ROZDZIAŁ XXIII .

Ostateczny cel życia miłość do Boga

Śrila Bhaktivinoda Thakura przedstawia następujące streszczenie Dwudziestego Trzeciego Rozdziału w swej Amrta-pravaha-bhasyi. W rozdziale tym Śri Caitanya Mahaprabhu opisuje symptomy uczucia i miłości oraz rozbudzenie własnego oryginalnego miłosnego związku z Panem, jak również znamienne cechy bhakty, który ten etap rzeczywiście osiągnął. Następnie opisuje stopniowy rozwój miłości do Boga aż do mahabhavy. Opisuje również pięć kategorii atrakcji oraz sposób ich trwania. Podaje też opis smaku czerpanego z miłości małżeńskiej, która jest uczuciem najwyższym. Miłość małżeńska dzieli się na dwie kategorie - svakiya i parakiya. Svakiya odnosi się do miłosnych związków między mężem i żoną, parakiya zaś między dwojgiem kochanków. Wiąże się z tym szereg opisów. Podany jest też opis sześćdziesięciu czterech transcendentalnych cech Krsny. Śrimati Radharani ma dwadzieścia pięć transcendentalnych cech.

Później Śri Caitanya Mahaprabhu opisuje kandydatów, którzy mogą rozkoszować się smakami służby oddania. Opisane zostały także ich podstawowe natury oraz ich różnorodność. Pan informuje też Sanatanę Gosvamiego o wszystkich poufnych parafernaliach służby oddania. Podaje opis Goloki Vrndavany, gdzie Pan zajęty jest Swoimi wiecznymi rozrywkami, opisanymi w Hari-vamśa. Mamy też zaprzeczający i potwierdzający opis keśa-avatary. Wszystkie te instrukcje zostały tu wymienione.

W ten sposób Śri Caitanya Mahaprabhu pobłogosławił Sanatanę Gosvamiego, kładąc Swą rękę na jego głowie. Sanatana otrzymał moc do opisania tych tematów w księgach takich jak Hari-bhakti-vilasa.

Madhya 23.01 Najbardziej wspaniałomyślny Najwyższa Osoba Boga znany jako Gaurakrsna, rozdawał wszystkim - nawet najnędzniejszym z ludzi - Swój poufny skarbiec w formie nektaru miłości do Niego i nektaru świętego imienia. Nikt nigdy nie rozdawał tego ludziom wcześniej. Dlatego też składam Mu pełne szacunku pokłony.

Madhya 23.02 Wszelka chwała Śri Caitanyi Mahaprabhu! Wszelka chwała Panu Nityanandzie! Wszelka chwała Advaicie Acaryi! I wszelka chwała wszystkim bhaktom Pana Caitanyi Mahaprabhu!

Madhya 23.03 Śri Caitanya Mahaprabhu mówił dalej: "Posłuchaj teraz, o Sanatano, o rezultacie służby oddania, którym jest miłość do Boga, ostateczny cel życia. Jeśli ktoś słucha tego opisu, zostanie oświecony w dziedzinie transcendentalnych smaków służby oddania.

Madhya 23.04 "Kiedy uczucie do Krsny pogłębia się, osiąga się miłość do Boga w służbie oddania. Pozycja taka nazywana jest sthayi-bhavą, nieustannym radowaniem się smakami służby oddania dla Krsny.

Madhya 23.05 "'Kiedy służbę oddania pełni się na transcendentalnej platformie czystej dobroci, jest ona niczym promień słońca miłości do Krsny. Wtedy taka służba oddania, która zwana jest bhavą [uczuciem], powoduje, że dzięki różnym smakom mięknie serce.'

Madhya 23.05 Znaczenie: Werset ten znajduje się w Bhakti-rasamrta-sindhu (1.3.1).

Madhya 23.06 "Bhavę [uczucie] charakteryzują dwa różne symptomy - konstytucjonalny i marginesowy. A teraz, Mój drogi Sanatano, posłuchaj o symptomach miłości.

Madhya 23.06 Znaczenie: Słowo śuddha-sattva-viśesatma znaczy "usytuowany na transcendentalnej platformie czystej dobroci". W ten sposób dusza oczyszcza się z wszelkiego materialnego zanieczyszczenia, a pozycję tę określa się jako svarupa-laksana, konstytucjonalny symptom bhavy, uczucia. Dzięki różnym smakom mięknie serce i następuje rozbudzenie miłosnych skłonności do pełnienia spontanicznej służby dla Pana. Nosi to nazwę tatastha-laksana, marginesowego symptomu bhavy.

Madhya 23.07 "'Kiedy bhava całkowicie zmiękcza serce, zostaje obdarzona potężnym uczuciem posiadania w odniesieniu do Pana oraz staje się bardzo skondensowana i pogłębiona, wówczas wykształceni uczeni zwą ją premą [miłością do Boga].

Madhya 23.07 Znaczenie: Werset ten pochodzi z Bhakti-rasamrta-sindhu (1.4.1).

Madhya 23.08 "'Gdy ktoś rozwija niezachwiane poczucie własności czy posiadania w odniesieniu do Pana Visnu, czyli innymi słowy, gdy tylko Visnu i nikogo innego uważa za przedmiot miłości, wtedy wzniosłe osoby jak Bhisma, Prahlada, Uddhava i Narada zwą owe rozbudzenie bhakti [oddaniem].'

Madhya 23.08 Znaczenie: Werset ten cytowany z Narada-pancaratry znajduje się w Bhakti-rasamrta-sindhu (1.4.2).

Madhya 23.09 "Jeśli żywa istota szczęśliwym trafem rozwija wiarę w Krsnę, wtedy zaczyna przebywać z bhaktami.

Madhya 23.10 "Kiedy przebywając w towarzystwie bhaktów czujemy się zachęceni do służby oddania, wtedy dzięki przestrzeganiu regulujących zasad oraz intonowaniu i słuchaniu uwalniamy się od wszelkich niepożądanych zanieczyszczeń.

Madhya 23.11 "Gdy uwalniamy się od wszelkich niepożądanych zanieczyszczeń, rozwijamy niezachwianą wiarę, a kiedy budzi się taka wiara w służbę oddania, budzi się też smak do słuchania i intonowania.

Madhya 23.12 "Gdy zaś rozbudzi się smak, powstaje głębokie przywiązanie, z którego rośnie w sercu nasienie miłości do Krsny.

Madhya 23.13 "Gdy ten ekstatyczny emocjonalny stan pogłębia się, zwie się on miłością do Boga. Taka miłość jest ostatecznym celem życia i oceanem wszelkiej przyjemności.

Madhya 23.13 Znaczenie: Śrila Bhaktivinoda Thakura podsumował ten wzrost miłości do Boga jako pewien stopniowy proces. Szczęśliwym trafem dana osoba zaczyna interesować się służbą oddania. W końcu zaczyna ciekawić ją czysta służba oddania, wolna od materialnych zanieczyszczeń. W tym momencie chce przebywać z bhaktami. W wyniku takiego obcowania coraz bardziej interesuje ją pełnienie służby oddania oraz słuchanie i intonowanie. Im bardziej jesteśmy zainteresowani słuchaniem i intonowaniem, tym bardziej oczyszczamy się z materialnych skażeń. Uwolnienie od materialnych zanieczyszczeń zwie się anartha-nivrtti, co wskazuje na zmniejszenie wszelkich niepożądanych rzeczy. To jest sprawdzian rozwoju w służbie oddania. Jeśli rzeczywiście rozwijamy postawę oddania, musimy uwolnić się od materialnego zanieczyszczenia zakazanym seksem, intoksykacją, hazardem i jedzeniem mięsa. To są symptomy wstępne. Gdy uwolnimy się od wszelkich materialnych zanieczyszczeń, budzi się nasza niezachwiana wiara w służbę oddania. Gdy taka wiara się rozwija, powstaje smak, dzięki któremu przywiązujemy się do służby oddania. Gdy zaś przywiązanie to pogłębia się, kiełkuje wówczas nasienie miłości do Krsny. Taki stan nosi nazwę priti czy rati (przywiązania) lub bhavy (uczucia). Gdy rati się wzmaga, nazywane jest to miłością do Boga. Ta miłość do Boga jest w istocie najwyższą doskonałością życia i oceanem wszelkiej przyjemności.

A zatem życie w służbie oddania dzieli się na dwa etapy - sadhana-bhakti i bhava-bhakti. Sadhana-bhakti odnosi się do rozwoju służby oddania dzięki regulującym zasadom. Podstawową zasadą przy pełnieniu służby oddania jest wiara. Ponad tym jest obcowanie z bhaktami, a potem następuje inicjacja przez bona fide mistrza duchowego. Po inicjacji, gdy przestrzegamy ustalonych zasad służby oddania, uwalniamy się od wszelkich niepożądanych rzeczy. W ten sposób niewzruszenie umacniamy się i stopniowo rozwijamy smak do służby oddania. Im bardziej rośnie ten smak, tym bardziej chcemy pełnić służbę dla Pana. W ten sposób przywiązujemy się do określonego smaku w służbie dla Pana - śanta, dasya, sakhya, vatsalya i madhura. W wyniku takiego przywiązania rozwija się bhava. Bhava-bhakti jest platformą oczyszczonej dobroci. Dzięki takiej oczyszczonej dobroci nasze serce mięknie w służbie oddania. Bhava-bhakti jest pierwszym nasieniem miłości do Boga. Ten stan emocjonalny istnieje przed osiągnięciem czystej miłości. Gdy pogłębia się, nazywany jest prema-bhakti, czyli transcendentalną miłością do Boga. Ten stopniowy proces opisują także dwa poniższe wersety z Bhakti-rasamrta-sindhu (1.4.15-16).

Madhya 23.14-15 "'Na początku musi być wiara. Potem budzi się zainteresowanie obcowaniem z czystymi bhaktami. Później dochodzi do inicjacji przez mistrza duchowego i zgodnie z jego poleceniami wypełnia się zasady regulujące. W ten sposób uwalniamy się od wszelkich niepożądanych nawyków i niewzruszenie umacniamy w służbie oddania. Następnie rozwijamy smak i przywiązanie. Na tym polega sadhana-bhakti, pełnienie służby oddania według ustalonych zasad. Uczucia stopniowo pogłębiają się i w końcu dochodzi do rozbudzenia miłości. Tak wygląda stopniowy rozwój miłości do Boga u bhaktów zainteresowanych świadomością Krsny.'

Madhya 23.16 "'O duchowo potężnym przesłaniu Boga można właściwie dyskutować tylko w towarzystwie bhaktów. Słuchanie w takim towarzystwie sprawia wielką przyjemność. Gdy słuchamy bhaktów, szybko otwiera się przed nami ścieżka transcendentalnego doświadczenia i stopniowo osiągamy niezachwianą wiarę, która w odpowiednim czasie rozwija się w atrakcję i oddanie.'

Madhya 23.16 Znaczenie: Cytat ten pochodzi ze Śrimad-Bhagavatam (3.25.25).

Madhya 23.17 "Jeśli ktoś rzeczywiście nosi w swym sercu nasienie transcendentalnego uczucia, symptomy tego uwidocznią się w jego działaniu. Taki jest werdykt wszystkich pism objawionych.

Madhya 23.18-19 "'Kiedy nasienie ekstatycznego uczucia danej osoby do Krsny kiełkuje, w jej zachowaniu manifestuje się tych oto dziewięć symptomów: przebaczanie, troska, by nie marnować czasu, brak przywiązania, brak poczucia fałszywego prestiżu, nadzieja, zapał, smak do intonowania świętego imienia Pana, przywiązanie do opisów transcendentalnych cech Pana i przywiązanie do tych miejsc, gdzie Pan przebywa, to znaczy świątyni lub jakiegoś świętego miejsca, jak Vrndavana. Wszystkie je określa się terminem anubhava - drugorzędne oznaki ekstatycznego uczucia. Są one widoczne u osoby, w której sercu zaczęło kiełkować nasienie miłości do Boga.'

Madhya 23.18-19 Znaczenie: Te dwa wersety pochodzą z Bhakti-rasamrta-sindhu (1.3.25-26).

Madhya 23.20 "Kiedy miłość do Krsny w stadium kiełkowania zaowocowała w czyimś sercu, wówczas takiej osoby nie poruszają rzeczy materialne.

Madhya 23.21 "'O bramini, przyjmijcie mnie po prostu jako duszę podporządkowaną i niechaj matka Ganges, reprezentantka Pana, również zaakceptuje mnie w ten sposób, wziąłem już bowiem do swego serca lotosowe stopy Pana. Niechże ów wąż-ptak czy jakakolwiek inna magiczna rzecz stworzona przez bramina ukąsi mnie od razu. Pragnę jedynie, abyście wszyscy dalej opiewali czyny Pana Visnu.'

Madhya 23.21 Znaczenie: Jest to werset ze Śrimad-Bhagavatam (1.19.15), wypowiedziany przez Maharaję Pariksita, gdy siedział nad brzegiem Gangesu, czekając na ukąszenie węża-ptaka. Stworzenie to przywołał swą klątwą bramiński chłopiec o imieniu Śrngi, syn wielkiego mędrca zwanego Śamika. O klątwie tej powiadomiono króla, który przygotował się do nadciągającej śmierci. Podczas jego ostatnich dni przybyło zobaczyć go wiele potężnych świętych osób, mędrców, braminów, królów i półbogów. Lecz Maharaja Pariksit zupełnie nie obawiał się ukąszenia węża-ptaka. W rzeczywistości poprosił wszystkie zgromadzone potężne osoby, by dalej intonowały święte imię Pana Visnu.

Madhya 23.22 "Nie należy tracić ani chwili. Każdy moment trzeba wykorzystać dla Krsny lub związać z Nim.

Madhya 23.22 Znaczenie: Werset ten wyraża niepokój Maharajy Pariksita. Mówi on: "Niechaj zdarzy się to, co ma się zdarzyć. To nie ma znaczenia. Pragnę tylko, by nawet chwila nie minęła bez związku z Krsną". Trzeba tolerować wszelkie przeszkody na ścieżce świadomości Krsny i dbać o to, by nawet jednej chwili nie zmarnować na coś, co nie ma związku ze służbą dla Krsny.

Madhya 23.23 "'Swoimi słowami ofiarowują modlitwy Panu. W swych umysłach zawsze o Nim pamiętają. Swymi ciałami składaj Mu pokłony, a pomimo tych wszystkich czynności wciąż nie są zadowoleni. Taka jest natura czystych bhaktów. Roniąc łzy z oczu, dedykują całe życie służbie dla Pana.'

Madhya 23.23 Znaczenie: Ten werset pochodzący z Hari-bhakti-sudhodayi znajduje się w Bhakti-rasamrta-sindhu (1.3.29).

Madhya 23.24 "Ludzie na polu materialnym interesują się materialną przyjemnością, mocą mistyczną i zadowalaniem zmysłów, lecz dla bhakty te rzeczy zupełnie nie mają uroku.

Madhya 23.25 "'Król Bharata bardzo pragnął dostąpić towarzystwa Najwyższej Osoby Boga, Krsny, który jest nazywany uttama-śloką, gdyż dla uzyskania Jego przychylności, ofiarowuje się Mu poematy i modlitwy. W młodości, by uzyskać Jego przychylność, król Bharata porzucił swą atrakcyjną żonę i dzieci, jak też ukochanych przyjaciół i bogate królestwo dokładnie tak, jak zostawia się wydalone odchody.'

Madhya 23.25 Znaczenie: To są oznaki virakti (braku przywiązania), występujące u osoby, która rozwinęła bhavę, wstępny etap miłości do Boga. Cytat ten pochodzi ze Śrimad-Bhagavatam (5.14.43).

Madhya 23.26 "Mimo iż standard czystego bhakty przewyższa wszystko, to on sam uważa, że jest na najniższym etapie życia.

Madhya 23.27 "'Bharata Maharaja zawsze nosił w swym sercu przywiązanie do Krsny. Choć był koronnym klejnotem wśród królów, wędrował wokół i żebrał o jałmużnę w mieście swych wrogów. Okazywał szacunek nawet candalom, ludziom niskiej klasy, którzy żywią się psami.'

Madhya 23.27 Znaczenie: Cytat ten pochodzi z Padma Purany.

Madhya 23.28 "Całkowicie podporządkowany bhakta zawsze ma nadzieję, że Pan Krsna będzie dla niego łaskawy. Wiara ta jest w nim bardzo mocna.

Madhya 23.29 "'O mój Panie, nie mam do Ciebie żadnej miłości ani nie posiadam kwalifikacji do pełnienia służby oddania przez intonowanie i słuchanie. Nie mam też mistycznej mocy Vaisnavy, wiedzy czy pobożnych czynności. Nie należę również do rodziny z wysokiej kasty. Właściwie nic nie posiadam. Mimo to, o ukochany gopi, stale mam w swym sercu niezłomną nadzieję, gdyż Ty obdarzasz Swą łaską najbardziej upadłych. Nadzieja ta zawsze sprawia mi ból.'

Madhya 23.29 Znaczenie: Werset ten znajduje się w Bhakti-rasamrta-sindhu (1.3.35).

Madhya 23.30 "To usilne dążenie charakteryzuje się głównie żarliwym pragnieniem przebywania z Panem.

Madhya 23.31 "'O Krsno, muzyku grający na flecie, słodycz Twojego młodego wieku napawa zdumieniem te trzy światy. Znasz Moją niestałość, a Ja znam Twoją. Nikt inny o tym nie wie. Pragnę zobaczyć gdzieś, w jakimś ustronnym miejscu, Twoją piękną, pociągającą twarz. Lecz jakże można to osiągnąć?'

Madhya 23.31 Znaczenie: Jest to werset z Krsna-karnamrty (32).

Madhya 23.32 "Kto ma wielki smak do świętego imienia, jest w stanie bezustannie intonować maha-mantrę Hare Krsna.

Madhya 23.33 "'O Govindo, ta młoda dziewczyna o imieniu Radhika bezustannie roni dzisiaj łzy, które kapią niczym nektar z kwiatów. Śpiewa też słodkim głosem Twe święte imię.'

Madhya 23.33 Znaczenie: Werset ten znajduje się w Bhakti-rasamrta-sindhu (1.3.38).

Madhya 23.34 "Na tym etapie bhavy bhakta rozbudził skłonność do intonowania i opisywania transcendentalnych cech Pana. Jest przywiązany do tego procesu.

Madhya 23.35 "'O mój Panie, transcendentalne ciało Krsny jest bardzo słodkie, lecz nawet słodsza od niego jest Jego twarz. A jeszcze słodszy jest łagodny uśmiech na Jego twarzy, przypominający zapach miodu.'

Madhya 23.35 Znaczenie: Werset ten został przytoczony z Krsna-karnamrty (92) Bilvamangali Thakury.

Madhya 23.36 "Bhakta pogrążony w ekstatycznym uczuciu do Krsny zawsze przebywa w miejscu, gdzie Krsna oddawał się Swym rozrywkom.

Madhya 23.37 "'O Panie Pundarikakso, kiedy będę tańczył w ekstazie na brzegu Yamuny, intonując ze łzami w oczach Twoje święte imię?'

Madhya 23.37 Znaczenie: Werset ten pochodzi z Bhakti-rasamrta-sindhu (1.2.156).

Madhya 23.38 "Takie symptomy okazuje osoba, która rozwinęła atrakcję [bhavę] do Krsny. Teraz pragnę opisać symptomy tego, kto rzeczywiście wzniósł się na platformę miłości do Krsny. O Sanatano, proszę, posłuchaj o tym ode Mnie.

Madhya 23.39 "Nawet najbardziej wykształcony człowiek nie potrafi zrozumieć słów, czynności i symptomów przejawianych przez osobę usytuowaną w miłości do Boga.

Madhya 23.40 "'Nawet największy uczony nie potrafi zrozumieć czynności i symptomów tej wzniosłej osoby, w której sercu obudziła się miłość do Boga.'

Madhya 23.40 Znaczenie: Werset ten znajduje się również w Bhakti-rasamrta-sindhu (1.4.17).

Madhya 23.41 "'Kiedy ktoś jest rzeczywiście zaawansowany i czerpie przyjemność z intonowania świętego imienia Pana, który jest mu bardzo drogi, jest wówczas poruszony i głośno intonuje to święte imię. Śmieje się też, płacze, jest wzburzony i intonuje niczym szaleniec, nie dbając o osoby postronne.'

Madhya 23.41 Znaczenie: Cytat ten pochodzi ze Śrimad-Bhagavatam (11.2.40).

Madhya 23.42 "Miłość do Boga wzrasta i manifestuje się jako uczucie, miłość przeciwstawna, miłość, przywiązanie, podprzywiązanie, ekstaza i wzniosła ekstaza.

Madhya 23.43 "Rozwój ten obrazuje przemiana nasion trzciny cukrowej w roślinę trzciny cukrowej, następnie w sok z trzciny cukrowej, melasę, surowy cukier, cukier oczyszczony, kandyz i w bryłkę kandyzu.

Madhya 23.44 "Powinniśmy zrozumieć, że tak jak zwiększa się smak cukru wraz z jego stopniowym oczyszczeniem, tak też wzrasta smak miłości do Boga, kiedy rozwija się ona z rati, porównanej do początkowego nasienia.

Madhya 23.45 "Odpowiednio do transcendentalnych cech [sneha, mana i tak dalej], jakie przejawia kandydat, istnieje pięć transcendentalnych smaków: neutralność, służenie, przyjaźń, miłość rodzicielska i miłość małżeńska.

Madhya 23.45 Znaczenie: Bhakti-rasamrta-sindhu tak oto opisuje rati (atrakcję):

vyaktam masrnitevantar- laksyate rati-laksanam

mumuksu-prabhrtinam ced bhaved esa ratir na hi

kintu bala-camatkara- kari tac-cihna-viksaya

abhijnena subodho 'yam raty-abhasah prakirtitah

Prawdziwe symptomy wykiełkowania nasienia miłości (rati) manifestują się, ponieważ zmiękło serce. Gdy owe symptomy przejawiają spekulanci i osoby działające dla własnej przyjemności, nie można ich uznać za prawdziwe symptomy przywiązania. Głupcy pozbawieni wiedzy o służbie oddania wychwalają takie oznaki przywiązania, nawet jeśli ich podstawą jest coś innego, niż pragnienie służenia Krsnie. Lecz ten, kto jest ekspertem w służbie oddania, nazywa je rati-abhasa, zaledwie śladem przywiązania.

Madhya 23.46 "Tych pięć transcendentalnych smaków istnieje stale. Bhakta może poczuć atrakcję do jednego z nich i w ten sposób stać się szczęśliwym. Krsna również zaczyna skłaniać się ku takiemu bhakcie i ulega jego kontroli.

Madhya 23.46 Znaczenie: Bhakti-rasamrta-sindhu w ten sposób opisuje sthayi-bhavę, trwałą ekstazę:

aviraddhan viruddhamś ca bhavan yo vaśatam nayan

su-rajeva virajeta sa sthayi bhava ucyate

sthayi bhavo 'tra sa proktah śri-krsna-visaya ratih

Owe nastroje (bhavy) sprowadzają pod kontrolę ekstazy sprzyjające (takie jak śmiech) i nie sprzyjające (jak gniew). Gdy dalej trwają one jako królowie, noszą miano sthayi-bhavy, czyli trwałych ekstaz. Nieprzerwaną ekstatyczną miłość do Krsny nazywa się trwałą ekstazą.

Madhya 23.47 "Kiedy trwałe ekstazy [neutralność, służenie i tak dalej] zmieszane są z innymi składnikami, wówczas służba oddania w miłości do Boga ulega przeobrażeniu i składają się na nią transcendentalne smaki.

Madhya 23.47 Znaczenie: Bhakti-rasamrta-sindhu podaje taką oto definicję:

athasyah keśava-rater laksitaya nigadyate

samagri-pariposena parama rasa-rupata

vibhavair anubhavaiś ca sattvikair vyabhicaribhih

svadyatvam hrdi bhaktanam anita śravanadibhih

esa krsna-ratih sthayi bhavo bhakti-raso bhavet

Miłość do Krsny, Keśavy, jak to opisano wcześniej, osiąga najwyższy etap składania się ze smaków, gdy jej składniki są wypełnione. Przy pomocy vibhavy, anubhavy, sattviki i vyabhicari uaktywnia się słuchanie i intonowanie, a bhakta jest w stanie smakować miłość do Krsny. Wtedy przywiązanie do Krsny czy trwała ekstaza (sthayi-bhava) staje się smakiem służby oddania (bhakti-rasa).

Madhya 23.48 "Dzięki mieszaninie ekstazy szczególnej, podrzędnej, naturalnej oraz chwilowej trwała ekstaza staje się coraz pełniejszym rozkoszy transcendentalnym smakiem.

Madhya 23.49 "Jogurt zmieszany z kandyzem, czarnym pieprzem i kamforą jest bardzo smakowity. Podobnie, gdy trwała ekstaza łączy się z innymi symptomami ekstazy, staje się wówczas niesłychanie smakowita.

Madhya 23.50 "Istnieją dwa rodzaje szczególnych ekstaz [vibhava]. Jedna jest nazywana podporą, a druga - obudzeniem. Wibracja fletu Krsny jest przykładem rozbudzenia, zaś Sam Pan Krsna jest przykładem podpory.

Madhya 23.51 "Do ekstaz podrzędnych zalicza się uśmiech, tańczenie i śpiew, jak też różne cielesne manifestacje. Ekstazy naturalne, takie jak oszołomienie, zalicza się do ekstaz podrzędnych [anubhava].

Madhya 23.51 Znaczenie: Bhakti-rasamrta-sindhu w ten sposób opisuje vibhavę:

tatra jneya vibhavas tu raty-asvadana-hetavah

te dvidhalambana eke tathaivoddipanah pare

"Przyczyna, która powoduje smakowanie miłości do Krsny, jest nazywana vibhavą. Vibhava dzieli się na dwie kategorie - alambanę (podporę) i uddipanę (rozbudzenie)."

Agni Purana oznajmia

vibhavyate hi raty-adir yatra yena vibhavyate

vibhavo nama sa dvedha- lambanoddipanatmakah

"To, co powoduje pojawienie się miłości do Krsny, jest nazywane vibhavą. Ma ona dwie kategorie - alambanę [w której pojawia się miłość] i uddipanę [dzięki której pojawia się miłość]."

Bhakti-rasamrta-sindhu tak oto pisze o alambanie:

krsnaś ca krsna-bhaktaś ca budhair alambana matah

raty-ader visayatvena tathadharatayapi ca

"Przedmiotem miłości jest Krsna, zaś jej oceanem bhakta Krsny. Wielcy uczeni określają ich obu jako alambana - podstawy." Podobnie opisano też uddipanę:

uddipanas tu te prokta

bhavam uddipayanti ye

"Te rzeczy, które budzą ekstatyczną miłość, są nazywane uddipaną. "

te tu śri-krsna-candrasya

gunaś cestah prasadhanam

To rozbudzenie jest możliwe głównie dzięki cechom i czynnościom Krsny, jak również dzięki Jego ozdabianiu się i układaniu włosów.

smitanga-saurabhe vamśa- śrnga-nupura-kambavah

padanka-ksetra-tulasi- bhakta-tad-vasaradayah

"Uśmiech Krsny, zapach Jego transcendentalnego ciała, Jego flet, róg, dzwoneczki u kostek, koncha, znaki na stopach, miejsce pobytu, ulubiona roślinka [tulasi], Jego bhaktowie oraz zachowywanie postów i przestrzeganie ślubów związanych z oddaniem dla Niego, wszystko to budzi symptomy ekstatycznej miłości."

Bhakti-rasamrta-sindhu tak oto opisuje anubhavę:

anubhavas tu citta-stha- bhavanam avabodhakah

te bahir vikriya prayah prokta udbhasvarakhyaya

Anubhavami, czyli podrzędnymi ekstatycznymi wyrazami miłości, jest wiele zewnętrznych symptomów ekstazy czy przemian cielesnych, które wskazują na ekstatyczne uczucia w umyśle, i które nazywane są również udbhasvarami. Są to między innymi: tańczenie, upadanie i tarzanie się po ziemi, śpiew i bardzo głośny płacz, wykrzywianie ciała, głośne wibracje, ziewanie, głęboki oddech, lekceważenie innych, pienienie się śliny, szalony śmiech, parskanie, czkanie i inne temu podobne symptomy. Wszystkie te symptomy dzielą się na dwie kategorie: śita i ksepana. Śpiew, ziewanie i tak dalej zalicza się do kategorii śita. Taniec zaś i wykrzywianie ciała - do ksepana.

Bhakti-rasamrta-sindhu tak opisuje udbhasvarę:

udbhasante svadhamniti prokta udbhasvara budhaih

nivyuttariya-dhammilla- sramsanam gatra-motanam

jrmbha ghranasya phullatvam niśvasadyaś ca te matah

Ekstatyczne symptomy manifestujące się w zewnętrznym ciele osoby pogrążonej w ekstatycznej miłości wielcy uczeni określają jako udbhasvara. Niektórymi z nich są: rozluźnianie pasa oraz opadnięcie ubrania i włosów. Innymi są: wykrzywienie ciała, ziewanie, drżenie przedniej części nozdrzy, ciężki oddech, czkawka oraz upadanie i tarzanie się po ziemi. Są to zewnętrzne manifestacje emocjonalnej miłości. Stambha i pozostałe symptomy zostały opisane w Madhya-lili (14.167).

Madhya 23.52 "Są i inne składniki, poczynając od całkowitego przygnębienia i unoszenia się radością. Istnieją ogółem trzydzieści trzy rodzaje, które połączone nadają smakowi niezwykłą wspaniałość.

Madhya 23.52 Znaczenie: Nirveda, harsa oraz pozostałe symptomy zostały wyjaśnione w Madhya-lili (14.167). Bhakti-rasamrta-sindhu tak oto opisuje elementy przemijające (vyabhicari):

athocyante trayas trimśad- bhava ye vyabhicarinah

viśesenabhimukhyena caranti sthayinam prati

vag-anga-sattva-sucya ye jneyas te vyabhicarinah

sancarayanti bhavasya gatim sancarino 'pi te

unmajjanti nimajjanti stayiny-amrta-varidhau

urmivad vardhayanty enam yanti tad-rupatam ca te

Istnieją trzydzieści trzy elementy przemijające określane jako vyabhicari - elementy ekstatyczne. Szczególnie występują one obok trwałych sentymentów jako sentymenty pomocnicze. Rozpoznaje się je za pośrednictwem słów, różnych symptomów widocznych w kończynach i innych częściach ciała oraz specyficznego stanu serca. Ponieważ zapoczątkowują rozwój trwałych sentymentów, są swoiście nazywane sancari, czyli zasadami pobudzającymi. Zasady te podnoszą się i cofają w trwałych sentymentach ekstatycznej miłości niczym fale na oceanie ekstazy. W wyniku tego nazywa się je vyabhicari.

Madhya 23.53 "Istnieje pięć transcendentalnych smaków - neutralność, służenie, przyjaźń, uczucie rodzicielskie i miłość małżeńska, znana również jako smak słodyczy. Miłość małżeńska przewyższa wszystkie pozostałe.

Madhya 23.54 "Pozycja neutralności wzrasta aż do momentu, w którym można docenić miłość do Boga Smak służenia wzrasta stopniowo do punktu spontanicznej miłości do Boga.

Madhya 23.55 "Po smaku służenia następują smaki przyjaźni i miłości rodzicielskiej, które wzrastaj do podrzędnej miłości spontanicznej. Ogrom miłości istniejący u przyjaciół takich jak Subala rozciąga się do poziomu ekstatycznej miłości do Boga.

Madhya 23.55 Znaczenie: Śrila Bhaktisiddhanta Sarasvati Thakura mówi, że smak neutralności wzrasta do prostej miłości do Boga. W smaku służenia miłość do Boga wznosi się ponad to, aż do uczucia, miłości przeciwstawnej (gniew mający swe podłoże w miłości), miłości i przywiązania. Podobnie, smak przyjaźni wzrasta do uczucia przeciwstawnej miłości, miłości, przywiązania i podprzywiązania. Tak samo jest w przypadku smaku uczucia rodzicielskiego. Szczególną właściwością smaku przyjaźni ukazywanego przez osoby takie jak Subala jest to, że wzrasta on od uczucia braterskiego do miłości przeciwstawnej, do spontanicznego przywiązania, przywiązania podrzędnego i w końcu do ekstazy, w której wszystkie ekstatyczne symptomy istnieją nieprzerwanie.

Madhya 23.56 "Każdy z tych pięciu smaków ma dwie kategorie: yoga [połączenie] i viyoga [rozdzielenie]. Wśród smaków przyjaźni i uczucia rodzicielskiego istnieje wiele kategorii połączenia i rozdzielenia.

Madhya 23.56 Znaczenie: Kategorie te zostały opisane w Bhakti-rasamrta-sindhu:

ayoga-yogavetasya

prabhedau kathitav ubhau

W smakach bhakti-yogi istnieją dwa etapy: ayoga i yoga. Bhakti-rasamrta-sindhu tak oto opisuje ayogę:

sangabhavo harer dhirair ayoga iti kathyate

ayoge tvan-manaskatvam tad-gunady-anusandhayah

tat-prapty-upaya-cintadyah sarvesam kathitah kriyah

Uczeni w nauce o bhakti-yodze mówią, że gdy nie ma obcowania z Najwyższą Osobą Boga, ma wówczas miejsce separacja. Na etapie ayogi (rozdzielenia) umysł wypełniony jest świadomością Krsny i całkowicie pogrążony w myślach o Krsnie. Na tym etapie bhakta szuka transcendentalnych cech Najwyższej Osoby Boga. Jest powiedziane, że na tym etapie rozdzielenia wszyscy bhaktowie w różnych smakach są zawsze aktywni w myśleniu o sposobach osiągnięcia towarzystwa Krsny.

Słowo yoga (połączenie) zostało opisane w ten sposób:

krsnena sangamo yas tu

sa yoga iti kirtyate

"Gdy spotykamy Krsnę bezpośrednio, jest to nazywane yogą."

W transcendentalnych smakach neutralności i służenia istnieją podobne kategorie yogi i viyogi, lecz nie są one zróżnicowane. Kategorie yogi i viyogi zawsze istnieją w tych pięciu smakach. Jednakże w transcendentalnych smakach przyjaźni i uczucia rodzicielskiego jest wiele rodzajów yogi i viyogi. Rodzaje yogi zostały opisane w ten sposób:

yogo 'pi kathitah siddhis

tustih sthitir iti tridha

Istnieją trzy typy yogi (połączenia): sukces, zadowolenie i trwałość. Kategorie ayogi (rozdzielenia) zostały opisane w ten sposób:

utkanthitam viyogaś cety

ayogo 'pi dvidhocyate

Tak więc ayoga ma dwie kategorie - tęsknotę i rozdzielenie.

Madhya 23.57 "Jedynie w smaku małżeńskim występują dwa ekstatyczne symptomy zwane rudha [zaawansowane] i adhirudha [wysoce zaawansowane]. Zaawansowaną ekstazę przejawiają królowe z Dvaraki, zaś ekstazy wysoce zaawansowane występują u gopi.

Madhya 23.57 Znaczenie: Ujjvala-nilamani wyjaśnia ekstazy adhirudha:

rudhoktebhyo 'nubhavebhyah kam apy apta viśistatam

yatranubhava drśyante so 'dhirudho nigadyate

Bardzo słodka atrakcja miłości małżeńskiej wzrasta dzięki uczuciu, miłości przeciwstawnej, miłości, przywiązaniu, podprzywiązaniu, ekstazie i wysoce zaawansowanej ekstazie (mahabhava). Platforma mahabhavy obejmuje rudhę i adhirudhę. Wystąpienie tych platform możliwe jest tylko w miłości małżeńskiej. Zaawansowana ekstaza występuje w Dvarace, zaś ekstaza wysoce zaawansowana wśród gopi.

Madhya 23.58 "Wysoce zaawansowana ekstaza dzieli się na dwie kategorie: madana i mohana. Spotkanie zwie się madana, zaś rozłąkę mohana.

Madhya 23.59 "Na platformie madana ma miejsce całowanie i występuje tak wiele innych niezliczonych symptomów. Na etapie mohana istnieją dwie kategorie: udghurna [niestałość] i citra-jalpa [różnorodne emocjonalne szalone rozmowy].

Madhya 23.59 Znaczenie: Aby uzyskać dalsze informacje, zajrzyj do Madhya-lili (1.87).

Madhya 23.60 "Szalone emocjonalne rozmowy obejmują dziesięć kategorii o nazwach prajalpa oraz innych. Przykładem tego jest dziesięć wersetów wypowiedzianych przez Śrimati Radharani, zwanych 'pieśnią do trzmiela'.

Madhya 23.60 Znaczenie: Fantazyjne szalone rozmowy znane jako citra-jalpa można podzielić na dziesięć kategorii:

prajalpa,

parijalpa,

vijalpa,

ujjalpa,

sanjalpa,

avajalpa,

abhijalpa,

ajalpa,

pratijalpa i

sujalpa.

Nie ma angielskich (ani polskich) słów, które odpowiadałyby tym różnym cechom jalpa (fantazyjnych rozmów).

Madhya 23.61 "Udghurna [niestałość] i vivaśa-cesta [dumne zachowanie) są aspektami transcendentalnego szaleństwa. W oddzieleniu od Krsny doświadcza się manifestacji Krsny i siebie uważa się za Krsnę.

Madhya 23.62 "W miłości małżeńskiej [śrngara] istnieją dwa działy: spotkanie i rozłąka. Tych spotkań są niezliczone, nie dające się opisać rodzaje.

Madhya 23.62 Znaczenie: Vipralambha została opisana w Ujjvala-nilamani:

yunor ayuktayor bhavo yuktayor vatha yo mithah

abhistalinganadinam anavaptau prakrsyate

sa vipralambho vijneyah sambhogonnatikarakah

na vina vipralambhena

sambhogah pustim aśnute

Gdy kochanek spotyka się z ukochaną, nazywa się ich yukta (połączonymi). Przed swym spotkaniem byli ayukta (niepołączeni). Ekstatyczne uczucie powstające wskutek niemożności objęcia się czy pocałowania, gdy się tego pragnie - czy się jest połączonym czy też nie - nosi nazwę vipralambha. Ta vipralambha pomaga ożywić emocje podczas spotkania. Podobnie, sambhoga została opisana w ten sposób:

darśanalinganadinam anukulyan nisevaya

yunor ullasam arohan bhavah sambhoga iryate

"Celem spotkania i obejmowania jest sprawianie radości tak kochankowi, jak i ukochanej. Gdy etap ten staje się coraz bardziej radosny, wynikające z tego ekstatyczne uczucie nosi nazwę sambhoga." Rozbudzona sambhoga dzieli się na cztery kategorie:

(1) purva-raga-anantara - po purva-raga (przywiązaniu poprzedzającym spotkanie) sambhoga jest nazywana krótką (sanksipta);

(2) mana-anantara - po mana (gniewie mającym swoją podstawę w miłości) sambhoga jest zwana wkraczającą (sankirna);

(3) kincid-dura-pravasa-anantara - po pobycie w niedalekiej odległości przez jakiś czas sambhoga jest określana jako spełniona (sampanna);

(4) sudura-pravasa-anantara - po dalekim rozdzieleniu sambhoga jest nazywana doskonałością (samrddhiman).

W spotkaniach kochanków, do których dochodzi w snach, również występują te cztery kategorie.

Madhya 23.63 "Vipralambha ma cztery kategorie: purva-raga, mana, pravasa i prema-vaicittya.

Madhya 23.63 Znaczenie: Purva-raga została opisana w Ujjvala-nilamani:

ratir ya sangamat purvam darśana-śravanadi-ja

tayor unmilati prajnaih purva-ragah sa ucyate

Gdy przywiązanie powstałe tak w kochanku jak i w ukochanej przed ich spotkaniem, dzięki widzeniu, słyszeniu i tak dalej, zyskuje wielki smak - z powodu połączenia czterech składników, takich jak vibhava i anubhava - jest to nazywane purva-ragą.

Opisano też słowo mana:

dampatyor bhava ekatra sator apy anuraktayoh

svabhistaślesa-viksadi- nirodhi mana ucyate

Mana jest słowem określającym nastrój kochanka i ukochanej doświadczany bez względu na to, czy są w jednym miejscu czy w różnych. Nastrój ten przeszkadza im spoglądać na siebie i obejmować się, mimo faktu, że są do siebie przywiązani.

Również pravasa wyjaśniono w następujący sposób:

purva-sanga-tayor yunor bhaved deśantaradibhih

vyavadhanam tu yat prajnaih sa pravasa itiryate

Pravasa jest słowem określającym rozłąkę kochanków, którzy wcześniej mieli bliski związek. Rozłąka wynika z tego, że są w różnych miejscach.

Wyjaśniona jest również prema-vaicittya:

priyasya sannikarse 'pi premotkarsa-svabhavatah

ya viśesa-dhiyartis tat prema-vaicittyam ucyate

Prema-vaicittya jest słowem określającym ogrom miłości, która wywołuje smutek spowodowany obawą przed rozłąką, mimo iż kochanek jest obecny.

Madhya 23.64 "Z tych czterech typów rozłąki trzy [purva-raga, pravasa i mana] wysławiane są w Śrimati Radharani i gopi. W Dvarace bardzo uwydatniają się u królowych uczucia prema-vaicittya.

Madhya 23.65 "'Moja droga przyjaciółko kurari, jest teraz noc i Pan Śri Krsna śpi, lecz ty nie śpisz i nie odpoczywasz, ale rozpaczasz. Czyż mam sądzić, że tak jak my znalazłaś się pod wpływem uśmiechniętych, pobłażliwych, figlarnych spojrzeń lotosookiego Krsny? Jeśli tak, twoje serce zostało głęboko przeszyty. Czy to dlatego przejawiasz te symptomy bezsennej rozpaczy?'

Madhya 23.65 Znaczenie: Jest to cytat ze Śrimad-Bhagavatam (10.90.15). Mimo iż królowe były z Krsną, myślały o utracie Jego towarzystwa.

Madhya 23.66 "Pan Krsna, Najwyższa Osoba Boga, który pojawił się jako syn Nandy Maharajy, jest we wszystkich poczynaniach najwyższym bohaterem. Podobnie, Śrimati Radharani jest najwznioślejszą bohaterką wszelkich związków.

Madhya 23.67 "'Krsna jest Samym Najwyższą Osobą Boga i koronnym klejnotem wszystkich bohaterów. W Krsnie na trwałe usytuowane są wszystkie transcendentalne zalety.'

Madhya 23.67 Znaczenie: Werset ten znajduje się również w Bhakti-rasamrta-sindhu (2.1.17).

Madhya 23.68 "'Transcendentalna bogini Śrimati Radharani jest bezpośrednim dopełnieniem Pana Śri Krsny. Jest Ona główną postacią wśród wszystkich bogiń szczęścia i ma wszelkie powaby, by przyciągnąć wszechatrakcyjnego Osobę Boga. Jest Ona pierwotną, wewnętrzną mocą Pana.'

Madhya 23.68 Znaczenie: Ten tekst znajduje się w Brhad-gautamiya-tantrze.

Madhya 23.69 "Transcendentalne cechy Pana Krsny są niezliczone. Spośród nich wyróżniają się sześćdziesiąt cztery. Samo słuchanie o tych kolejnych cechach sprawia uszom bhaktów przyjemność.

Madhya 23.70 "'Krsna, największy bohater, ma najpiękniejsze transcendentalne ciało, pełne wszelkich zalet. Jest ono promienne i sprawia dużą przyjemność oczom. Jego ciało jest mocne, silne i młode.

Madhya 23.70 Znaczenie: Ten werset i sześć następnych również znajdują się w Bhakti-rasamrta-sindhu (2.1.23-29).

Madhya 23.71 "'Krsna jest znawcą wszystkich zdumiewających języków. Jest prawdomówny, a Jego mowa jest bardzo przyjemna. Jest doskonałym oratorem i bardzo mądrym, wykształconym erudytą. Jest geniuszem.

Madhya 23.72 "'Krsna jest wielkim ekspertem w artystycznych uciechach. Jest bardzo przebiegły, jest ekspertem, jest wdzięczny i bardzo stanowczy w Swych ślubach. Wie, jak postępować odpowiednio do czasu, osoby i kraju oraz patrzy oczyma pism świętych i autorytatywnych ksiąg. Jest bardzo czysty i samoopanowany.

Madhya 23.73 "'Pan Krsna jest niezawodny, ma opanowane zmysły i jest wybaczający, poważny oraz spokojny. Jest jednakowo ustosunkowany do wszystkich. Ponadto jest wspaniałomyślny, religijny, rycerski i łaskawy. Zawsze darzy szacunkiem osoby godne poważania.

Madhya 23.74 "'Krsna jest bardzo prosty i tolerancyjny. Jest pokorny i nieśmiały i jest obrońcą podporządkowanej duszy. Jest bardzo szczęśliwy i zawsze dobrze życzy Swym bhaktom. Jest wszechpomyślny i uległy miłości.

Madhya 23.75 "'Krsna jest bardzo wpływowy i sławny i jest On obiektem przywiązania dla wszystkich. Jest schronieniem dobrych i prawych. Jest atrakcyjny dla umysłów kobiet i wielbi Go każdy. Jest niesłychanie bogaty.

Madhya 23.76 "'Krsna jest najwyższym i zawsze jest wysławiany jako Najwyższy Pan oraz kontroler. Tak więc ma On wszystkie wymienione wcześniej transcendentalne cechy. Głębię powyżej wymienionych pięćdziesięciu cech Najwyższej Osoby Boga porównuje się do oceanu. Innymi słowy, trudno je całkowicie pojąć.

Madhya 23.77 "'Cechy te w znikomej ilości przejawiają czasami żywe istoty, ale w pełni manifestuje je Najwyższa Osoba Boga.'

Madhya 23.77 Znaczenie: Werset ten znajduje się w Bhakti-rasamrta-sindhu (2.1.30). Żywe istoty są integralnymi cząstkami Najwyższej Osoby Boga. Jak oznajmia Bhagavad-gita:

mamaivamśo jiva-loke jiva-bhutah sanatanah

manah sasthanindriyani prakrti-sthani karsati

"Żywe istoty w tym uwarunkowanym świecie są Moimi wiecznymi, fragmentarycznymi cząstkami. I właśnie to uwarunkowane życie jest przyczyną ich ciężkiej walki z sześcioma zmysłami, łącznie z umysłem." (Bg. 15.7)

Cechy Krsny obecne są w żywej istocie w znikomej, nieskończenie małej ilości. Niewielka ilość złota jest z pewnością złotem, lecz nie może równać się kopalni tego kruszcu. Podobnie, żywe istoty mają w znikomej ilości wszystkie charakterystyczne cechy Najwyższej Osoby Boga, lecz żywa istota nigdy nie jest równa Najwyższej Osobie Boga. Dlatego też Boga opisuje się jako istotę najwyższą, zaś żywą istotę - jako jivę. Bóg jest istotą najwyższą, główną wśród wszystkich żywych istot - eko bahunam yo vidadhati kaman. Mayavadi utrzymują, że każdy jest Bogiem, lecz nawet gdybyśmy przyjęli tę filozofię, nikt nie może utrzymywać, że każdy jest równy Najwyższemu Bogu. Tylko ludzie pozbawieni inteligencji twierdzą, że każdy jest równy Bogu, czy też każdy jest Bogiem.

Madhya 23.78 "'Oprócz tych pięćdziesięciu cech Najwyższa Osoba Boga posiada pięć innych, które częściowo obecne są w półbogach, takich jak Śiva.

Madhya 23.78 Znaczenie: Ten werset i następnych siedem również znajduje się w Bhakti-rasamrta-sindhu (2.1.37-44).

Madhya 23.79-81 "'Oto te cechy: (1) Pan jest zawsze usytuowany na Swej oryginalnej pozycji, (2) jest wszechwiedzący, (3) zawsze świeży i młody, (4) jest skoncentrowaną formą wieczności, wiedzy i szczęścia oraz (5) ma wszelkie mistyczne doskonałości. Jest następnych pięć cech, które występują na planetach Vaikuntha u Narayana, Pana Laksmi. Są one również obecne w Krsnie, lecz nie mają ich półbogowie, jak Pan Śiva czy inne żywe istoty. Zaliczają się do nich: (1) niepojęta najwyższa moc, (2) stwarzanie z ciała niezliczonych wszechświatów, (3) bycie oryginalnym źródłem wszelkich inkarnacji, (4) obdarzanie wyzwoleniem zabitych wrogów oraz (5) zdolność urzekania wzniosłych osób, które są zadowolone w sobie. Choć cechy te przejawia Narayana, panujące Bóstwo planet Vaikuntha, jeszcze wspanialej przejawia je Krsna.

Madhya 23.82-83 "'Prócz tych sześćdziesięciu transcendentalnych cech Krsna ma dodatkowo cztery, które nie manifestują się nawet w osobie Narayana. Są nimi: (1) Krsna jest niczym ocean pełen fal rozrywek budzących zdumienie każdego w trzech światach. (2) w Jego czynnościach miłości małżeńskiej zawsze otaczają Go drodzy bhaktowie, którzy czują do Niego niezrównaną miłość. (3) Melodyjną wibracją fletu przyciąga umysły wszystkich trzech światów. (4) Jego osobiste piękno i bogactwo jest niezrównane. Nikt nie jest Mu równy i nikt nie jest potężniejszy od Niego. Tak więc Osoba Boga zdumiewa wszelkie żywe stworzenia w trzech światach, zarówno ruchome, jak i nieruchome. Jest tak piękny, że nazywany jest Krsną.

Madhya 23.82-83 Znaczenie: Filozofowie Mayavadi, którzy mają ubogi zasób wiedzy, zbywają po prostu ten temat wyjaśniając, że Krsna znaczy czarny. Nie rozumiejąc cech Krsny, ci ateistyczni dranie nie uznają Go za Najwyższą Osobę Boga. Chociaż wielkie osobistości, acaryowie i mędrcy opisują i akceptują Pana, mimo to Mayavadi Go nie doceniają. W chwili obecnej społeczeństwo ludzkie jest niestety tak zdegradowane, że ludzie nie potrafią zaspokoić nawet swych codziennych potrzeb życiowych, a jednak ulegają czarowi filozofów Mayavadi i zostają wprowadzeni w błąd. Według Bhagavad-gity samo zrozumienie Krsny może wyzwolić z cyklu narodzin i śmierci. Tyaktva deham punar janma naiti mam eti so 'rjuna. Tej wielkiej nauce świadomości Krsny przeszkadzają niestety filozofowie Mayavadi, którzy są przeciwni istnieniu Osoby Krsny. Ci, którzy szerzą ten ruch świadomości Krsny, muszą starać się zrozumieć Krsnę ze stwierdzeń podanych w Bhakti-rasamrta-sindhu (w Nektarze Oddania).

Madhya 23.84-85 "'Oprócz cech Narayana, Krsna ma cztery szczególne transcendentalne cechy: Swe zdumiewające rozrywki, znaczną ilość wspaniałych towarzyszy, którzy są Mu bardzo drodzy [jak gopi], zadziwiające piękno i cudowną wibrację fletu. Pan Krsna jest wznioślejszy od zwykłych żywych istot i półbogów, jak Pan Śiva. Jest nawet bardziej wzniosły niż Jego osobista ekspansja, Narayana. Najwyższa Osoba Boga posiada ogółem w pełni sześćdziesiąt cztery transcendentalne cechy.'

Madhya 23.86 "Śrimati Radharani ma również niezliczone transcendentalne cechy, z których dwadzieścia pięć jest głównymi. Śrimati Radharani kontroluje Śri Krsnę tymi transcendentalnymi cechami.

Madhya 23.87-91 "'Oto dwadzieścia pięć głównych transcendentalnych cech Śrimati Radharani: (1) Jest bardzo słodka. (2) Zawsze jest młodzieńczo świeża. (3) Ma ożywione oczy. (4) Uśmiecha się promiennie. (5) Ma piękne, pomyślne linie. (6) Aromat Jej ciała czyni Krsnę szczęśliwym. (7) Jest wielkim ekspertem w śpiewaniu. (8) Ma urzekający sposób mówienia. (9) Jest wielkim ekspertem w żartowaniu i przyjemnej mowie. (10) Jest bardzo pokorna i łagodna. (11) Zawsze jest pełna łaski. (12) Jest sprytna. (13) Jest ekspertem w spełnianiu Swych obowiązków. (14) Jest nieśmiała. (15) Zawsze jest pełna szacunku. (16) Jest stale opanowana. (17) Zawsze jest poważna. (18) Jest ekspertem w czerpaniu radości z życia. (19) Znajduje się na najwyższym poziomie ekstatycznej miłości. (20) Jest oceanem miłosnych spraw w Gokuli. (21 ) Jest najsłynniejszym z podporządkowanych bhaktów. (22) Jest bardzo czuła dla osób starszych. (23) Ulega miłości Swych przyjaciółek. (24) Jest główną gopi. (25) Zawsze trzyma Krsnę pod Swą kontrolą. Podsumowując, ma Ona nieograniczone transcendentalne cechy, tak jak i Pan Krsna.'

Madhya 23.87-91 Znaczenie: Wersety te znajdują się również w Ujjvala-nilamani, Śri-radha-prakarana (11-15).

Madhya 23.92 "Podstawą wszelkich transcendentalnych smaków jest bohater i bohaterka, a najlepszymi są Śrimati Radharani i Pan Krsna, syn Maharajy Nandy.

Madhya 23.93 "Tak jak Pan Krsna i Śrimati Radharani są celem i schronieniem smaku miłości małżeńskiej, tak w smaku służenia Krsna - syn Maharajy Nandy - jest celem, zaś słudzy, jak Citraka, Raktaka i Patraka są schronieniem. Podobnie w transcendentalnym smaku przyjaźni Pan Krsna jest celem, a przyjaciele, jak Śridama, Sudama i Subala są schronieniem. W transcendentalnym smaku uczucia rodzicielskiego Krsna jest celem, natomiast matka Yaśoda i Maharaja Nanda są schronieniem.

Madhya 23.94 "Posłuchaj teraz, jak pojawiają się smaki i jak realizują je bhaktowie na różnych transcendentalnych platformach.

Madhya 23.95-98 "'Ci, którzy dzięki czystej służbie oddania całkowicie zmyli wszelkie materialne zanieczyszczenie, którzy zawsze są zadowoleni i jasno oświeceni w sercu, którzy stale przywiązani są do poznawania transcendentalnego znaczenia Śrimad-Bhagavatam, zawsze pragną przebywać z zaawansowanymi bhaktami, dla których szczęście w służbie dla lotosowych stóp Govindy jest całym życiem, którzy zawsze spełniają poufne miłosne czynności - u takich zaawansowanych bhaktów, którzy z natury usytuowani są w szczęściu, nasienie miłości [rati] rozrosło się w sercu dzięki wcześniejszym i obecnym procesom oczyszczającym. Tak oto mieszanina ekstatycznych składników staje się smakowita i - będąc w zasięgu percepcji bhaktów - osiąga najwyższą platformę zdumienia i bezgranicznego szczęścia.'

Madhya 23.95-98 Znaczenie: Wersety te również znajdują się w Bhakti-rasamrta-sindhu (2.1.7-10).

Madhya 23.99 "Wymiany, jaka ma miejsce między Krsną a różnymi bhaktami usytuowanymi w rozmaitych transcendentalnych smakach, nie mogą doświadczyć niebhaktowie. Zaawansowani bhaktowie potrafią zrozumieć i docenić różne rodzaje służby oddania odwzajemnianej z Najwyższą Osobą Boga.

Madhya 23.100 "'Niebhaktowie nie mogą zrozumieć transcendentalnych smaków, doświadczanych między bhaktą a Panem. Jest to trudne pod każdym względem, lecz tymi transcendentalnymi smakami może rozkoszować się ten, kto wszystko poświęcił lotosowym stopom Krsny.'

Madhya 23.100 Znaczenie: Werset ten także pochodzi z Bhakti-rasamrta-sindhu (2.5.131).

Madhya 23.101 "Ten zwięzły opis jest objaśnieniem ostatecznego celu życia. Jest to w rzeczywistości piąty i najwyższy cel, znajdujący się ponad platformą wyzwolenia. Zwie się go krsna-prema-dhaną, skarbnicą miłości do Krsny.

Madhya 23.102 "Poprzednio upełnomocniłem twego brata Rupę Gosvamiego, by zrozumiał te smaki. Zrobiłem to instruując go w Daśaśvamedha-ghata w Prayag.

Madhya 23.103 "O Sanatano, powinieneś szeroko głosić pisma święte traktujące o służbie oddania i odnaleźć zagubione miejsca pielgrzymek w okręgu Mathury.

Madhya 23.104 "Ustanów we Vrndavanie służbę oddania dla Pana Krsny i Radharani. Powinieneś również opracować pisma bhakti i szerzyć kult bhakti z Vrndavany."

Madhya 23.104 Znaczenie: Sanatana Gosvami otrzymał nakaz, by

(1) na szeroką skalę głosić pisma objawione traktujące o służbie oddania i ustanowić konkluzje służby oddania,

(2) ponownie ustanowić zagubione miejsca pielgrzymek jak Vrndavana i Radha-kunda, (3) wprowadzić metodę kultu świątynnego z Vrndavany oraz instalować Bóstwa w świątyniach (Śri Sanatana Gosvami założył świątynię Madana-mohana, a Rupa Gosvami założył świątynię Govindaji) i

(4) upowszechniać zachowanie Vaisnavy (co Śrila Sanatana Gosvami zrobił w Hari-bhakti-vilasie).

W ten sposób Sanatana Gosvami otrzymał pełnomocnictwo do wprowadzenia kultu Vaisnavizmu. Jak oznajmił Śrinivasa Acarya:

nana-śastra-vicaranaika-nipunau sad-dharma-samsthapakau

lokanam hita-karinau tribhuvane manyau śaranyakarau

radha-krsna-padaravinda-bhajananandena mattalikau

vande rupa-sanatanau raghu-yugau śri-jiva-gopalakau

"Składam pełne szacunku pokłony sześciu Gosvamim: Śri Sanatanie Gosvamiemu, Śri Rupie Gosvamiemu, Śri Raghunacie Bhatcie Gosvamiemu, Śri Raghunacie dasowi Gosvamiemu, Śri Jivie Gosvamiemu i Śri Gopalowi Bhatcie Gosvamiemu, którzy są wielkimi ekspertami w szczegółowym studiowaniu wszelkich pism objawionych, mając na celu wprowadzenie wiecznych zasad religijnych dla korzyści wszystkich istot ludzkich. Tak więc szanuje się ich wszędzie w trzech światach i warto przyjąć u nich schronienie, ponieważ są oni pogrążeni w nastroju gopi i zaangażowani w transcendentalną służbę miłości dla Radhy i Krsny."

Ten ruch świadomości Krsny kontynuuje tradycję sześciu Gosvamich, zwłaszcza Śrila Sanatany Gosvamiego i Śrila Rupy Gosvamiego. Poważni studenci w tym ruchu świadomości Krsny muszą zrozumieć wielką odpowiedzialność, jaka na nich spoczywa, odpowiedzialność głoszenia na całym świecie kultu Vrndavany (służby oddania dla Pana). Mamy teraz wspaniałą świątynię we Vrndavanie i poważni studenci powinni z tego skorzystać. Jestem pełen nadziei, że niektórzy z naszych studentów mogą podjąć tę odpowiedzialność i pełnić najlepszą służbę dla społeczeństwa, kształcąc ludzi w świadomości Krsny.

Madhya 23.105 Następnie Śri Caitanya Mahaprabhu pouczył Sanatanę Gosvamiego o właściwym wyrzeczeniu stosownym do sytuacji. Pod żadnym pozorem nie pozwolił na jałowe wyrzeczenie i wiedzę spekulatywną.

Madhya 23.105 Znaczenie: To jest metoda zrozumienia śuska-vairagyi i yukta-vairagyi. Bhagavad-gita (6.17) mówi:

yuktahara-viharasya yukta-cestasya karmasu

yukta-svapnavabodhaśya yogo bhavati duhkha-ha

"Kto posiada umiar w zwyczajach jedzenia, spania, pracy i odpoczynku, ten przez praktykę yogi może zlikwidować wszelkie materialne cierpienia." Aby propagować kult świadomości Krsny, trzeba dowiedzieć się, jakie możliwości wyrzeczenia istnieją stosownie do kraju, czasu i kandydata. Kandydatów do świadomości Krsny z krajów zachodnich należy uczyć wyrzeczenia materialnej egzystencji, lecz kandydaci z krajów takich jak India będą uczeni inaczej. Nauczyciel (acarya ) musi brać pod uwagę czas, kandydata i kraj. Powinien unikać zasady niyamagraha - to znaczy nie powinien starać się dokonać tego, co niemożliwe. Co jest możliwe w jednym kraju, może nie być możliwe w drugim. Obowiązkiem acaryi jest zaakceptowanie istoty służby oddania. Mogą wystąpić jakieś drobne zmiany tu czy tam, gdy chodzi o yukta-vairagyę (właściwe wyrzeczenie). Śri Caitanya Mahaprabhu zabronił praktykowania jałowego wyrzeczenia i my również dowiedzieliśmy się o tym od naszego mistrza duchowego Śri Śrimad Bhaktisiddhanty Sarasvati Thakury Gosvamiego Maharajy. Trzeba brać pod uwagę istotę służby oddania, a nie zewnętrzne parafernalia.

Sanatana Gosvami napisał swe Vaisnava smrti, Hari-bhakti-vilasa, które było przeznaczone zwłaszcza dla Indii. W owych czasach Indie mniej lub bardziej przestrzegały zasady smarta-vidhi. Śrila Sanatana Gosvami musiał dotrzymać temu kroku i z tym zamysłem opracował swą Hari-bhakti-vilasę. Według smarta braminów osoba, która nie urodziła się w rodzinie bramina, nie mogła wznieść się do pozycji bramina. Jednakże Sanatana Gosvami mówi w Hari-bhakti-vilasie (2.12), że dzięki procesowi inicjacji każdy może wznieść się do tej pozycji.

yatha kancanatam yati kamsyam rasa-vidhanatah

tatha diksa-vidhanena dvijatvam jayate nrnam

Istnieje różnica pomiędzy procesem smarta, a procesem gosvami. Zgodnie z procesem smarta nikogo nie można uznać za bramina, jeśli nie urodził się w rodzinie bramina. Według procesu gosvami, Hari-bhakti-vilasy i Narada-pancaratry każdy może być braminem, jeśli otrzymał właściwą inicjację od bona fide mistrza duchowego. Taki jest też werdykt Śukadevy Gosvamiego w Śrimad-Bhagavatam (2.4.18).

kirata-hunandhra-pulinda-pulkaśa

abhira-śumbha yavanah khasadayah

ye 'nye ca papa yad-apaśrayaśrayah

śudhyanti tasmai prabhavisnave namah

Vaisnava natychmiast się oczyszcza, pod warunkiem, że przestrzega zasad i nakazów swego bona fide mistrza duchowego. Nie jest konieczne, by zasady i nakazy przestrzegane w Indiach były takie same jak w Europie, Ameryce i innych krajach zachodnich. Sama imitacja bez rezultatów jest nazywana niyamagraha. Nie przestrzeganie ustalonych zasad, lecz zamiast tego lekkomyślne życie też jest określane jako niyamagraha. Słowo niyama oznacza "ustalone zasady", zaś agraha "gotowość". Słowo agraha znaczy "nie do przyjęcia". Nie powinniśmy przestrzegać ustalonych zasad, które nie dają rezultatów, ani też nie powinniśmy odrzucać zasad regulujących. Co jest potrzebne, to określona metoda dostosowana do kraju, czasu i kandydata. Nie powinniśmy starać się imitować, nie mając pozwolenia mistrza duchowego. Zasadę tę poleca ten werset śuska-vairagya-jnana saba nisedhila. Jest to liberalna demonstracja kultu bhakti, którą przedstawił Śri Caitanya Mahaprabhu. Niczego nie powinniśmy wprowadzać kapryśnie, nie mając pozwolenia bona fide mistrza duchowego. W odniesieniu do tego Śrila Bhaktisiddhanta Sarasvati Thakura podaje komentarz, cytując dwa wersety Śri Rupy Gosvamiego (Bhakti-rasamrta-sindhu 1.2.255-256).

anasaktasya visayan yatharham upayunjatah

nirbandhah krsna-sambandhe yuktam vairagyam ucyate

prapancikataya buddhya hari-sambandhi-vastunah

mumuksubhih parityago vairagyam phalgu kathyate

"Gdy nie jesteśmy przywiązani do niczego i jednocześnie wszystko akceptujemy w związku z Krsną, jesteśmy wtedy właściwie usytuowani ponad zachłannością. Z drugiej zaś strony, kto odrzuca wszystko nie mając wiedzy o związku tego z Krsną, nie jest tak doskonały w swym wyrzeczeniu." Aby głosić kult bhakti, trzeba wziąć pod uwagę te dwa wersety.

Madhya 23.106-107 "'Kto nie zazdrości nikomu i jest przyjacielem wszystkich żywych istot, kto nie uważa się za właściciela niczego i wolny jest od fałszywego ego, jednakowym będąc wobec niedoli i szczęścia, kto jest tolerancyjny, zawsze zadowolony, opanowany i z determinacją pełni służbę oddania - z umysłem i inteligencją skupionymi na Mnie - ten jest Mi bardzo drogi.

Madhya 23.106-107 Znaczenie: Nie powinniśmy zazdrościć członkom innych kast czy narodowości. Nie jest prawdą, że tylko Hindusi czy bramini mogą stać się Vaisnavami. Każdy może stać się Vaisnavą. Dlatego powinniśmy przyjąć, że kult bhakti trzeba szerzyć na całym świecie. To jest prawdziwe advesta. Ponadto słowo maitrah, "przyjazny", wskazuje na to, że ten, kto może szerzyć kult bhakti na całym świecie, powinien być jednakowo przyjazny wobec wszystkich. Te dwa wersety i sześć następnych wypowiedział Śri Krsna w Bhagavad-gicie (12.13-20).

Madhya 23.108 "'Ten, kto nie stawia innych w trudnym położeniu i kto nie ulega niepokojom, kto wolny jest od uniesień radości, gniewu, bojaźni i trosk, ten jest Mi bardzo drogi.

Madhya 23.109 "'Bhakta, który nie jest zależny od innych, lecz wyłącznie ode Mnie, który jest czysty wewnętrznie i zewnętrznie, doświadczony, obojętny na rzeczy materialne, wolny od trosk i wszelkiego bólu, i który odrzuca wszystkie pobożne i bezbożne działania, jest Mi bardzo drogi.

Madhya 23.109 Znaczenie: Słowo anapeksah oznacza, że nie należy kłopotać się materialistami i uzależniać od nich. Powinniśmy polegać wyłącznie na Najwyższej Osobie Boga i być wolni od materialnych pragnień. Powinniśmy być również czyści wewnętrznie i zewnętrznie. Aby zachować czystość zewnętrzną, trzeba regularnie myć się używając mydła i oliwy. Żeby utrzymać czystość wewnętrzną, trzeba być stale pogrążonym w myślach o Krsnie. Słowa sarvarambha-parityagi wskazują, że nie należy interesować się tym niby smarta-vidhi pobożnych i bezbożnych czynności.

Madhya 23.110 "'Kto nigdy nie unosi się radością ani nie czuje nienawiści, nigdy nie rozpacza i wolny jest od pragnień, kto wyrzeka się zarówno pomyślnych, jak i niepomyślnych rzeczy i kto jest Mi oddany, ten jest Mi bardzo drogi.

Madhya 23.111-112 "'Kto jednakowy ma stosunek tak do przyjaciół, jak i wrogów, kto pozostaje niewzruszony wobec szacunku i hańby, upału i zimna, szczęścia i niedoli, sławy i niesławy, kto zawsze wolnym od zanieczyszczeń będąc ciągle poważny jest i zadowala się czymkolwiek, kto o stałe miejsce pobytu nie dba i niewzruszony jest w służbie oddania, ten jest Mi bardzo drogi.

Madhya 23.113 "'Kto w ten sposób z wielką wiarą i oddaniem przestrzega tych niezniszczalnych religijnych zasad świadomości Krsny, całkowicie uznając Mnie za najwyższy cel, ten jest Mi bardzo, bardzo drogi.'

Madhya 23.114 "'Czyż na gościńcach nie leżą podarte szaty? Czy drzewa, które istnieją po to, by utrzymywać innych, nie dają już dłużej jałmużny? Czy rzeki wyschły i nie poją już spragnionych? Czy jaskinie górskie zostały teraz zamknięte, a przede wszystkim czy niepokonany Najwyższa Osoba Boga nie chroni dusz w pełni podporządkowanych? Dlaczegóż więc uczone osoby, jak bhaktowie, miałyby schlebiać tym, którzy odurzeni są swym ciężko zarobionym bogactwem?' "

Madhya 23.114 Znaczenie: Jest to cytat ze Śrimad-Bhagavatam (2.2.5). W wersecie tym Śukadeva Gosvami ostrzega Maharaję Pariksita, że bhakta w każdej sytuacji powinien być niezależny. Ciało można utrzymać bez żadnego problemu, jeśli przestrzega się instrukcji podanych w tym wersecie. Do utrzymania ciała potrzebujemy schronienia, pożywienia, wody i odzienia. I wszystkie te potrzeby można zaspokoić bez chodzenia do nadętych bogaczy. Można zbierać stare ubrania, które zostały wyrzucone, można jeść owoce, które dają nam drzewa, można pić wodę z rzek i mieszkać w górskich jaskiniach. Bhakta, który jest całkowicie podporządkowany Najwyższej Osobie Boga, zrządzeniem natury otrzymuje schronienie, ubranie i pożywienie. Takiego bhakty nie musi utrzymywać jakaś nadęta materialistyczna osoba. Inaczej mówiąc, służbę oddania można pełnić w każdych warunkach. Taka jest wersja Śrimad-Bhagavatam (1.2.6).

sa vai pumsam paro dharmo yato bhaktir adhoksaje

ahaituky apratihata yayatma suprasidati

"Najwyższym zajęciem [dharmą] dla całej ludzkości jest to, które prowadzi ludzi do osiągnięcia miłosnej służby oddania dla transcendentalnego Pana. Taka służba oddania musi być pozbawiona motywacji i nieprzerwana, aby całkowicie zadowolić jaźń." Werset ten wyjaśnia, że służby oddania nie mogą powstrzymać żadne materialne warunki.

Madhya 23.115 Tak więc Sanatana Gosvami zapytał Śri Caitanyę Mahaprabhu o wszystkie rozstrzygające stwierdzenia dotyczące służby oddania, a Pan bardzo jasno wytłumaczył wszelkie poufne znaczenia Śrimad-Bhagavatam.

Madhya 23.116 W piśmie objawionym Hari-vamśa znajduje się opis Goloki Vrndavany, planety, na której wiecznie przebywa Pan Śri Krsna. Informację tę podał król Indra, gdy podporządkował się Krsnie i ofiarował Mu modlitwy po tym, jak Krsna podniósł wzgórze Govardhana.

Madhya 23.116 Znaczenie: W wedyjskim piśmie Hari-vamśa (Visnu-parva, Rozdział Dziewiętnasty) znajduje się taki oto opis Goloki Vrndavany:

manusya-lokad urdhvam tu khaganam gatir ucyate

akaśasyopari rarir dvaram svargasya bhanuman

svargad urdhvam brahma-loko brahmarsi-gana-sevitah

tatra soma-gatiś caiva jyotisam ca mahatmanam

tasyopari gavam lokah sadhyas tam palayanti hi

sa hi sarva-gatah krsnah maha-kaśagato mahan

uparyupari tatrapi gatis tava tapomayi

yam na vidmo vayam sarve prcchanto 'pi pitam aham

gatih śama-damatyanam svargah su-krta-karmanam

brahmye tapasi yuktanam brahma-lokah para gatih

gavam eva tu goloko duraroha hi sa gatih

sa tu lokas tvaya krsna sidamanah krtatmana

dhrto dhrtimata vira nighnatopadravan gavam

Gdy Indra, król niebios, podporządkował się Krsnie - kiedy Ten podniósł wzgórze Govardhana - oznajmił, że ponad systemem planetarnym, na którym przebywają istoty ludzkie, znajduje się niebo, gdzie latają ptaki. Ponad tym niebem jest Słońce ze swoją orbitą. To jest wejście na planety niebiańskie. Ponad planetami niebiańskimi znajdują się inne planety aż do Brahmaloki, na której przebywają osoby czyniące postęp w wiedzy duchowej. Planety aż do Brahmaloki są częścią świata materialnego (Devi-dhama). Ponieważ świat materialny znajduje się pod kontrolą Devi, Durgi, zwie się go Devi-dhamą. Ponad Devi-dhamą jest miejsce, w którym przebywa Pan Śiva ze swą żoną Umą. Na tej Śivaloce żyją osoby oświecone duchową wiedzą i wolne od materialnych zanieczyszczeń. Ponad tym systemem planetarnym znajduje się świat duchowy, w którym planety zwane są Vaikuntha-lokami. Zaś Goloka Vrndavana jest ponad wszystkimi Vaikuntha-lokami. Jest ona królestwem Śrimati Radharani oraz rodziców Krsny, Maharajy Nandy i matki Yaśody. Tak więc istnieją różne systemy planetarne i wszystkie są tworami Najwyższego Pana. Jak stwierdza Brahma-samhita:

goloka-namni nija-dhamni tale ca tasya

devi-maheśa-hari-dhamasu tesu tesu

te te prabhava-nicaya vihitaś ca yena

govindam adi-purusam tam aham bhajami

Tak więc Goloka Vrndavana znajduje się ponad wszystkimi planetami Vaikuntha. Niebo duchowe obejmujące wszystkie planety Vaikuntha jest bardzo małe w porównaniu z Goloką Vrndavana-dhamą. Przestrzeń, którą zajmuje Goloka Vrndavana, jest nazywana mahakaśa, czyli "niebem największym ze wszystkich". Pan Indra powiedział:

"Pytaliśmy Pana Brahmę o Twoją wieczną planetę, lecz nie mogliśmy jej poznać. Osoby działające dla własnej przyjemności, które przy pomocy pobożnych czynów opanowały swe zmysły i umysł, mogą wznieść się na planety niebiańskie. Czyści bhaktowie stale zaangażowani w służbę dla Narayana promowani są na Vaikuntha-loki. Jednakże bardzo trudno jest osiągnąć Twoją Golokę Vrndavana-dhamę, mój Panie Krsno, a jednak zarówno Ty, jak i ten najwyższy system planetarny zstąpiliście tu, na tę Ziemię. Niestety, z powodu głupoty przeszkodziłem Ci swoimi karygodnymi czynami, dlatego staram się zadowolić Cię modlitwami."

Śri Nilakantha potwierdza istnienie Goloki Vrndavana-dhamy cytując Rg-samhitę (Rg Veda 1.21.154.6):

ta vam vastunyuśmasi gamadhyai

yatra gavo bhuri-śrnga ayasah

atraha tad urugayasya krsnah

paramam padam avabhati bhuri

"Pragniemy udać się do Waszych, Radhy i Krsny, pięknych domów, wokół których wałęsają się krowy o dużych, świetnych rogach. Jednak właśnie ta Wasza najwyższa siedziba, o Urugayo [Krsna, który jest najbardziej wychwalany], która wszystkich zalewa radością, promienieje wyraźnie na tej ziemi."

Madhya 23.117-118 Złudne opowieści sprzeczne z konkluzjami świadomości Krsny dotyczą unicestwienia dynastii Yadu, odejścia Krsny, historii o tym, że Krsna i Balarama powstali z czarnego i białego włosa Ksirodakaśayi Visnu oraz opowieści o porwaniu królowych. Śri Caitanya Mahaprabhu wyjaśnił Sanatanie Gosvamiemu właściwe konkluzje tych historii.

Madhya 23.117-118 Znaczenie: Wielu asurów powodowanych zazdrością opisuje Krsnę jako podobnego czarnemu krukowi lub jako inkarnację włosa. Śri Caitanya Mahaprabhu powiedział Sanatanie Gosvamiemu, jak zaprzeczyć tym wszystkim wyjaśnieniom dotyczącym Krsny, które są autorstwa asurów. Słowo kaka znaczy kruk, zaś keśa - włos. Asury opisują Krsnę jako inkarnację kruka, inkarnację śudry (czarny szczep) i jako inkarnację włosa, nie wiedząc, że słowo keśa oznacza ka-iśa, i że ka oznacza Pana Brahmę, zaś iśa - Pana. Tak więc Krsna jest Panem Pana Brahmy.

Niektóre z rozrywek Pana zostały wspomniane w Mahabharacie jako mausala-lila. Obejmują one historię unicestwienia dynastii Yadu, odejście Krsny, przebicie Go strzałą myśliwego, historię tego, jak Krsna był inkarnacją fragmentu włosa (keśa-avatara), jak również mahisi-harana - porwanie królowych Krsny. Nie są one w rzeczywistości prawdziwe, lecz są przedstawione po to, by oszołomić asurów, którzy chcą dowieść, że Krsna jest zwykłą istotą ludzką. Są one fałszywe w tym sensie, że nie są wieczne ani transcendentalne czy duchowe. Istnieje wielu ludzi, którzy z natury są niechętni supremacji Najwyższej Osoby Boga, Visnu. Takich ludzi nazywa się asurami. Mają oni błędne wyobrażenie na temat Krsny. Jak stwierdza Bhagavad-gita, asury narodziny po narodzinach otrzymują szansę, by coraz bardziej zapominać o Krsnie. Tak więc przychodzą na świat w rodzinie asurów i kontynuują ten proces, trzymani w dezorientacji o Krsnie. Asury w przebraniu sannyasinów na różne sposoby wyjaśniają według własnych wyobrażeń Bhagavad-gitę i Śrimad-Bhagavatam. Tak więc życie po życiu pozostają asurami.

Jeśli zaś chodzi o keśa-avatarę (inkarnację włosa), jest ona wspomniana w Śrimad-Bhagavatam (2.7.26). Visnu Purana też oznajmia: ujjaharatmanah keśau sita-krsnau maha-bala.

Podobnie w Mahabharacie:

sa capi keśau harir uccakarta

ekam śuklam aparam capi krsnam

tau capi keśavav iśatam yadunam

kule striyau rohinim devakim ca

tayor eko balabhadro babhuva

yo 'sau śvetas tasya devasya keśah

krsno dvitiyah keśavah sambabhuva

keśah yo 'sau varnatah krsna uktah

Tak więc w Śrimad-Bhagavatam, Visnu Puranie i Mahabharacie zawarte są informacje o tym, że Krsna i Balarama są inkarnacjami czarnego i białego włosa. Jest powiedziane, że Pan Visnu wyrwał ze Swojej głowy dwa włosy, jeden biały, a drugi czarny. Włosy te wniknęły do łona Rohini i Devaki, które pochodziły z dynastii Yadu. Balarama narodził się z Rohini, zaś Krsna z Devaki. W ten sposób Balarama pojawił się z pierwszego włosa, a Krsna z drugiego. Przepowiedziano również, że wszystkie asury będące wrogami półbogów zostaną wycięte przez białą i czarną pełną ekspansję Pana Visnu i że pojawi się Najwyższa Osoba Boga, który dokona wspaniałych czynów. Trzeba w związku z tym odwołać się do Laghu-bhagavatamrty, rozdziału zatytułowanego Krsnamrta, wersetów 156-164. Śrila Rupa Gosvami obalił ową tezę o inkarnacji włosa, a poparł to swymi komentarzami Śri Baladeva Vidyabhusana. Kwestia ta jest dalej dyskutowana w Krsna-sandarbie (29) i w komentarzu Śrila Jivy Gosvamiego znanym jako Sarva-samvadini.

Madhya 23.119 Potem Sanatana Gosvami pokornie zaakceptował swą pozycję osoby nędzniejszej od kawałka słomy i symbolicznie trzymając w ustach parę źdźbeł słomy - upadł, objął lotosowe stopy Śri Caitanyi Mahaprabhu i przedstawił taką oto prośbę.

Madhya 23.120 Sanatana Gosvami powiedział: "Mój drogi Panie, jestem osobą bardzo niskiego pochodzenia. Jestem w rzeczywistości sługą ludzi niskiego pochodzenia. Dlatego jestem bardzo, bardzo upadły. Ty niemniej jednak objaśniłeś mi konkluzje nieznane nawet Panu Brahmie.

Madhya 23.121 "Konkluzje, które mi przedstawiłeś, są niczym ocean ambrozji prawdy. Nawet kropla tego oceanu nie jest dostępna dla mojego umysłu.

Madhya 23.122 "Jeśli chcesz, by zatańczył człowiek chromy jak ja, udziel łaskawie Swych transcendentalnych błogosławieństw, kładąc Swe lotosowe stopy na mej głowie.

Madhya 23.123 "Teraz, proszę, powiedz mi: 'Niechaj wszystko, czego cię uczyłem, w pełni zamanifestuje się w tobie.' Błogosławiąc mnie w ten sposób, dasz mi moc do opisania tego wszystkiego."

Madhya 23.124 Wtedy Śri Caitanya Mahaprabhu położył Swą rękę na głowie Sanatany Gosvamiego i pobłogosławił go mówiąc: "Niechaj te wszystkie instrukcje zamanifestują się w tobie."

Madhya 23.125 Tak oto zwięźle opisałem dyskusję o ostatecznym celu życia, miłości do Boga. Nie sposób obszernie opisać łaski Śri Caitanyi Mahaprabhu.

Madhya 23.126 Ktokolwiek słucha tych instrukcji, których Pan udzielił Sanatanie Gosvamiemu, bardzo szybko dostąpi realizacji miłości do Boga, Krsny.

Madhya 23.127 Modląc się u lotosowych stóp Śri Rupy i Śri Raghunathy, zawsze pragnąc ich miłosierdzia, ja, Krsnadasa, opowiadam Śri Caitanya-caritamrtę, podążając w ich ślady.

W ten sposób Bhaktivedanta kończy objaśnienia do Dwudziestego Trzeciego Rozdziału Madhya-lili Śri Caitanya-caritamrty, opisującego miłość do Boga.