wiedzy. Najwyższym obiektem czci jest Narayana.
Oddawanie czci półbogom polecane jest w mniejszym stopniu – należy ich czcić w
odniesieniu do Narayana, gdyż są oni Jego asystentami w zarządzaniu
wszechświatem. Urzędnicy królewscy otaczani są szacunkiem ze względu na swój
związek z królem. Półbogowie są więc czczeni z powodu związku z Panem – w
przeciwnym razie oddawanie im czci jest procesem nieautoryzowanym (avidhi-purvakam) i równie niewłaściwym co podlewanie liści i gałęzi drzewa bez
podlewania korzenia. Półbogowie są więc uzależnieni od Narayana. Różnorodne
planety są atrakcyjne, ponieważ występują na nich specyficzne formy życia i
szczęścia będące częściową reprezentacją sac-cid-ananda-vigraha.
Każdy pragnie żyć wiecznie, w szczęściu i wiedzy. W świecie materialnym
można stopniowo osiągnąć realizację takiego życia na wyższych systemach
planetarnych. Po dotarciu na wyższe systemy planetarne pojawia się w nas
pragnienie czynienia dalszych postępów na ścieżce powrotu do Boga. Przenosząc
się z planety na planetę, można zwiększać długość swego życia i proporcjonalną
do niej ilość szczęścia i wiedzy – można żyć w ten sposób nawet i kilkaset
tysięcy lat, nigdzie jednak w tym świecie życie nie trwa wiecznie. Osoba, która
dotarła do najwyższej z planet wszechświata – Brahmaloki, może dążyć do
osiągnięcia planet świata duchowego – planet wiecznego życia. Kulminacją stopniowej
podróży z jednej planety na drugą jest więc osiągnięcie najwyższej planety Pana
(mad-dhamy), gdzie życie jest wieczne, pełne szczęścia i wiedzy. Wszelkie
ofiary wykonywane są dla przyjemności Pana Narayana i dla osiągnięcia Go. W
pismach świętych powiedziane jest, że najlepszą ofiarą w tym wieku Kali jest sankirtana-yajna – główna podpora służby
oddania bhakty narayanapara.
02.05.16 Znaczenie: W procesie medytacji wyróżniane są dwa systemy yogi – astanga-yoga i sankhya-yoga. Astanga-yoga jest ćwiczeniem koncentracji umysłu i uwalnianiem się z wszelkich form zaangażowania. Uwolnienie takie osiągane jest przez ściśle regulowane zasadami procesy medytacji, koncentracji, ćwiczeń postawy siedzącej, blokowania wewnętrznego obiegu powietrza, itd. Celem sankhya-yogi jest natomiast oddzielenie prawdy od rzeczy przemijających. Ostatecznie jednak, celem obydwu tych systemów jest realizacja bezosobowego Brahmana, będącego jedynie częściową reprezentacją Narayana, Osoby Boga. Jak wyjaśniliśmy to już wcześniej, bezosobowy blask Brahmana jest zaledwie częścią Osoby Boga – opiera się on na Jego osobie i dlatego też jest gloryfikacją Osoby Boga. Potwierdzają to Bhagavad-gita i Matsya Purana. Gati odnosi się do ostatecznego przeznaczenia lub ostatniego słowa w kwestii wyzwolenia. Zjednoczenie się z bezosobowym brahmajyoti nie jest ostatecznym wyzwoleniem – stanem wyższym jest wzniosły kontakt z Osobą Boga na jednej z niezliczonych planet duchowych w świecie Vaikuntha. Konkluzja jest więc taka, że Narayana, czyli Osoba Boga, jest ostatecznym celem zarówno wszystkich systemów yogi, jak też i wszystkich rodzajów wyzwolenia.
02.05.17 Znaczenie: Nawet Brahma – stwórca wszechświata – przyznaje, że nie jest rzeczywistym stwórcą. Przyznaje on, że będąc inspirowany przez Pana Narayana stwarza pod Jego nadzorem wszystko to, co zostało już stworzone przez Tego, który jest Duszą Najwyższą wszystkich żywych istot. Nawet największy autorytet tego wszechświata stwierdza, że w żywej istocie istnieją dwie tożsamości duszy – Dusza Najwyższa i dusza indywidualna. Dusza Najwyższa jest Najwyższym Panem, Osobą Boga, a dusza indywidualna – wiecznym sługą Pana. Pod wpływem Pana dusza indywidualna stwarza to, co zostało już przez Niego stworzone. Dzięki dobrej woli Pana, osoba odkrywająca coś, co istnieje już w tym świecie, nazywana jest odkrywcą tej rzeczy. Mówi się np., że Kolumb odkrył Zachodnią Półkulę, ale w rzeczywistości ląd ten nie został przez niego stworzony. Dzięki wszechmocy Pana ten olbrzymi kontynent już istniał, a Kolumb stał się jego odkrywcą, gdyż Pan pragnął nagrodzić go za wykonaną kiedyś służbę oddania. Ze względu na to, że każdy widzi tylko to, co nie przekracza jego możliwości dostrzegania, nikt nie jest w stanie stworzyć czegokolwiek bez zgody Pana. Możliwość dostrzegania dawana jest przez Pana proporcjonalnie do chęci służenia Mu. Należy więc dobrowolnie pragnąć służyć Panu, gdyż On obdarza mocą w zależności od podporządkowania się Jego lotosowym stopom. Pan Brahma jest wielkim bhaktą Pana i dlatego otrzymał od Niego wielką moc, czy też inspirację, umożliwiającą mu stworzenie wszechświata, który roztacza się przed nami. Najwyższy Pan zainspirował też Arjunę do wzięcia udziału w bitwie pod Kuruksetrą. Powiedział On:
tasmat tvam uttistha
yaśo labhasva
jitva śatrun bhunksva rajyam samrddham
mayaivaite nihatah purvam eva
nimitta-matram bhava savyasacin
(Bg. 11.33)
Bitwa pod Kuruksetrą, czy też każda inna bitwa, możliwa jest dzięki woli Pana, gdyż bez Jego pozwolenia nikt nie jest w stanie zaaranżować takiej masowej zagłady. Strona Duryodhany znieważyła Draupadi, wielką wielbicielkę Krsny, która zwróciła się o pomoc do Pana i wszystkich milczących obserwatorów tej nieuzasadnionej obrazy. Najwyższy Pan poradził następnie Arjunie, aby podjął walkę i przypisał sobie zwycięstwo – bez względu jednak na decyzję Arjuny, strona Duryodhany musiała zginąć, gdyż taka była wola Pana. Krsna poradził więc Arjunie, aby stał się Jego przedstawicielem i przypisał sobie pokonanie tak wielkich wodzów jak Bhisma i Karna.
W pismach wedyjskich, np. w Katha Upanisad, Najwyższy Pan określany jest jako sarva-bhuta-antaratma, czyli Osoba Boga, który mieszka w ciele każdej żywej istoty, i który kieruje życiem podporządkowanych Mu dusz. Dusze, które nie podporządkowują się Jemu znajdują się pod opieką natury materialnej (bhramayan sarva-bhutani yantrarudhani mayaya) i dlatego jest im wolno działać na swój własny rachunek i osobiście ponosić wszelkie związane z tym konsekwencje. Bhaktowie tacy jak Brahma i Arjuna nie robią nic na swój własny rachunek – będąc duszami w pełni podporządkowanymi, zawsze czekają na sygnał od Pana – dlatego też dążą oni do dokonania tego, co zwykłemu człowiekowi wydaje się być rzeczą zupełnie cudowną. Jednym z imion Pana jest Urukrama, czyli "ten, którego czyny są zupełnie niezwykłe, niewyobrażalne dla żywych istot". Działania Jego bhaktów wydają się czasem czymś niezwykłym, ponieważ kieruje nimi Pan. Inteligencja każdej żywej istoty – począwszy od Brahmy, a skończywszy na maleńkiej mrówce – nadzorowana jest przez Pana z transcendentalnej pozycji świadka wszelkiego działania. Ta subtelna obecność Pana odczuwana jest przez człowieka inteligentnego, który potrafi studiować psychiczne efekty myślenia, czucia i woli.
02.05.18 Znaczenie: Najwyższy jest panem energii zewnętrznej, manifestującej się jako trzy siły materialne: dobroć, pasja i ignorancja. Będąc panem tej energii; nigdy jednak nie znajduje się On pod jej zwodniczym wpływem. Żywe istoty (jivy) ulegają jednakże wpływowi tych sił – taka jest właśnie różnica pomiędzy nimi a Panem. Są one opanowane przez te siły, mimo iż oryginalnie żywe istoty są jakościowo tożsame z Panem. Innymi słowy, siły natury materialnej, będąc produktem energii Pana, są z Nim związane, jednakże związek ten jest związkiem sługi i pana. Najwyższy Pan jest kontrolerem energii materialnej, podczas gdy żywe istoty, uwikłane w świat materialny, nie są ani panami, ani kontrolerami. Jest raczej na odwrót – są one podporządkowane tej energii lub kontrolowane przez nią. W rzeczywistości, Najwyższy Pan istnieje wiecznie poprzez Swoją energię wewnętrzną, czyli energię duchową, zupełnie tak jak Słońce i jego promienie na czystym niebie. Czasami jednak stwarza On energię materialną – tak jak Słońce stwarza chmurę na czystym niebie. Maleńka plamka chmury nie ma jednak żadnego wpływa na Słońce. Podobnie, maleńka plamka energii materialnej, która od czasu do czasu manifestuje się w niezmierzonej przestrzeni promieni brahmajyoti, nie ma żadnego wpływu na nieskończonego Pana.
02.05.19 Znaczenie: Wiecznie transcendentalne żywe istoty nazywane są marginalną energią Pana, ponieważ są one usytuowane pomiędzy energią zewnętrzną i wewnętrzną. W rzeczywistości, uwarunkowanie energią materialną wcale nie jest ich przeznaczeniem. Znajdując się jednakże pod wpływem fałszywej koncepcji panowania nad naturą materialną, przechodzą one w strefę działania tej energii i w konsekwencji zostają spętane jej trzema siłami. Energia zewnętrzna zakrywa czystą wiedzę żywej istoty dotyczącą jej wiecznego związku z Panem. Okrywa ta jest jednak tak niezmienna, że mamy wrażenie, że uwarunkowana dusza znajduje się w ignorancji wiecznie. Takie jest niezwykłe działanie mayi, czyli energii zewnętrznej – manifestującej się, jakby była tworem materii. Ze względu na to, że energia materialna posiada zdolność przesłaniania prawdziwego oblicza faktów, materialistyczni naukowcy nie są w stanie widzieć tego, co stoi za materialnymi przyczynami. W rzeczywistości za materialnymi manifestacjami kryją się działania adhibhuta, adhyatma i adhidaiva, których uwarunkowana dusza – spowita guną ignorancji – nie potrafi dostrzec. Manifestacje adhibhuta obejmują powtarzające się narodziny i śmierć połączone ze starością i chorobami. Manifestacje adhyatma uwarunkowują duszę; a manifestacje adhidaiva są systemem kontroli. Są one materialnymi manifestacjami prawa przyczyny i skutku oraz zmysłu odpowiedzialności istot uwarunkowanych działających w tym świecie. Są to wszystko manifestacje stanu uwarunkowanego. Najwyższą doskonałością życia ludzkiego jest wyzwolenie się z tego stanu.
02.05.20 Znaczenie: W Bhagavad-gicie (7.24-25) Najwyższy Pan stwierdza bardzo wyraźnie, że impersonaliści, którzy przykładają większą wagę do transcendentalnych promieni Pana (brahmajyoti), i którzy konkludują, że w ostatecznym ujęciu Prawda Absolutna jest bezosobowa – manifestując formę jedynie w koniecznych wypadkach – są mniej inteligentni niż personaliści, bez względu na to, ile czasu poświęcają na studiowanie Vedanty. Tacy impersonaliści okryci są, opisanymi wcześniej, trzema siłami natury materialnej, i z tego to właśnie powodu nie są w stanie zbliżyć się do transcendentalnej Osoby Boga. Ze względu na kurtynę yoga-mayi, nie wszyscy mogą zbliżyć się do Pana. Nie należy jednak błędnie myśleć, że Najwyższy Pan znajdował się wcześniej w stanie niezamanifestowanym i dopiero teraz przybrał formę ludzką. Przyczyną formułowania błędnego poglądu, że Najwyższa Osoba Boga nie posiada formy, jest zasłona Jego yoga-mayi. Z woli Najwyższego zasłona ta może zostać usunięta – uwarunkowana dusza musi się jedynie Mu podporządkować. Bhaktowie, będąc transcendentalnymi wobec sił natury materialnej, są w stanie zobaczyć pełną szczęścia, transcendentalną formę Pana, gdyż ich podejście jest podejściem z pozycji czystej służby oddania, a oczy są pełne miłości.
02.05.21 Znaczenie: Materialny świat, w którym uwarunkowane dusze mogą działać pod kontrolą Pana, jest cyklicznie stwarzany i unicestwiany. Materialne stworzenie jest jak chmura na nieskończonej przestrzeni nieba. Prawdziwą przestrzenią jest przestrzeń duchowa, która wiecznie pełna jest blasku brahmajyoti. Pewna część tej nieskończonej przestrzeni okrywana jest chmurą mahat-tattvy materialnego stworzenia. Miejsce to przeznaczone jest dla dusz uwarunkowanych – dusz pragnących panować nad energią wbrew woli Pana – które mogą zabawiać się w nim zgodnie ze swoimi zachciankami, będąc jednocześnie cały czas pod kontrolą Pana, sprawowaną za pośrednictwem Jego energii zewnętrznej. Tak jak pora deszczowa przychodzi i odchodzi, tak też ten świat jest cyklicznie stwarzany i unicestwiany. Potwierdza to Bhagavad-gita (8.19). Stwarzanie i unicestwianie świata materialnego jest regularnym działaniem Pana, aby umożliwić uwarunkowanym duszom zabawianie się. Poprzez takie zabawienie się żywe istoty tworzą swój los i konsekwentnie stwarzane są na nowo – otrzymując formę wynikającą z ich niezależnych pragnień posiadanych w chwili unicestwienia. Stworzenie jest więc umiejscowionym w konkretnej chwili wydarzeniem historycznym (zgodnie z tym, co zwykle myślimy o rzeczach mających początek w zasięgu naszych doświadczeń). Proces stwarzania i unicestwiania określany jest jako anadi. Oznacza to, że nie bierzemy pod uwagę daty pierwszego aktu stworzenia, ponieważ nawet czas trwania częściowego stworzenia wynosi 8 640 000 000 lat. Jak stwierdzają pisma wedyjskie, nasady rządzące stworzeniem są takie, że świat ten w pewnej chwili jest stwarzany, a następnie na powrót unicestwiany z woli Pana. Całe stworzenie materialne, a nawet i duchowe, jest manifestacją energii Pana – zupełnie tak samo jak światło i ciepło ognia są różnymi manifestacjami energii ognia. Najwyższy Pan istnieje w Swojej formie bezosobowej poprzez takie właśnie ekspansje energii i Jego aspekt bezosobowy jest podstawą całego stworzenia. Będąc purnam, czyli pełnią, Pan jest jednak czymś różnym od stworzenia – nie należy więc błędnie myśleć, że ze względu na nieskończone ekspansje bezosobowe Jego aspekt osobowy nie istnieje. Ekspansje bezosobowe są manifestacją energii Pana, podczas gdy On Sam istnieje zawsze w Swoim aspekcie osobowym – aspekcie istniejącym niezależnie od niezliczonych i nieskończonych ekspansji bezosobowych energii (Bg. 9.5-7). Inteligencji ludzkiej bardzo trudno jest pojąć, w jaki sposób całe stworzenie opiera się na ekspansji energii Pana. W Bhagavad-gicie Pan podaje nam jednak bardzo dobry przykład. Mówi On, że chociaż powietrze i inne atomy znajdują się w tej gigantycznej ekspansji przestrzeni – zbiornika wszystkiego, co zostało stworzone materialnie – to jednak przestrzeń pozostaje czymś oddzielnym i nie ulega zmianie. Podobnie, Najwyższy Pan utrzymuje wszystko, co zostało stworzone poprzez ekspansję Swoich energii, a mimo to zawsze pozostaje czymś odrębnym. Prawda ta akceptowana jest nawet przez Śankaracaryę, wielkiego rzecznika bezosobowej formy Absolutu. Mówi on: narayanah paro 'vyaktat – "Narayana istnieje samodzielnie i znajduje się poza bezosobową energią twórczą". Podczas unicestwienia całe stworzenie pogrąża się w ciele transcendentalnego Narayana, a podczas stworzenia wyłania się z Niego na powrót, przejawiając te same, niezmienne kategorie losu i indywidualnej natury. Indywidualne żywe istoty, będąc integralnymi cząstkami Pana, określane są czasem słowem atma. Oznacza to, że są one w swojej duchowej konstytucji jakościowo tożsame z Panem. Jednakże ze względu na to, że żywe istoty są podatne na zanieczyszczenie się pociągiem do materialnego stworzenia w sposób czynny i bierny, są one różne od Najwyższego Pana.
02.05.22 Znaczenie: Dzięki wszechmocy Najwyższego Pana,
całe materialne stworzenie rozwija się przez proces kolejnych transformacji i
akcji, a następnie – dzięki tej samej wszechmocy – manifestacje te wycofują się
jedna po drugiej i pogrążają w ciele Najwyższego. Kala, czyli czas, jest synonimem natury. Jest on przekształconą
manifestacją zasad materialnego stworzenia i jako taki może zostać uznany za
pierwszą przyczynę wszelkiego stworzenia. W wyniku przekształceń natury
pojawiają się rozmaite działania świata materialnego. Można przyjąć, że
czynności te tworzą naturalny instynkt każdej żywej istoty, a nawet obiektów
nieruchomych. Po zamanifestowaniu się działań pojawiają się różnorodne produkty
finalne i uboczne posiadające tę samą naturę. Ich oryginalną przyczyną jest
Najwyższy Pan. Vedanta-sutry i Bhagavatam rozpoczynają się więc
stwierdzeniem, że Prawda Absolutna jest początkiem wszelkiego stworzenia (janmady asya yatah).
02.05.23 Znaczenie: Wszelkie akty materialnego stworzenia są w mniejszym lub większym stopniu wywoływane rozwojem siły pasji (rajas). Mahat-tattva jest zasadą materialnego stworzenia i kiedy, z woli Pana, zostaje ona wzbudzona, początkowo przeważają siły pasji i dobroci. Z biegiem czasu zaczyna dominować siła pasji będąca produktem różnorodnych czynności materialnych, i w ten sposób żywe istoty pogrążają się coraz głębiej w ignorancję. Brahma reprezentuje siłę pasji, Visnu – dobroć, a Pan Śiva, ojciec materialnego działania – ignorancję. Materialna natura nazywana jest matką, a Pan Śiva – inicjator życia materialistycznego – ojcem. Wszelkie stworzenie dokonywane przez żywe istoty wywoływane jest przez siłę pasji. Ze wzrostem długości życia w poszczególnych epokach stopniowo działają coraz to inne siły. W wieku Kali (wieku, w którym dominuje siła pasji), w imię rozwoju ludzkiej cywilizacji, wykonywane są różnorodne czynności materialne i w konsekwencji żywe istoty coraz bardziej zapominają o swej prawdziwej, duchowej tożsamości. Dzięki pewnej kultywacji siły dobroci można doznać przebłysku natury duchowej – ze względu jednak na dominowanie siły pasji, ta siła dobroci ulega zanieczyszczeniu. Przekroczenie granic sił materialnych staje się wtedy niemożliwe i dlatego realizacja Pana, który jest zawsze transcendentalny do tych sił, jest dla żywych istot bardzo trudna – nawet jeśli dzięki kultywowaniu różnych procesów znajdują się one pod przeważającym wpływem dobroci. Innymi słowy, rzeczy fizyczne określane są jako adhibhutam, ich utrzymywanie jako adhidaivam, a inicjator działań materialnych jako adhyatmam. Surowce, ich regularne dostarczanie oraz ich wykorzystywanie do tworzenia różnorodnych aranżacji, mających na celu zapewnienie zdezorientowanym istotom złudnej przyjemności, są dominującymi aspektami świata materialnego.
02.05.24 Znaczenie: Materialistyczne ego, czyli utożsamianie się z materią, jest niezwykle egocentryczne i charakteryzuje się brakiem jasno sprecyzowanej wiedzy o istnieniu Boga. Egocentryzm materialistycznych żywych istot jest przyczyną ich uwarunkowania innymi elementami tego świata oraz przedłużania niewoli egzystencji materialnej. Zagadnienie to jest doskonale opisane w Bhagavad-gicie (7.24-27): Egocentryczny impersonalista nie posiadający jasnej koncepcji Osoby Boga konkluduje według własnego uznania, że Osoba Boga wyłania się ze Swojej oryginalnej, bezosobowej egzystencji duchowej i przybiera materialny kształt w celu wypełnienia określonej misji. Mimo swego wielkiego zainteresowania pismami wedyjskimi, takimi jak Brahma-sutry, i innymi wysoce intelektualnymi źródłami wiedzy, egocentryczni impersonaliści uparcie trzymają się tej zwodniczej koncepcji Osoby Boga. Ten brak wiedzy o osobowym aspekcie Pana wywołany jest po prostu ignorancją wynikającą z określonej mieszaniny sił natury. Dlatego też impersonalista nie potrafi pojąć duchowej formy Pana – formy charakteryzującej się wieczną wiedzą, wiecznym szczęściem i wiecznym istnieniem. Przyczyną tego wszystkiego jest to, że Najwyższy Pan zachowuje Sobie prawo do nie odsłaniania Siebie osobom nie będącym bhaktami, które nawet po dokładnym przestudiowaniu pisma takiego jak Bhagavad-gita, pozostają nadal impersonalistami jedynie przez upór. Upór ten wywoływany jest przez yoga-mayę, osobistą energię Najwyższego Pana działającą jako Jego adiutant, która spowija wzrok impersonalisty. Zdezorientowany w ten sposób człowiek nazywany jest mudha, czyli całkowitym ignorantem, ponieważ nie jest on w stanie zrozumieć, że transcendentalna forma Pana jest nienarodzona i niezmienna. Gdyby Pan przyjmował formę lub kształt materialny ze Swego oryginalnego aspektu bezosobowego, oznaczałoby to, że Pan rodzi się i zmienia z bezosobowego w osobowego. Tymczasem Najwyższy Pan jest niezmienny. Nigdy też nie podlega On narodzinom jak dusza uwarunkowana. Ze względu na swoje uwarunkowane istnienie, dusza taka przyjmuje materialną formę narodziny po narodzinach. Jednakże egocentryczni impersonaliści z powodu całkowitej ignorancji uważają Pana za jednego z nich. Pogląd ten ma swą przyczynę w tkwiącym w nich egocentrycznym egoizmie mimo tzw. zaawansowanej wiedzy o Vedancie. Przebywając w sercu każdej indywidualnej żywej istoty, Najwyższy Pan doskonale zna przeszłe, teraźniejsze i przyszłe tendencje dusz uwarunkowanych, ale uwarunkowana dusza bardzo rzadko zna Pana w Jego wiecznej formie. Tak więc, z woli Pana, impersonalista nie zna Jego wiecznego aspektu osobowego – transcendentalnego wobec wszelkiego materialnego stworzenia, istniejącego zawsze Narayana – nawet po poznaniu aspektu Brahmana i Paramatmy.
Przyczyną tej
rażącej ignorancji materialistów jest ich nieustanne, sztuczne zwiększanie
materialnych żądań. W celu uzyskania realizacji Najwyższej Osoby Boga, należy
oczyścić swe materialistyczne zmysły przez służbę oddania. W osiągnięciu tej
duchowej realizacji pomagają siła dobroci albo kultura bramińska polecana przez
pisma wedyjskie. Jnana-śakti stopień
uwarunkowania duszy jest więc lepszy niż pozostałe dwa stopnie: dravya-śakti i kriya-śakti. Cywilizacja materialna przejawia się olbrzymim
nagromadzeniem surowców w celach przemysłowych i handlowych (kriya-śakti), a wszystko to spowodowane jest rażącym zaniedbaniem życia
duchowego. W celu usunięcia tej wielkiej anomalii materialistycznej cywilizacji
opartej na zasadach dravya-śakti i kriya-śakti, należy podjąć proces
służby oddania Panu przez zastosowanie zasad karma-yogi. Zasady te
wymienione są w Bhagavad-gicie (9.27):
yat karosi yad
aśnasi yaj juhosi dadasi yat
yat tapasyasi
kaunteya tat kurusva mad--arpanam
"Cokolwiek czynisz, spożywasz, składasz w ofierze i dajesz w darze, jak również wszelkie wyrzeczenie, które praktykujesz, powinny być, o synu Kunti, ofiarą dla Mnie."
02.05.25 Znaczenie: Pięć elementów (przestrzeń, powietrze, ogień, woda i ziemia) są jedynie różnymi cechami ciemności fałszywego ego. Oznacza to, że fałszywe ego w postaci kompletnej mahat-tattvy powstaje z granicznej energii Pana. Ta fałszywa świadomość panowania nad stworzeniem materialnym sprawia, że powstają materialne elementy mające służyć złudnym przyjemnościom żywej istoty. Mimo iż podłożem wszystkiego jest Najwyższy Pan; w sensie praktycznym żywa istota, jako podmiot radości, jest czynnikiem dominującym nad tymi elementami. W rzeczywistości jedynie Najwyższy Pan jest podmiotem radości. Żywa istota pragnie jednak mieć złudzenie bycia podmiotem radości. Tak właśnie powstaje fałszywe ego. Jeśli pragnie tego zdezorientowana żywa istota, z woli Pana powstają elementy-cienie i żywa istota otrzymuje pozwolenie na bieganie za nimi, tak jak goni się za widziadłem.
Powiedziane jest,
że najpierw stwarzany jest dźwięk tan-matra,
a dopiero później przestrzeń. Werset ten potwierdza to i dodaje, że dźwięk
jest subtelną formą przestrzeni, a różnica pomiędzy nimi jest taka, jak różnica
pomiędzy postrzegającym a postrzeganym. Dźwięk reprezentuje rzeczywisty obiekt,
tak jak dźwięk wytwarzany podczas mówienia o jakimś przedmiocie daje nam pewną
ideę wyglądu tego przedmiotu. Dźwięk jest więc subtelną cechą obiektów.
Podobnie, dźwiękowa reprezentacja Pana jest Jego pełną formą. Vasudeva i
Maharaja Daśaratha – ojcowie Pana Krsny i Pana Ramy – mieli okazję przekonać
się o tym. Dźwiękowa reprezentacja Pana jest tożsama z Nim Samym, ponieważ
zarówno Pan, jak i Jego dźwiękowa reprezentacja są wiedzą absolutną: Pan
Caitanya przekazał nam, że święte imię Pana, jako Jego dźwiękowa reprezentacja,
niesie w sobie wszelką moc Pana. Dzięki temu można od razu cieszyć się
towarzystwem Pana poprzez czystą wibrację Jego świętego imienia, a koncepcja
Pana natychmiast pojawia się przed oczyma czystego bhakty. Czysty bhakta nie
jest rozdzielony z Panem ani na chwilę. Bhaktowie, którzy pragną mieć ciągły
kontakt z Panem, powinni, zgodnie z zaleceniami pism świętych, nieustannie
powtarzać Jego święte imię: Hare Krsna, Hare Krsna, Krsna Krsna,
Hare Hare; Hare Rama, Hare Rama, Rama Rama, Hare Hare. Osoba
przebywająca w taki sposób w towarzystwie Pana może mieć pewność, że zostanie
wyzwolona z ciemności tego stwarzanego świata, będącego produktem fałszywego
ego (tamasi ma jyotir gama).
02.05.26-29 Znaczenie: Cały proces stworzenia jest stopniową ewolucją kolejnych elementów prowadzącą w końcu do obecnej różnorodności ziemi, manifestującej się w tak olbrzymiej liczbie różnych drzew, ziół, gór, rzek, gadów, ptaków, ssaków i ludzkich istot. Zdolność do percepcji zmysłowej jest także procesem stopniowym – powstaje ona z dźwięku, jako następny pojawia się dotyk, a po dotyku – forma. Smak i zapach także rozwijają się wraz ze stopniowym rozwojem przestrzeni, powietrza, ognia, wody i ziemi. Wszystkie te rzeczy są dla siebie nawzajem przyczynami i skutkami, ale oryginalną przyczyną jest Sam Najwyższy Pan, który jako Swoja pełna część – Maha-Visnu – spoczywa na wodach przyczyn mahat-tattvy. Dlatego też Pan Krsna opisywany jest w Brahma-samhicie jako przyczyna wszystkich przyczyn. Bhagavad-gita (10.8) potwierdza to w następujący sposób:
aham sarvasya prabhavo mattah sarvam pravartate
iti matva bhajante mam budha bhava-samanvitah
Jakości percepcji zmysłowej w pełni reprezentowane są w ziemi, inne elementy posiadają je w mniejszym stopniu.
W przestrzeni istnieje jedynie dźwięk;
w powietrzu – dźwięk i dotyk;
w ogniu – dźwięk, dotyk i kształt;
a w wodzie – dźwięk, dotyk, kształt i smak.
Jednakże ziemia posiada wszystkie wymienione wcześniej cechy oraz dodatkowo jeszcze zapach. Na ziemi widzimy więc pełny pokaz różnorodności życia; różnorodności, która rozpoczęła się od podstawowego elementu – powietrza. Choroby ciała wywoływane są zakłóceniami obiegu powietrza w zbudowanym głównie z ziemi ciele żywych istot, a choroby umysłowe przez pewien szczególny rodzaj tych zakłóceń. Ćwiczenia systemu yogi są szczególnie przydatne do utrzymywania sprawnego obiegu tego powietrza, w celu uchronienia się od chorób. Prawidłowe ich wykonywanie zwiększa także długość życia oraz umożliwia kontrolowanie swojej śmierci. Doskonały yogin panuje nad swoją śmiercią, będąc w stanie porzucić ciało we właściwym momencie – wtedy, kiedy posiada już kwalifikacje, aby przenieść się na odpowiednią planetę: Bhakti-yogin przewyższa jednakże wszystkich innych yoginów, ponieważ dzięki swej służbie oddania jest przenoszony poza materialną przestrzeń i umieszczany na jednej z planet świata duchowego. Dzieje się tak dzięki najwyższej woli Pana, który kontroluje wszystko, co istnieje.
02.05.30 Znaczenie: Vaikarika jest neutralnym stanem stworzenia, tejas zapoczątkowuje stworzenie, a tamas jest jego kompletnym przejawem, okrytym czarem ciemności ignorancji. Niezwykle rozpowszechnione w wieku Kali, czyli wieku maszyn, wytwarzanie "rzeczy koniecznych do życia" w fabrykach i warsztatach jest szczytowym punktem guny ignorancji. Takie przemysłowe przedsięwzięcia społeczeństwa ludzkiego są w sile ignorancji, ponieważ w rzeczywistości to, co jest potrzebne do życia, nie musi być produkowane w fabrykach. Społeczeństwu ludzkiemu potrzebna jest żywność, schronienie do spania, system obrony oraz rzeczy służące do zaspokajania zmysłów. Jak zostanie to objaśnione w wersecie następnym, zmysły są praktycznymi objawami życia. Przeznaczeniem cywilizacji ludzkiej jest oczyszczanie zmysłów; obiekty satysfakcji powinny być więc dostarczane zmysłom jedynie w ilości absolutnie koniecznej – nie mogą one stwarzać nowych, sztucznych potrzeb. Żywność, schronienie, obrona i zadowalanie zmysłów są rzeczami koniecznymi w egzystencji materialnej. W swoim czystym stanie oryginalnej egzystencji żywa istota nie ma takich potrzeb. Potrzeby te są więc rzeczą sztuczną. Jeśli standardem materialnej cywilizacji jest powiększanie takich potrzeb lub ciągły rozwój ekonomiczny, to cywilizacja ta jest angażowaniem się w ciemną sferę ignorancji. Zaangażowanie takie jest trwonieniem ludzkiej energii, ponieważ przeznaczeniem tej energii jest przede wszystkim oczyszczanie zmysłów w celu zaangażowania ich w służenie zmysłom Najwyższego Pana. Najwyższy Pan, będąc najwyższym posiadaczem zmysłów duchowych, jest Hrsikeśą – panem zmysłów. Hrsika oznacza "zmysły", a iśa znaczy "pan". Najwyższy Pan nie jest sługą zmysłów; innymi słowy, nie jest On kierowany przez zmysły. Dusze uwarunkowane, czyli indywidualne żywe istoty, są jednakże sługami swoich zmysłów. Kierują się one pobudkami czy żądaniami swoich zmysłów i dlatego też cywilizacja materialna jest jedynie formą angażowania się w zadowalanie zmysłów. Standardem ludzkiej cywilizacji powinno być leczenie choroby zadowalania zmysłów. Metodą leczenia tej choroby jest działanie w celu dostarczenia satysfakcji duchowym zmysłom Pana. Zmysły nigdy nie powinny przestać działać – chodzi jedynie o to, aby zmysły zostały zaangażowane w czyste służenie dla zaspokajania zmysłów pana zmysłów. Taka jest instrukcja całej Bhagavad-gity. Początkowo Arjuna pragnął zadowolić swoje własne zmysły i dlatego zrezygnował z walki ze swoimi krewnymi i przyjaciółmi. Pragnąc jednak oczyścić go z takiej decyzji, Pan Śri Krsna przekazał mu nauki Bhagavad-gity. W rezultacie Arjuna zgodził się działać dla satysfakcji zmysłów Pana i zgodnie z Jego pragnieniem wziął udział w bitwie pod Kuruksetrą.
Vedy pouczają nas, abyśmy wydostali się z istnienia w ciemności i udali się naprzód ścieżką światła (tamasi ma jyotir gama). Ścieżką światła jest więc zadowalanie zmysłów Pana. Zdezorientowani, czy też mniej inteligentni ludzie, podążają ścieżką samorealizacji nie czyniąc żadnych wysiłków mających na celu zadowolenie transcendentalnych zmysłów Pana. Innymi słowy, nie idą oni w ślady Arjuny i innych bhaktów Pana; wręcz przeciwnie – albo próbują sztucznie powstrzymać działanie zmysłów (system yogi), albo zaprzeczają istnieniu transcendentalnych zmysłów Pana (system jnana). Czyści bhaktowie stoją jednakże wyżej niż yogini i jnani, ponieważ nie tylko nie zaprzeczają istnieniu zmysłów Pana, ale i pragną je zadowolić. Tylko z powodu ciemności ignorancji yogini i jnani zaprzeczają istnieniu zmysłów Pana i usiłują sztucznie kontrolować działanie swoich chorych zmysłów. Chore zmysły charakteryzują się nadmiernym zaangażowaniem w poszerzanie potrzeb materialnych. Osoba, która dostrzega szkodliwość rozjątrzania działań zmysłowych, nazywana jest jnanim, a osoba dążąca do powstrzymania zmysłów przez praktykowanie systemu yogi – yoginem. Natomiast bhaktą Pana nazywany jest ten, kto będąc w pełni świadomy transcendentalnych zmysłów Pana stara się je zadowolić. Bhaktowie Pana nie starają się zaprzeczać istnieniu zmysłów Pana lub sztucznie powstrzymywać działanie swoich zmysłów, lecz dobrowolnie angażują swe oczyszczone zmysły w służenie panu zmysłów. Arjuna postąpił właśnie w ten sposób i dlatego osiągnął doskonałość w postaci zadowolenia Pana – ostateczny cel wszelkiej doskonałości.
02.05.31 Znaczenie: Warunki życia w egzystencji materialnej zależne są w zasadzie od czyjejś inteligencji i mocy energii życia. W walce o byt, inteligencji asystują zmysły zdobywania wiedzy. Jednocześnie żywa istota utrzymuje ciało i duszę razem przez manipulację organami działania, takimi jak ręce i nogi. Cała ta walka o istnienie jest jednakże wywoływana przez siłę pasji. Wszystkie narządy zmysłów na czele z inteligencją i energią życia (praną) są więc finalnymi i ubocznymi produktami drugiej z sił natury – pasji. Jak zostało to już opisane wcześniej, siła pasji jest natomiast produktem jednego z materialnych elementów – powietrza.
02.05.32 Znaczenie: Różnorodnie zbudowane ciała żywych istot są zupełnie jak różne rodzaje samochodów budowanych przez zestawienie pokrewnych części. Kiedy samochód jest już gotów – wsiada do niego kierowca i manewruje nim zgodnie ze swoimi pragnieniami. Jest to poświadczone w Bhagavad-gicie (18.61) – wydaje się, że żywa istota siedzi w maszynie swego ciała – maszynie poruszającej się pod kontrolą natury materialnej, zupełnie tak samo, jak pociągi kierowane przez kontrolera ruchu. Żywe istoty nie są jednak ciałami – są one oddzielne od pojazdu swego ciała. Mało inteligentni, materialistyczni naukowcy nie potrafią zrozumieć mechanizmu składania ciał z takich elementów jak zmysły, umysł i siły natury materialnej. Każda żywa istota jest duchową iskrą, integralną cząstką Najwyższej Istoty. Dzięki łaskawości Pana (ponieważ Ojciec jest łaskawy dla Swoich synów) indywidualne żywe istoty otrzymują trochę swobody do działania, zgodnie ze swoimi pragnieniami kontrolowania natury materialnej. Swoboda ta nie jest jednak całkowita. Tak jak ojciec daje jakąś zabawkę swemu płaczącemu dziecku – całe to materialne stworzenie powstaje z woli Pana, który pozwala zdezorientowanym żywym istotom kontrolować je zgodnie z ich pragnieniami, ale jednocześnie i pod kontrolą Jego przedstawiciela. Żywe istoty są zupełnie jak małe dzieci bawiące się w strefie materialnej pod kontrolą służącej Pana (natury). Dzieci te uważają, że maya, czyli służąca, jest wszystkim, co istnieje i dlatego błędnie sądzą, że Najwyższa Prawda jest rodzaju żeńskiego (bogini Durga; itd.). Głupi, dziecinni materialiści nie są w stanie wyjść poza koncepcję służącej – natury materialnej; ale dorośli, inteligentni synowie Pana wiedzą dobrze, że wszystkie działania natury materialnej kontrolowane są przez Niego (Pana) – zupełnie tak, jak służąca znajduje się pod kontrolą swego pana, ojca niedorosłych dzieci.
Części ciała, takie jak np. zmysły, są wytworem mahat-tattvy, i kiedy z woli Pana zostają one zestawione – powstaje materialne ciało, którego żywa istota może następnie używać w swoich działaniach. To zagadnienie wyjaśnia następny werset.
02.05.33 Znaczenie: W wersecie tym jest wyraźnie powiedziane, że do stworzenia Najwyższa Osoba Boga używa Swoich różnorodnych energii – stwierdzenie, że ulega On transformacji w materialne stworzenie nie jest więc prawdziwe. Najwyższy Pan rozszerza Siebie poprzez Swoje różnorodne energie oraz Swoje pełne części. W jakimś kącie duchowej przestrzeni brahmajyoti pojawia się czasami duchowa chmura, a okryta nią przestrzeń nazywana jest mahat-tattvą. Pan, poprzez Swoją pełną część – Maha-Visnu – pogrąża się w wodach mahat-tattvy (wody te nazywane są Oceanem Przyczyn – Karana-jala). Podczas gdy Maha-Visnu śpi w Oceanie Przyczyn, wraz z Jego oddechem tworzone są niezliczone wszechświaty. Wszechświaty te unoszą się na powierzchni Oceanu Przyczyn i są rozrzucone po całym jego obszarze. Istnieją one jedynie podczas wydechu Maha-Visnu. Maha-Visnu wnika do każdego z nich, i jako Garbhodakaśayi Visnu spoczywa na podobnej do węża inkarnacji Śesa. Z Jego pępka wyrasta kwiat lotosu, w którego kielichu rodzi się Brahma – władca wszechświata. Brahma stwarza wszystkie formy żywych istot. Kształt tych form zależny jest od pragnień istniejących wewnątrz wszechświata. Brahma stwarza także słońce, księżyc i innych półbogów.
Głównym inżynierem materialnego stworzenia jest więc Sam Pan. Jest to potwierdzone także i w Bhagavad-gicie (9.10). Materialna natura stwarzająca rzeczy nieruchome i poruszające się kierowana jest wyłącznie przez Niego.
Materialne stworzenie posiada dwa aspekty. Pierwszym jest stworzenie ogółu wszechświatów (opisywane wcześniej i dokonywane przez Maha-Visnu), a drugim – stworzenie pojedynczego wszechświata. Obie te czynności spełniane są przez Pana, i dzięki temu wszechświat otrzymuje kształt, który możemy widzieć.
02.05.34 Znaczenie: Najwyższy Pan określany jest tutaj jako jiva, ponieważ jest On przywódcą wszystkich jiva (żywych istot). Vedy opisują Go także jako nitya, czyli przywódcę wszystkich nitya. Związek Pana z żywymi istotami jest taki jak związek ojca z synami. Synowie i ojciec są jakościowo tacy sami, ale ojciec nigdy nie jest swoim synem, ani też syn – swoim ojcem. Tak jak więc zostało to już opisane wcześniej, Pan wnika do każdego wszechświata jako Garbhodakaśayi Visnu lub Dusza Najwyższa Hiranyagarbha i powoduje jego ożywienie. Ożywienie wszechświata dokonywane jest przez zapłodnienie łona natury żywymi istotami. Potwierdza to także Bhagavad-gita (14.3). Po każdym unicestwieniu stworzenia materialnego wszystkie żywe istoty pogrążają się w ciele Pana, a wraz z ponownym stworzeniem powracają do energii materialnej. Zatem, w egzystencji materialnej odnosimy wrażenie, że energia materialna jest w sposób widoczny matką żywych istot, a Pan – ich ojcem. Kiedy świat zostaje ożywiony, żywe istoty oczarowane przez czas i energię powracają do swoich naturalnych działań, i w ten sposób manifestuje się cała różnorodność żywych istot. Ostateczną przyczyną wszelkiego życia w świecie materialnym jest więc Najwyższy Pan:
02.05.35 Znaczenie: Ekspansje systemów planetarnych wewnątrz każdego wszechświata usytuowane są w różnych częściach virat-rupy (formy kosmicznej) Pana. Są one opisywane w następujący sposób.
02.05.36 Znaczenie: Bardzo znaczące jest słowo kalpayanti, czyli "wyobrażają sobie". Kosmiczna forma virat Absolutu jest jedynie wytworem wyobraźni filozofów-spekulantów, którzy nie potrafią dostosować się do wiecznej, dwurękiej formy Pana Śri Krsny. Mimo, iż ta wyobrażana przez wielkich filozofów forma jest jednym z aspektów Pana, jest ona w zasadzie czymś zmyślonym. Powiedziane jest, że siedem wyższych systemów planetarnych leży powyżej pasa formy kosmicznej, a siedem niższych – poniżej. Werset ten kładzie nacisk na to, że Najwyższy Pan jest świadomy każdej części Swego ciała, i że nigdzie w stworzeniu nie ma rzeczy znajdującej się poza Jego kontrolą.
02.05.37 Znaczenie: Powiedziane jest, że wszystkie żywe
istoty są integralnymi cząstkami Najwyższego Pana. Powyższy werset tłumaczy to
szerzej. Cztery grupy społeczeństwa ludzkiego: inteligencja (bramini),
administracja (ksatriyowie), kupiectwo (vaiśyowie) i robotnicy (śudrowie), mają swe miejsce w różnych częściach ciała Pana. W ten sposób
nikt nie jest różny od Pana. Usta i nogi tego samego ciała nie są w sensie
konstytucyjnym niczym różnym – jednakże w sensie jakościowym usta lub głowa są
ważniejsze niż nogi. Usta, nogi, ramiona i uda są jednocześnie częściami
składowymi ciała. Przeznaczeniem części składowych ciała Pana jest służenie
kompletnej całości. Funkcją ust jest mówienie i jedzenie, funkcją ramion –
obrona ciała, nóg – przenoszenie ciała, a funkcją tułowia – jego utrzymywanie.
Inteligencja powinna więc mówić w imieniu ciała oraz przyjmować pożywienie
przeznaczone dla zaspokojenia jego głodu. Głodem Pana jest Jego pragnienie
przyjmowania rezultatów ofiar. Bramini, czyli inteligencja, muszą być
ekspertami w spełnianiu takich ofiar, a klasy niższe – brać w nich udział. Mówienie
w imieniu Pana oznacza gloryfikowanie Pana poprzez propagowanie autentycznej
wiedzy o Jego prawdziwej naturze oraz o rzeczywistej pozycji pozostałych części
Jego kompletnego ciała. Bramini muszą więc znać Vedy, czyli ostateczne źródło wiedzy. Veda oznacza "wiedza", a anta – "zakończenie". Zgodnie z Bhagavad-gitą, Najwyższy Pan jest źródłem wszystkiego (aham sarvasya prabhavah): Zakończeniem wszelkiej wiedzy (Vedantą) jest więc poznanie Pana, poznanie naszego związku z Nim oraz
działanie wynikające jedynie z tego związku. Części ciała powiązane są z
ciałem; podobnie, żywa istota musi znać swój związek z Panem. Życie ludzkie
przeznaczone jest właśnie do poznania rzeczywistego związku każdej żywej istoty
z Najwyższym Panem. Bez tej wiedzy ludzkie życie jest zmarnowane. Na
inteligencji, czyli braminach, ciąży więc szczególna odpowiedzialność za
przekazywanie wiedzy o naszym związku z Panem oraz za prowadzenie ogółu
społeczeństwa właściwą ścieżką. Przeznaczeniem administracji jest ochrona
żywych istot w celu umożliwienia im osiągnięcia tego celu. Przeznaczeniem osób
zajmujących się handlem jest natomiast produkcja zbóż i ich rozprowadzanie w
całym społeczeństwie, tak aby wszyscy mogli żyć wygodnie oraz wypełniać
obowiązki ludzkiego życia. Kupcy powinni także otaczać opieką krowy w celu
uzyskiwania wystarczającej ilości mleka i produktów mlecznych, gdyż jedynie
pożywienie tego rodzaju jest w stanie zapewnić właściwe zdrowie i inteligencję
konieczną do utrzymywania cywilizacji doskonale przystosowanej do osiągania
wiedzy o prawdzie ostatecznej. Robotnicy, czyli osoby nie posiadające ani
specjalnej inteligencji, ani większej mocy, mogą pomagać przez fizyczne
służenie wyższym klasom i w ten sposób czerpać korzyści ze współpracy z nimi.
Cały wszechświat jest więc, w powiązaniu z Panem, kompletną całością. Bez tego
związku z Panem pojawiają się zakłócenia w całym społeczeństwie ludzkim, i nie
ma mowy o pokoju i dobrobycie. Vedy potwierdzają
to w następujący sposób: brahmano 'sya
mukham asid, bahu rajanyah krtah.
02.05.38 Znaczenie: We wszechświecie istnieje czternaście systemów planetarnych. Systemy niższe nazywane są Bhurloką, średnie – Bhuvarloką, a wyższe – rozciągające się aż do Brahmaloki, najwyższego systemu planetarnego we wszechświecie – nazywane są Svarloką. Wszystkie te systemy usytuowane są w ciele Pana. Innymi słowy, każdy w tym wszechświecie posiada związek z Panem.
02.05.39 Znaczenie: Wiele razy na kartach tej książki mówiliśmy o duchowych planetach leżących poza światem materialnym i teraz werset ten potwierdza te opisy. Znaczące jest tutaj słowo sanatana. Ta właśnie idea wieczności została przekazana w Bhagavad-gicie (8.20), gdzie powiedziane jest, że poza stworzeniem materialnym leży przestrzeń duchowa – przestrzeń, w której wszystko jest wieczne. Czasami Satyaloka – planeta, na której mieszka Brahma – nazywana jest także Brahmaloką. Brahmaloka wspomniana w tym wersecie nie jest jednakże Satyaloką jest ona wieczna, podczas kiedy system planetarny Satyaloki wcale wieczny nie jest. W celu wyraźnego rozgraniczenia tych planet w wersecie tym użyto przymiotnika sanatana. Zdaniem Śrila Jivy Gosvamiego, ta Brahmaloka jest loką (siedzibą) Brahmana, czyli Najwyższego Pana. W świecie duchowym wszystkie planety są równie dobre, jak i Sam Pan. Najwyższy Pan jest całkowicie duchowy i Jego imię, sława, wspaniałość, cechy, rozrywki, itd., nie są od Niego różne, ponieważ jest On absolutny. Planety w Jego królestwie są więc tożsame z Nim. Na planetach tych nie ma różnicy pomiędzy ciałem i duszą. Nie występuje tam też wpływ czasu doświadczany przez nas w świecie materialnym; oprócz tego, planety Brahmaloki – będąc duchowymi – nigdy nie ulegają unicestwieniu. Wszelka różnorodność tych duchowych planet stanowi jedność z Panem i dlatego też wedyjski aforyzm: ekam evadvitiyam może być w pełni zrealizowany właśnie w atmosferze duchowej różnorodności – sanatana. Świat materialny jest jedynie złudnym cieniem duchowego królestwa Pana. Ponieważ jest on tylko cieniem, nie może być wieczny. Jego różnorodności – różnorodności świata dualizmu ducha i materii – nie można nawet porównać z różnorodnością świata duchowego. Ze względu na swoją niewielką wiedzę osoby mało inteligentne sądzą czasem, że zasady istnienia świata cieni są takie same jak zasady istnienia świata duchowego: Myśląc w ten sposób, osoby takie uważają, że rozrywki Pana w świecie materialnym nie różnią się niczym od rozrywek dusz uwarunkowanych, a On Sam jest po prostu jedną z takich dusz. W Bhagavad-gicie (9.11) Najwyższy Pan potępia takie osoby w następujący sposób:
avajananti mam
mudha manusim tanum aśritam
param bhavam
ajananto mama bhuta-maheśvaram
Pojawiając się w formie inkarnacji, Najwyższy Pan zawsze spowity jest Swoją wewnętrzną mocą (atma-maya) i dlatego ludzie mniej inteligentni uważają Go za wytwór materii. W swoich komentarzach Śrila Śridhara Svami słusznie stwierdza więc, że wspomniana w tym wersecie Brahmaloka jest Królestwem Bożym, czyli Vaikunthą. Świat Vaikunthy jest sanatana, czyli wieczny, i dlatego jest on nieco inny niż opisane wcześniej stworzenie materialne. Kosmiczna forma Pana (virat) jest jedynie wyobrażeniem przeznaczonym dla świata materialnego. Forma ta nie ma nic wspólnego ze światem duchowym, czyli Królestwem Bożym.
02.05.40-41 Znaczenie: Współcześni astronauci, którzy podróżują w przestrzeni, mogą dowiedzieć się z Bhagavatam, że w przestrzeni kosmicznej istnieje czternaście systemów planetarnych. Ich położenie określane jest względem ziemskiego systemu planetarnego nazywanego Bhurloką. Ponad Bhurloką znajduje się Bhuvarloka, a najwyższym systemem planetarnym jest Satyaloka. Tworzą one siedem wyższych systemów planetarnych. Istnieje także siedem niższych systemów planetarnych znanych jako Atala, Vitala, Sutala, Talatala, Mahatala, Rasatala i Patala loki. Wszystkie systemy planetarne rozrzucone są po całym wszechświecie, którego średnica wynosi ponad cztery miliardy mil. Współcześni astronauci są w stanie oddalić się od Ziemi jedynie na kilka tysięcy mil. Ich usiłowania podróżowania po kosmosie są jak dziecinne zabawy na brzegu gigantycznego oceanu. Księżyc zaliczany jest do trzeciej grupy wyższych systemów planetarnych. W Piątym Canto Śrimad-Bhagavatam znajdują się informacje dotyczące odległości pomiędzy różnymi planetami rozrzuconymi w olbrzymiej przestrzeni świata materialnego. Oprócz wszechświata, w którym zostaliśmy umieszczeni, istnieją jeszcze inne, niezliczone wszechświaty. Wszechświaty materialne obejmują jedynie nieznaczną część przestrzeni duchowej, określanej w tym wersecie jako sanatana Brahmaloka. W jednym z wersetów Bhagavad-gity (8.16) Najwyższy Pan bardzo uprzejmie zaprasza inteligentnych ludzi do powrotu do domu, powrotu do Boga:
abrahma-bhuvanal
lokah punar avartino 'rjuna
mam upetya tu
kaunteya punar janma na vidyate
Wszystkie planety – poczynając od Satyaloki, najwyższej planety wszechświata, która, jak zostało to opisane wcześniej, znajduje się też poniżej wiecznej Brahmaloki – są materialne. Życie na każdej z nich toczy się więc według praw materialnej natury i w związku z tym związane jest z narodzinami, śmiercią, starością i chorobami. Przez wejście do wiecznej Brahmaloki – atmosfery sanatana – Królestwa Bożego, można jednakże uwolnić się od tych wszystkich cierpień. Kontemplowane przez filozofów-spekulantów i mistyków wyzwolenie można osiągnąć jedynie poprzez stanie się bhaktą Pana. Osoby nie będące bhaktami nie mają wstępu do Królestwa Bożego. Do królestwa tego można wejść jedynie dzięki rozwinięciu w sobie chęci służenia Panu z pozycji transcendentalnej: Filozofowie-spekulanci i mistycy muszą najpierw poczuć atrakcję do kultu oddania. W przeciwnym razie nigdy nie osiągną prawdziwego wyzwolenia.
02.05.42 Znaczenie: Werset ten mówi o podziale systemów planetarnych na trzy grupy. Jak zostało to wyjaśnione wcześniej, inni wyobrażają sobie podział na czternaście grup.