W
Bhakti-rasamrta-sindhu Śrila Rupa Gosvami opisuje trzy rodzaje służby
oddania: służbę oddania w praktyce, służbę oddania w ekstazie i służbę oddania
w czystej miłości do Boga. Każdy z tych typów służby oddania dzieli się na
wiele innych kategorii. Na ogół mówi się, że służba oddania w praktyce posiada
dwie cechy charakterystyczne, służba oddania w ekstazie cztery cechy, a służba
oddania w czystej miłości do Boga sześć cech. Śrila Rupa Gosvami wyjaśni te
cechy później.
W związku z tym Śrila Rupa Gosvami
proponuje, aby osobę będącą kandydatem do świadomości Krsny, czyli służby
oddania, klasyfikować na podstawie smaku, którego pragnie ona doświadczyć w
relacji z Krsną. Mówi on, że służba oddania jest procesem ciągłym, rozpoczętym
w poprzednim życiu. Dla przykładu, przypuśćmy, że w obecnym życiu praktykuję
służbę oddania tylko do pewnego stopnia. Chociaż nie jest ona spełniana ze stu
procentową doskonałością, to jednak cokolwiek zrobię, nie będzie stracone. W
przyszłym życiu rozpocznę służbę oddania od tego punktu, w którym zatrzymałem
się w życiu obecnym. W ten sposób proces ten jest zawsze kontynuowany. Lecz
jeśli nawet brakuje mu tej ciągłości, jeśli ktoś jedynie przez przypadek
zainteresuje się wskazówkami podawanymi przez czystego bhaktę, to może on być
przyjęty do służby oddania i robić w niej postępy. Dla osób, które posiadają
naturalny pociąg do poznania takich książek jak Bhagavad-gita i
Śrimad-Bhagavatam, służba oddania jest łatwiejsza niż dla tych, którzy
przyzwyczajeni są do spekulacji umysłowej i filozoficznych dysput.
Potwierdza to wiele autorytatywnych
wypowiedzi uczonych minionych wieków. Według ich ogólnej opinii, jakaś osoba
może kierować się swymi własnymi przekonaniami i własnowolnie podejmować
decyzje. Lecz zdarza się, że ktoś inny, kto jest większym logikiem, zniweczy
konkluzje, do których doszła ta osoba, i ustanowi nowe tezy. W ten sposób ścieżka
dowodów i argumentów nigdy nie będzie bezpieczna i rozstrzygająca w sposób
ostateczny. Dlatego też Śrimad-Bhagavatam poleca, aby pójść w ślady
autorytetów.
Oto
ogólny opis służby oddania podany przez Śrila Rupę Gosvamiego w
Bhakti-rasamrta-sindhu. Poprzednio stwierdzono, że służbę oddania można
podzielić na trzy kategorie, a mianowicie: służbę oddania w praktyce, służbę
oddania w ekstazie i służbę oddania w czystej miłości do Boga. Teraz Śrila Rupa
Gosvami przedstawia nam opis służby oddania w praktyce.
Praktyka oznacza zaangażowanie naszych zmysłów w jakiś określony
rodzaj pracy. Dlatego służba oddania w praktyce oznacza zaangażowanie naszych
różnych organów zmysłowych w służbę dla Krsny. Niektóre zmysły przeznaczone są
do zdobywania wiedzy, a zadaniem innych jest dokonywanie konkluzji naszego
myślenia, czucia i woli. Tak więc praktyka to zaangażowanie zarówno umysłu, jak
i zmysłów w praktyczną służbę oddania. Praktyka ta nie prowadzi do rozwoju
czegoś sztucznego. Na przykład dziecko uczy się chodzić. Chodzenie nie jest
czymś nienaturalnym. Oryginalnie ta zdolność jest w dziecku i po prostu dzięki
odrobinie praktyki zdolność ta manifestuje się i dziecko zaczyna chodzić.
Podobnie służba oddania dla Najwyższego Pana jest naturalnym instynktem każdej
żywej istoty. Nawet niecywilizowani dzicy oddają cześć czemuś cudownemu w
naturze. Doceniają oni fakt, że za jakimś cudownym zjawiskiem kryje się coś
najwyższego. Tak więc świadomość znajdujemy w każdej istocie żywej, choć u
tych, którzy są zanieczyszczeni materialnie, jest ona w stanie uśpionym, i
kiedy zostaje ona oczyszczona, to nazywa się ją świadomością Krsny.
Istnieją pewne przepisane metody
zaangażowania naszych zmysłów i naszego umysłu w taki sposób, aby nasza uśpiona
świadomość kochania Krsny została na nowo rozbudzona, tak jak małe dziecko
poprzez odrobinę praktyki budzi w sobie zdolność chodzenia. Ktoś, kto nie
posiada tej podstawowej zdolności chodzenia, nie może nauczyć się chodzić przez
samą praktykę. Podobnie też, świadomość Krsny nie może zostać obudzona przez
samą praktykę. W rzeczywistości nie ma takiej praktyki. Jeśli pragniemy
rozwinąć naszą wrodzoną zdolność do służby oddania, to są pewne procesy,
poprzez przyjęcie i wykonywanie których zostaje rozbudzona ta nasza uśpiona
zdolność do służby oddania. Praktyka ta nazywa się sadhana-bhakti.
Każda
żywa istota będąca pod urokiem energii materialnej uważana jest za osobę będącą
w abnormalnym stanie szaleństwa. W Śrimad-Bhagavatam powiedziane jest:
"Na ogół uwarunkowana dusza jest szalona, bowiem zawsze zajęta jest
działaniem będącym przyczyną jej niewoli i cierpienia." Dusza w swym
naturalnym stanie jest radosna, pełna ekstatycznego szczęścia, wieczna i pełna
wiedzy. Jedynie na skutek wplątania się w materialne działanie stała się ona
nieszczęśliwa, tymczasowa i pełna ignorancji. Dzieje się tak na skutek vikarmy.
Vikarma oznacza czyny, których nie powinno się dokonywać. Dlatego musimy
praktykować sadhana-bhakti. Oznacza to, że rano uczestniczymy w mangala-arati
(wielbienie Bóstwa), powstrzymujemy się od materialnych czynności,
,składamy pokłony mistrzowi duchowemu i przestrzegamy wielu innych zasad, które
przedyskutujemy w tej książce jedna po drugiej. Praktyki te pomogą nam wyleczyć
się z naszego szaleństwa. Tak jak choroba umysłowa zostaje wyleczona dzięki
wskazówkom psychiatry, tak sadhana-bhakti leczy uwarunkowaną duszę z jej
szaleństwa materialnej iluzji.
Narada Muni wspomina o sadhana-bhakti w
Siódmym Canto Śrimad-Bhagavatam, w 32 wersecie pierwszego rozdziału.
Zwraca się on w nim do Króla Yudhisthiry w ten sposób: "Mój drogi Królu,
należy skupić umysł na Krsnie, korzystając z wszelkich dostępnych
środków." Nazywa się to świadomością Krsny. Obowiązkiem acaryi – mistrza
duchowego jest znalezienie dla ucznia takiej metody, aby mógł on skupić swój
umysł na Krsnie. W ten sposób zaczyna się sadhana-bhakti.
Śri Caitanya Mahaprabhu podał nam
autoryzowany program wiodący do tego celu, program, który koncentruje się wokół
intonowania mantry Hare Krsna. Intonowanie tej mantry posiada tak
potężną moc, że natychmiast wzbudza ono w nas przywiązanie do Krsny. Jest to
początek sadhana-bhakti . W jakiś sposób powinno się skupić umysł na
Krsnie. Wielki święty Ambarisa Maharaja, mimo że był królem obdarzonym wielką
odpowiedzialnością, skupił swój umysł na Krsnie, i w podobny sposób każdy, kto
próbuje skupić umysł w ten sposób, bardzo szybko czyni postępy na ścieżce
prowadzącej do przywrócenia naszej oryginalnej świadomości Krsny.
Ta sadhana-bhakti,
czyli praktyka służby oddania, może być również podzielona na dwie części.
Pierwsza nazywa się służbą oddania według zasad regulujących i obejmuje
przestrzeganie różnych zasad zgodnie z poleceniem mistrza duchowego, albo też
na mocy autorytatywnych pism świętych, i nie ma tutaj kwestii odmowy
przestrzegania tych zasad. Nazywa się to vaidhi, tj. uregulowaną służbą
oddania. Powinno się ją wykonywać bez dyskusji. Inna część sadhana-bhakti nazywa
się raganuga. Raganuga odnosi się do takiego etapu służby oddania, na
którym, poprzez przestrzeganie zasad regulujących, nieco bardziej przywiązujemy
się do Krsny i wykonujemy służbę oddania powodowani naturalną miłością do
Krsny. Na przykład osoba zaangażowana w służbę oddania może otrzymać polecenie
wczesnego wstawania rano i uczestniczenia w arati, co jest jedną z form
czczenia Bóstwa. Na początku wstajemy wcześnie rano i uczestniczymy w arati na
polecenie mistrza duchowego, lecz z czasem rozwijamy w sobie prawdziwe
przywiązanie. Kiedy osiągamy to przywiązanie, automatycznie pojawia się w nas
pragnienie przystrojenia Bóstwa, pragnienie uszycia dla Niego różnych szat,
oraz pojawiają się w nas myśli i plany dotyczące tego, co należy zrobić, aby
jak najlepiej wykonywać naszą służbę oddania. Chociaż w dalszym ciągu jest to w
kategorii służby oddania w praktyce, to jednak nasze ofiarowanie miłosnej
służby ma charakter spontaniczny. Tak więc służbę oddania w praktyce dzielimy
na uregulowaną i spontaniczną.
Śrila Rupa Gosvami w następujący sposób definiuje uregulowaną
służbę oddania w praktyce, czyli vaidhi-bhakti: "Kiedy brak jest
przywiązania i spontanicznej miłosnej służby dla Pana, i jeśli jest się
zaangażowanym w służbę oddania po prostu z posłuszeństwa rozkazowi mistrza
duchowego lub nakazom pism świętych, wówczas taka obowiązkowa służba określana
jest jako vaidhi-bhakti."
Te zasady vaidhi-bhakti opisane są także w 5 wersecie
pierwszego rozdziału Drugiego Canto Śrimad-Bhagavatam, w którym Śukadeva
Gosvami poucza umierającego Maharaja Pariksita o właściwym postępowaniu.
Maharaja Pariksit spotkał Śukadevę Gosvamiego na tydzień przed swoją śmiercią.
Król był bardzo zakłopotany, ponieważ nie wiedział co powinien zrobić przed
odejściem z tego świata. Było tam również wielu innych mędrców, lecz żaden z
nich nie był w stanie udzielić mu odpowiednich wskazówek. Śukadeva Gosvami
jednakże dał mu następującą wskazówkę: "Mój drogi Królu, jeśli chcesz być
wolny od strachu przed śmiercią, która przyjdzie po ciebie w przyszłym tygodniu
(w chwili śmierci każdy odczuwa strach), musisz natychmiast rozpocząć proces
słuchania, intonowania i pamiętania o Bogu." Jeśli ktoś potrafi intonować
i słuchać Hare Krsna i przy tym zawsze pamiętać o Panu Krsnie, wówczas
przestaje się obawiać śmierci, która może nadejść w każdym momencie.
Śukadeva Gosvami mówi, że Krsna jest Najwyższą Osobą Boga.
Dlatego też Śukadeva poleca nam, abyśmy zawsze słuchali o Krsnie. Nie poleca
nam, abyśmy słuchali o półbogach i intonowali imiona półbogów. Impersonaliści
Mayavadi mówią, że można intonować jakiekolwiek imię-imię Krsny, albo innych półbogów-i
efekt będzie ten sam. W rzeczywistości nie jest to faktem. Według autoryzowanej
wersji Śrimad-Bhagavatam, powinno się słuchać i intonować jedynie o
chwałach Pana Visnu (Krsny).
Tak
więc Śukadeva Gosvami poradził Maharajowi Pariksitowi, że chcąc uwolnić się od
obawy przed śmiercią, należy za wszelką cenę słuchać, intonować i pamiętać o
Najwyższej Osobie Boga, Krsnie. Wspomina on także o tym, że Najwyższa Osoba
Boga jest sarvatma. Sarvatma znaczy Dusza Najwyższa przebywająca w
każdym." Krsna jest wzmiankowany także jako iśvara, czyli najwyższy
kontroler, który przebywa w każdym sercu. Dlatego, jeśli w jakiś sposób
przywiązujemy się do Krsny, wówczas Krsna uwalnia nas od wszelkich
niebezpieczeństw. W Bhagavad-gicie powiedziane jest, że każdy, kto staje
się bhaktą Pana, nigdy nie ginie, podczas gdy inni zawsze giną.
"Giną" znaczy, że po otrzymaniu ludzkiej formy życia nie wychodzą
poza materialną plątaninę narodzin i śmierci; i w ten sposób marnują
najwspanialszą szansę. Nie wiadomo gdzie rzucą ich prawa natury.
Przypuśćmy, że ktoś nie rozwija świadomości Krsny w tej ludzkiej
formie życia. Ponownie rzucony zostaje w cykl narodzin i śmierci w 8 400 000
różnych gatunkach życia i traci swoją tożsamość duchową. Nie wie on, czy stanie
się zwierzęciem, rośliną czy ptakiem, lub czymś w tym rodzaju, ponieważ jest
tyle różnych gatunków życia. Śrila Rupa Gosvami radzi nam, że jeśli chcemy
odzyskać naszą oryginalną świadomość Krsny, powinniśmy bardzo poważnie zwrócić
nasze umysły ku Krsnie, ponieważ w ten sposób również przestaniemy bać się
śmierci. Po śmierci nie znamy naszego przeznaczenia, bowiem wtedy znajdujemy
się całkowicie pod kontrolą praw natury. Prawa materialnej natury kontroluje
jedynie Krsna, Najwyższa Osoba Boga. Dlatego, jeśli przyjmiemy schronienie w
Krsnie, wówczas przestanie nas niepokoić obawa ponownego uwikłania się w cykl
narodzin i śmierci w tak wielu gatunkach życia. Bhagavad-gita stwierdza,
że szczery bhakta z pewnością zostanie przeniesiony do królestwa Krsny.
Padma Purana poleca ten sam proces. Powiedziane jest tam, że
zawsze powinno się pamiętać o Panu Visnu. To ciągłe pamiętanie o Krsnie nazywa
się dhyana - medytacją. Powiedziane jest, że powinno się medytować z
umysłem skoncentrowanym na Visnu. Padma Purana poleca, że powinno
się zawsze skupiać umysł na formie Visnu i nie zapominać o Nim nawet przez
chwilę. Taki stan świadomości nazywa się samadhi, czyli transem.
Zawsze
powinniśmy kształtować działanie naszego życia w taki sposób, aby bez przerwy
pamiętać o Visnu, czyli Krsnie. Na tym polega świadomość Krsny. Bez względu na
to, czy koncentrujemy umysł na czteroramiennej formie Visnu, czy też
dwuramiennej formie Krsny - efekt jest ten sam. Padma Purana radzi nam,
abyśmy w taki czy inny sposób zawsze myśleli o Visnu i nie zapomnieli o Nim w
żadnych okolicznościach. Jest to najbardziej podstawowa zasada pośród
wszystkich zasad regulujących. Kiedy otrzymujemy polecenie robienia czegoś,
jednocześnie w tym poleceniu zawarty jest zakaz. Kiedy polecenie brzmi, że
zawsze powinniśmy pamiętać o Krsnie, w poleceniu tym zawarty jest zakaz, że
nigdy nie powinniśmy o Nim zapomnieć. W tym prostym poleceniu i zakazie w pełni
zawierają się wszystkie zasady regulujące służby oddania.
Ta zasada regulująca stosuje się do wszystkich varn i aśramów,
czyli kast społecznych i okresów życia. Są cztery varny, a
mianowicie: bramini (kapłani i intelektualiści), ksatriyowie (wojownicy
i mężowie stanu), vaiśyowie (ludzie interesu i farmerzy) i śudrowie (robotnicy
i służący). Są także cztery aśramy: brahmacarya (życie studenckie), grhastha
(życie rodzinne), vanaprastha (życie pustelnicze) i sannyasa (życie
w wyrzeczeniu). Zasady regulujące dotyczą nie tylko brahmacarinów (tj.
studentów żyjących w celibacie), dotyczą one wszystkich. Nie ma znaczenia czy
ktoś jest początkującym brahmacarinem, czy bardzo zaawansowanym sannyasinem.
Zasada bezustannego pamiętania Najwyższej Osoby Boga musi być przestrzegana
niezawodnie przez każdego bez wyjątku.
Jeśli przestrzega się tego zalecenia, wówczas wszystkie inne zasady i
przepisy zawarte są w tym zaleceniu i przestrzegane są automatycznie. Wszystkie
inne zasady powinny być traktowane jako pomocnicze czy służące tej głównej
zasadzie. Zalecane zasady regulujące i wynikające z nich skutki wymienione są w
2 i 3 wersecie piątego rozdziału Jedenastego Canto Śrimad-Bhagavatam. Camasa
Muni - jeden z dziewięciu mędrców, którzy przyszli pouczać Króla Nimi - zwrócił
się do Króla w następujący sposób: "cztery grupy społeczne - bramini, ksatriyowie,
vaiśyowie i śudrowie - pochodzą z różnych części kosmicznej
formy Najwyższego Pana. Bramini pochodzą z głowy, ksatriyowie pochodzą z
ramion, vaiśyowie z talii, a śudrowie z nóg. Podobnie sannyasini
pochodzą z głowy, vanaprasthowie z ramion, grhasthowie z
pasa, a brahmacarini z nóg."
Te
różne grupy społeczne i okresy życia duchowego ustanawiane są w oparciu o
kwalifikacje. Bhagavad-gita stwierdza, że te cztery grupy społeczne
stworzone są przez Samego Pana na podstawie różnych cech indywidualnych. Tak
jak różne części ciała wykonują różne czynności, tak różne grupy społeczne i
etapy życia duchowego także mają przeznaczone różnego rodzaju czynności,
odpowiednio do kwalifikacji i pozycji ludzi objętych systemem varnaśrama. Jednakie
celem tych wszystkich działań jest zawsze Najwyższa Osoba Boga. Bhagavad-gita
stwierdza, że "On jest najwyższym podmiotem radości." Tak więc
bez względu na to, czy jest się braminem czy śudrą, trzeba zadowolić
Najwyższego Pana swoimi czynami. Potwierdza to także Śrimad-Bhagavatam:
"Każdy musi wypełniać swój określony obowiązek, lecz doskonałość
takiej pracy zależy od stopnia, w jakim zadowolony jest z niej Pan."
Zalecenie to mówi, że powinno się działać zgodnie ze swoją pozycją, i poprzez
takie działanie trzeba usatysfakcjonować Najwyższą Osobę; w przeciwnym razie
upada się ze swojej pozycji.
Na
przykład obowiązkiem bramina, który zrodzony jest z głowy Pana, jest głoszenie
transcendentalnej wiedzy wedyjskiej określanej jako śabda-brahma. Ponieważ
bramin jest głową, powinien on nauczać transcendentalnej wiedzy i powinien on
także jeść w imieniu Najwyższego Pana. Zalecenia wedyjskie mówią, że jeśli
bramin spożywa posiłek, to należy rozumieć, że za jego pośrednictwem je
Najwyższa Osoba Boga. Nie jest to tak jednakże, że bramin je w imieniu Pana,
lecz nie głosi światu przesłania Bhagavad-gity. Ten, kto propaguje nauki
Gity, jest bardzo drogi Krsnie. Jest to potwierdzone w samej Gicie. Taki
nauczyciel jest faktycznie braminem, i dlatego ofiarowując mu pożywienie, żywi
się bezpośrednio Najwyższego Pana.
W
podobny sposób ksatriya powinien chronić ludzi przed atakami mayi. Taki
jest jego obowiązek. Np., kiedy Maharaja Pariksit zauważył, że czarny człowiek
o imieniu Kali (Nie mylić z boginią Kali, która jest niszczycielskim
aspektem natury materialnej.) usiłuje
zabić krowę, natychmiast chwycił za miecz, chcąc go zabić. Na tym polega
obowiązek ksatryi. Użycie przemocy jest konieczne dla ochrony. W
Bhagavad-gicie Pan Krsna bezpośrednio rozkazał Arjunie, aby użył przemocy
na Polu Bitewnym Kuruksetra, po to aby ochronić ogół ludzkości.
Zadaniem vaiśyów jest wytwarzanie produktów rolniczych,
handlowanie nimi i ich dystrybucja. Śudrowie, czyli klasa robotników,.
to ci, którzy nie posiadają inteligencji braminów, ksatriyów i vaiśyów,
i którzy dlatego pomagają tym wyższym klasom poprzez swą pracę fizyczną. W
ten oto sposób ma miejsce pełna kooperacja i duchowy postęp różnych grup
społecznych. Kiedy brakuje takiej współpracy, to członkowie społeczeństwa
upadają. Tak się właśnie stało z obecnym społeczeństwem tego wieku kłótni,
Kali-yugi. Nikt nie wykonuje swoich obowiązków, lecz każdy z dumą nazywa siebie
braminem (intelektualistą) albo ksatriyą (żołnierzem czy mężem stanu),
mimo iż w rzeczywistości ludzie ci nie posiadają takiego statusu. Nie są oni w
kontakcie z Najwyższą Osobą Boga, ponieważ nie są oni świadomi Krsny.
Świadomość Krsny może jednakże doprowadzić społeczeństwo do normalnego stanu,
tak aby każdy był szczęśliwy i czerpał korzyści z rozwiania świadomości Boga.
Pan Śri
Krsna pouczył Uddhavę, że przestrzegając zasad społecznego i duchowego podziału
społeczeństwa na różne grupy, można usatysfakcjonować Najwyższą Osobę Boga, na
skutek czego całe społeczeństwo otrzymuje wszystkie rzeczy konieczne do
wygodnego i pomyślnego życia. Dzieje się tak dlatego, ponieważ Najwyższa Osoba
Boga utrzymuje wszystkie żywe istoty. Jeśli całe społeczeństwo będzie wykonywać
przynależne mu obowiązki i będzie pozostawać w świadomości Krsny, wówczas
wszyscy jego członkowie bez wątpienia będą żyli spokojnie i szczęśliwie. Nie
cierpiąc żadnych braków, jeśli chodzi o zaspokojenie podstawowych potrzeb
życia, cały świat przemieniony zostanie w Vaikunthę, królestwo duchowe. Poprzez
przestrzeganie zaleceń Śrimad-Bhagavatam i wykonywanie obowiązków
świadomości Krsny, całe społeczeństwo będzie szczęśliwe pod każdym względem,
nawet nie będąc przeniesionym do królestwa Bożego.
Podobne
stwierdzenie Śri Krsny wypowiedziane do Uddhavy znajdujemy w Jedenastym Canto Śrimad-Bhagavatam,
49 wersecie dwudziestego siódmego rozdziału. Pan mówi w nim: "Mój
drogi Uddhavo, wszyscy zajęci są działaniem, czy to działaniem poleconym przez
pisma objawione, czy też zwykłym działaniem mającym na celu sprawy doczesne i
ziemskie rozkosze. Jeśli na skutek któregoś spośród tych dwóch rodzajów działań
czczą Mnie w świadomości Krsny, wówczas automatycznie zyskują szczęście w tym
świecie, jak i w następnym-co do tego nie ma wątpliwości." Na podstawie
tego stwierdzenia możemy dojść do wniosku, że działanie w świadomości Krsny
przyniesie perfekcję każdemu, we wszystkich pragnieniach.
Świadomość Krsny jest tak piękna, że nie istnieje potrzeba określania się braminem, ksatriyą, vaiśyą, śudrą, brahmacarinem, grhasthą, vanaprasthą czy sannyasinem . Niech każdy wykonuje to zajęcie, które ma teraz. Po prostu niech każdy czci Pana Krsnę efektami swego działania w świadomości Krsny. To poprawi całą sytuację i każdy będzie szczęśliwy i spokojny. Narada-pancaratra w następujący sposób opisuje zasady służby oddania: "Wszelkie działania usankcjonowane przez pisma objawione i mające na celu usatysfakcjonowanie Najwyższej Osoby Boga uznane są przez świętych nauczycieli za zasady regulujące służby oddania. Jeśli ktoś regularnie wykonuje taką służbę dla Najwyższej Osoby Boga pod kierunkiem bona fide mistrza duchowego, wtedy stopniowo wznosi się na platformę służby w czystej miłości do Boga."